Ngày 12 tháng 7 (Reuters) – Tổng thống Donald Trump hôm thứ Bảy đã đe dọa sẽ áp thuế 30% đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và Liên minh châu Âu (EU) kể từ ngày 1 tháng 8, sau nhiều tuần đàm phán với hai đối tác thương mại lớn của Mỹ không đạt được thỏa thuận toàn diện.
Động thái này đánh dấu một bước leo thang mới trong cuộc chiến thương mại, khiến các đồng minh Mỹ phẫn nộ và giới đầu tư lo lắng. Thông báo về mức thuế mới được ông Trump gửi qua thư riêng cho Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum, đăng trên mạng xã hội Truth Social hôm thứ Bảy.
EU và Mexico – hai đối tác thương mại lớn của Mỹ – đã phản ứng bằng cách chỉ trích mức thuế là “bất công và gây rối loạn”, đồng thời cam kết sẽ tiếp tục đàm phán với Mỹ nhằm đạt được thỏa thuận trước thời hạn chót.
Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum bày tỏ tin tưởng hai bên có thể đạt được một thỏa thuận. “Tôi luôn nói rằng trong những tình huống thế này, điều quan trọng là phải giữ cái đầu lạnh để đối mặt với mọi vấn đề,” bà phát biểu tại một sự kiện ở bang Sonora.
“Chúng tôi biết rõ những gì có thể hợp tác với chính phủ Hoa Kỳ, và cũng biết rõ điều gì là không thể. Có một điều không bao giờ được mang ra thương lượng: đó là chủ quyền quốc gia.”
Trong tuần qua, ông Trump cũng gửi thư tương tự đến 23 đối tác thương mại khác – bao gồm Canada, Nhật Bản và Brazil – với mức thuế dao động từ 20% đến 50%, trong đó có thuế 50% đối với mặt hàng đồng.
Tổng thống Mỹ nhấn mạnh mức thuế 30% là “tách biệt với các mức thuế theo từng ngành”, đồng nghĩa các mức thuế 50% đối với thép và nhôm, cùng thuế 25% đối với ô tô nhập khẩu, sẽ tiếp tục được duy trì.
Thời hạn ngày 1 tháng 8 được đưa ra nhằm tạo cơ hội cho các nước bị nhắm đến đàm phán nhằm giảm bớt mức thuế đe dọa. Một số nhà đầu tư và chuyên gia kinh tế cũng lưu ý rằng ông Trump thường xuyên rút lại các đe dọa thuế quan trước đó.
Loạt thư lần này cho thấy ông Trump đang quay trở lại lập trường thương mại cứng rắn như hồi tháng Tư, khi công bố một loạt mức thuế “có đi có lại” khiến thị trường chao đảo, trước khi chính phủ tạm hoãn thực thi.
“Đối xử không công bằng”
Nhưng với việc thị trường chứng khoán đang ở mức kỷ lục và nền kinh tế Mỹ vẫn trụ vững, ông Trump không có dấu hiệu sẽ dừng cuộc chiến thương mại.
Ông từng hứa sẽ tận dụng thời gian trì hoãn 90 ngày để ký hàng chục thỏa thuận thương mại mới, nhưng cho đến nay chỉ đạt được các thỏa thuận khung với Anh, Trung Quốc và Việt Nam.
EU từng hy vọng đạt được một thỏa thuận toàn diện với Mỹ dành cho 27 quốc gia thành viên. Trong thư gửi EU, ông Trump yêu cầu châu Âu dỡ bỏ thuế quan: “EU phải cho phép tiếp cận thị trường hoàn toàn và không rào cản đối với hàng hóa từ Mỹ nhằm giảm thâm hụt thương mại lớn hiện nay.”
Bà von der Leyen cảnh báo mức thuế 30% “sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng xuyên Đại Tây Dương, gây thiệt hại cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và cả bệnh nhân ở hai bờ đại dương.”
Bà cho biết EU vẫn sẽ tiếp tục đàm phán một hiệp định thương mại, nhưng “sẵn sàng thực hiện mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích, bao gồm cả các biện pháp trả đũa nếu cần.”
Bộ Kinh tế Mexico cho biết hôm thứ Bảy họ được thông báo về lá thư trong cuộc gặp với giới chức Mỹ hôm thứ Sáu.
“Chúng tôi đã nêu rõ tại bàn đàm phán rằng đây là hành động đối xử không công bằng và chúng tôi không đồng tình,” tuyên bố của bộ này viết.
Mức thuế đối với Mexico thấp hơn Canada
Mexico bị đề xuất áp mức thuế 30%, thấp hơn mức 35% mà Canada phải đối mặt, mặc dù cả hai thư đều viện dẫn vấn đề buôn lậu fentanyl – dù dữ liệu cho thấy phần lớn lượng fentanyl bị thu giữ là ở biên giới Mexico, chứ không phải Canada.
“Mexico đã giúp tôi kiểm soát biên giới, NHƯNG như thế vẫn chưa đủ. Mexico vẫn chưa chặn đứng được các băng đảng đang muốn biến cả Bắc Mỹ thành sân chơi ma túy,” ông Trump viết.
Trung Quốc là nguồn cung chính các hóa chất để điều chế fentanyl. Theo giới chức Mỹ, chỉ khoảng 0,2% lượng fentanyl bị thu giữ đến từ biên giới Canada, trong khi phần lớn xuất phát từ biên giới Mỹ – Mexico.
Mexico hiện xuất khẩu hơn 80% hàng hóa sang Mỹ, và chính sự tự do thương mại với nước láng giềng phía Bắc đã giúp Mexico trở thành đối tác thương mại hàng đầu của Mỹ trong năm 2023.
EU ban đầu kỳ vọng đạt một hiệp định toàn diện, nhưng gần đây đã hạ mục tiêu và chuyển sang tìm kiếm một thỏa thuận khung giống như thỏa thuận của Anh – trong đó các chi tiết sẽ được đàm phán sau.
Khối này đang chịu nhiều áp lực đối nghịch: Đức – quốc gia công nghiệp hàng đầu – muốn đẩy nhanh đàm phán để bảo vệ nền sản xuất, trong khi Pháp và một số nước khác cảnh báo không nên ký một thỏa thuận “một chiều” theo điều kiện của Mỹ.
Ông Bernd Lange – Chủ tịch Ủy ban Thương mại Nghị viện châu Âu – nói rằng Brussels nên áp dụng các biện pháp trả đũa sớm nhất là vào thứ Hai. “Đây là một cái tát vào mặt quá trình đàm phán. Không thể đối xử với đối tác thương mại chủ chốt như vậy,” ông nói với Reuters.
Chuyên gia Jacob Funk Kirkegaard thuộc viện nghiên cứu Bruegel (Brussels) nhận định bức thư của ông Trump làm tăng nguy cơ EU sẽ đáp trả, giống như cuộc chiến thuế Mỹ – Trung từng khiến thị trường tài chính chao đảo.
“Thuế Mỹ và Trung từng leo thang cùng nhau và rồi cũng cùng nhau giảm. Dù không giảm hết, nhưng vẫn có chiều hướng lùi lại,” ông nói.
Kể từ khi trở lại Tòa Bạch Ốc, loạt mệnh lệnh áp thuế của ông Trump đã bắt đầu tạo ra nguồn thu hàng chục tỷ đô-la mỗi tháng cho ngân sách Mỹ. Doanh thu từ thuế hải quan vượt 100 tỷ USD trong năm tài khóa liên bang tính đến tháng 6, theo số liệu Bộ Ngân khố Mỹ công bố hôm thứ Sáu.
Tuy nhiên, các mức thuế này cũng khiến mối quan hệ ngoại giao với nhiều đồng minh thân cận trở nên căng thẳng.
Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba tuần trước cho biết Tokyo cần giảm sự lệ thuộc vào Mỹ. Trong khi đó, cuộc chiến thuế quan cũng khiến Canada và một số đồng minh châu Âu xem xét lại sự phụ thuộc an ninh vào Washington, trong đó một số nước đã bắt đầu cân nhắc mua vũ khí không do Mỹ sản xuất.
