Ngày 24 tháng 7 (Reuters) – Tổng thống Donald Trump hôm thứ Năm đã ký một sắc lệnh hành pháp kêu gọi các thành phố và tiểu bang giải tỏa các khu trại vô gia cư và đưa người vô gia cư vào các trung tâm điều trị – một động thái mà các tổ chức bảo vệ người vô gia cư cảnh báo sẽ khiến khủng hoảng trầm trọng thêm.
Sắc lệnh yêu cầu Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi lật lại các phán quyết và thỏa thuận pháp lý ở cấp liên bang và tiểu bang hiện đang hạn chế các nỗ lực của địa phương trong việc dẹp bỏ các khu trại vô gia cư. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ bằng cách nào bà Bondi có thể đơn phương hủy bỏ các quyết định pháp lý này.
Sắc lệnh được đưa ra sau phán quyết năm 2024 của Tối cao Pháp viện, cho phép các thành phố cấm hành vi cắm trại của người vô gia cư trên đất công.
Phản ứng dữ dội từ các tổ chức xã hội
Liên minh Quốc gia về Người Vô Gia Cư đã lên án sắc lệnh, cho rằng nó sẽ làm suy yếu các quyền pháp lý dành cho người vô gia cư và người mắc bệnh tâm thần. Tổ chức này chỉ trích chính quyền Trump có “thành tích đáng lo ngại trong việc phớt lờ các quyền dân sự và thủ tục pháp lý”, đồng thời cảnh báo rằng chính sách mới sẽ làm trầm trọng thêm khủng hoảng vô gia cư tại Mỹ.
Tổng thống Trump tuyên bố rằng những người sống trong các khu trại vô gia cư nên được đưa vào các cơ sở điều trị tâm thần và cai nghiện. Tuy nhiên, ông không đề cập đến bất kỳ kế hoạch mở rộng hệ thống điều trị hay cung cấp nhà ở lâu dài nào.
Tình trạng vô gia cư gia tăng
Theo Hội đồng Liên cơ quan Liên bang về Vô gia cư, vào một đêm trong năm 2024, có khoảng 771.480 người vô gia cư tại Mỹ – tăng 18% so với năm trước. Trong số này, khoảng 36% là người “không nơi trú ẩn”, tức là sống trên đường phố, trong xe hơi hoặc tại các khu trại tạm.
Trung tâm Pháp lý Quốc gia về Vô gia cư cảnh báo rằng sắc lệnh của Trump, kết hợp với các đợt cắt giảm ngân sách cho nhà ở và y tế, sẽ khiến số lượng người vô gia cư gia tăng. “Việc ép buộc điều trị là vô đạo đức, không hiệu quả và bất hợp pháp… Những hành động này sẽ đẩy thêm nhiều người ra đường và làm lệch hướng phân bổ nguồn lực cho những ai thực sự cần,” tổ chức này cho biết.
Các nhóm khác thì cảnh báo sắc lệnh sẽ “hình sự hóa” tình trạng vô gia cư bằng cách cưỡng chế di dời người dân khỏi đường phố mà không cung cấp chỗ ở thay thế, khiến khủng hoảng ngày càng sâu sắc.
Nguồn gốc cuộc khủng hoảng
Nhiều chuyên gia cho rằng cuộc khủng hoảng vô gia cư tại Mỹ bắt nguồn từ việc đóng cửa hàng loạt các bệnh viện tâm thần trong những năm 1960–1970 để chuyển sang mô hình chăm sóc cộng đồng. Tuy nhiên, mô hình này chưa bao giờ được tài trợ hoặc thực hiện đầy đủ, dẫn đến hàng loạt người mắc bệnh tâm thần nặng bị bỏ rơi, không nơi điều trị và không có nhà ở.
Ngoài ra, những nguyên nhân khác góp phần làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng bao gồm: thiếu nhà ở giá rẻ, tỷ lệ nghèo đói gia tăng, và cắt giảm các chương trình hỗ trợ nhà ở công.
Ưu đãi và chế tài mới
Theo sắc lệnh, các thành phố thực thi các lệnh cấm cắm trại, sử dụng ma túy hoặc chiếm dụng đất công sẽ được ưu tiên trong các chương trình tài trợ của liên bang.
Ngược lại, các địa phương tổ chức hoặc tài trợ cho các điểm sử dụng ma túy có kiểm soát (supervised drug-use sites) sẽ bị chặn tài trợ từ liên bang.
