Các chuyến thăm Tòa Bạch Ốc của nguyên thủ quốc gia từng là dịp thể hiện ngoại giao trực tiếp, sự thân thiện giữa các đồng minh và những bức ảnh chụp lịch thiệp. Nhưng điều đó đã thay đổi dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Cuộc “bêu riếu công khai” Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngay trong Phòng Bầu dục hồi tháng Hai đã phá vỡ các chuẩn mực truyền thống, khiến nhiều lãnh đạo nước ngoài hoang mang. “Anh chẳng tỏ ra biết ơn gì cả,” Trump quở trách Zelensky, trong khi Phó Tổng thống JD Vance phụ họa ngay trước ống kính báo chí quốc tế.
Khi Zelensky kêu gọi thêm viện trợ cho cuộc chiến chống Nga, Trump thậm chí đe dọa sẽ từ bỏ Ukraine hoàn toàn. Cuộc họp nhanh chóng biến thành một màn cãi vã lớn tiếng.
Không chỉ có vậy, các lãnh đạo nước ngoài cũng theo dõi kỹ những động thái khác của Trump: từ việc cáo buộc Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa phạm tội diệt chủng mà không có bằng chứng, đến những trao đổi căng thẳng với Thủ tướng Canada Mark Carney. Những sự kiện này cho thấy, các chuyến thăm Phòng Bầu dục trong nhiệm kỳ hai của Trump đòi hỏi sự chuẩn bị theo kiểu hoàn toàn khác.
Theo năm cựu nhà ngoại giao từng tham gia chuẩn bị các cuộc họp này, Tòa Bạch Ốc dưới thời Trump giống như võ đài hay trường quay truyền hình hơn là trung tâm ngoại giao. Họ nói rằng các nguyên thủ phải chuẩn bị tinh thần để đối mặt với “võ thuật ngoại giao,” những màn châm biếm hoặc thậm chí là kiểu tâng bốc theo phong cách Bắc Hàn. Và điều tối kỵ: tuyệt đối không được công khai nói Trump sai trước ống kính máy quay.
“Không bao giờ được công khai phản bác Trump, bởi ông ấy sẽ mất thể diện – điều mà ông không thể chấp nhận,” Gérard Araud, cựu đại sứ Pháp tại Mỹ dưới nhiệm kỳ đầu của Trump, chia sẻ.
Ngay cả Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu – đồng minh thân thiết của Trump – cũng đang tìm cách tránh xung đột trước chuyến thăm dự kiến vào thứ Hai tới. Sau khi Trump tuyên bố sẽ “rất cứng rắn” với Netanyahu về việc ngừng bắn tại Gaza, một quan chức Israel nhanh chóng xác nhận nước này đã đồng ý với đề xuất ngừng bắn 60 ngày – chỉ khoảng 24 giờ sau phát ngôn của Trump.
Trump phiên bản 2.0
Cựu Ngoại trưởng Lithuania, Gabrielius Landsbergis, nói với CNN rằng các chuyến thăm Phòng Bầu dục giờ là cơ hội để Trump “thể hiện mình là kẻ dẫn đầu, hạ thấp người khác.” Ông gọi đó là “một màn trình diễn.”
Trump dường như đồng tình với điều đó khi kết thúc cuộc họp với Zelensky bằng câu: “Đây sẽ là một chương trình truyền hình tuyệt vời.”
Arturo Sarukhán, cựu đại sứ Mexico tại Washington, mô tả các cuộc họp là “vandalism ngoại giao và chọc tức có chủ đích.”
Theo các nhà ngoại giao, Trump phiên bản 2.0 thậm chí còn khác xa so với nhiệm kỳ đầu. Năm 2017, ông vẫn đang “học cách làm tổng thống” và “tìm hiểu giới hạn quyền lực.” Nay, ông đã hoàn toàn tự tin, không còn bận tâm đến các rào cản pháp lý hay sự chỉ trích.
Cựu đại sứ Úc tại Mỹ, Joe Hockey, nhận định Trump trở lại là một “nhà đàm phán cực kỳ sừng sỏ,” và “giao dịch trắng trợn hơn.” Từ đầu năm đến nay, cả đồng minh lẫn đối thủ đều phải chịu thuế quan chưa từng có và tìm cách ve vãn Trump để có điều kiện thương mại thuận lợi hơn.
Araud nói: “Các lãnh đạo châu Âu đặc biệt rơi vào trạng thái hoang mang và phủ nhận thực tế.”
Phá vỡ truyền thống
Ảnh: Bonnie Cash/Bloomberg/Getty Images
Phòng Bầu dục dưới thời Trump phủ đầy chi tiết vàng óng ánh, phản chiếu quan điểm cá nhân của ông về lịch sử nước Mỹ – vừa là nơi làm việc, vừa là sân khấu phô trương quyền lực.
Araud cho rằng Tòa Bạch Ốc của Trump không còn là một bộ máy hành chính kiểu cũ, mà giống như “triều đình hoàng gia.” Không có sự tiếp cận cá nhân với Trump hoặc gia đình ông, lãnh đạo nước ngoài gần như không thể đạt được điều gì. Và ngay cả khi gặp trực tiếp, “cũng chưa chắc tác động được ông ta.”
“Thời trước, có những quy tắc,” Araud nói thêm. Các cuộc họp tại Phòng Bầu dục từng được lên kế hoạch hàng tháng, là cơ hội ngoại giao đặc biệt.
“Bạn được yêu cầu thể hiện sự tôn trọng tối thiểu,” ông nói.
Rufus Gifford, cựu Đại sứ Mỹ tại Đan Mạch và Trưởng ban Nghi lễ dưới thời Tổng thống Biden, nói: “Những chuyến thăm đó phải thể hiện sự tôn trọng, và đem lại lợi ích cho cả hai bên.”
Ông chia sẻ thêm: “Lời khuyên của chúng tôi rất đơn giản: tận dụng từng khoảnh khắc hiếm hoi. Cuộc họp nên là dịp để hiểu nhau như những con người.”
Sarukhán kể lại rằng với các Tổng thống Bush và Obama, đội ngũ Mexico thường chuẩn bị sẵn “mồi câu” để tạo không khí, từ sở thích cá nhân đến chủ đề chung. Tổng thống Vicente Fox từng mời Bush đến trang trại riêng ở Mexico, sau khi Bush đón ông tại trang trại ở Texas trước đó. Những hình ảnh từ chuyến đi đó là “vàng ròng truyền thông.”
Paul Richards/AFP/Hình ảnh Getty
Lời khuyên sống còn
“Landsbergis gợi ý: ‘Hãy nghĩ như thể bạn đang lên sóng truyền hình khi chuẩn bị gặp Trump.’ Vì cả Trump lẫn các lãnh đạo nước ngoài đều quan tâm đến hình ảnh trước cử tri quê nhà.”
Sarukhán cũng cho rằng nếu lãnh đạo có thể “ứng biến jiu-jitsu ngoại giao” với Trump, điều đó sẽ có lợi.
Gifford thì cảnh báo: “Trump thích giữ các lãnh đạo nước ngoài trong thế chênh vênh.”
Thậm chí, có khi còn cần chuẩn bị thể chất – như cái bắt tay “nghiền nát” nổi tiếng. Araud kể ông từng cảnh báo Macron: “Hãy cẩn thận. Ông ấy sẽ bóp tay rất mạnh. Phải chuẩn bị kháng cự.”
Jonathan Ernst/Reuters/Tập tin
Và sau đó, Araud khuyên nên “phục tùng.”
“Trước tiên, hãy cảm ơn liên tục. Hãy khen ngợi Tổng thống. Có một chút gì đó rất Bắc Hàn trong Phòng Bầu dục,” ông nói.
“Cuộc gọi điện thoại với Trump? Tối thiểu 45 phút, trong đó có ít nhất 40 phút là ông ta nói.”
Gifford cũng nhấn mạnh không nên cố làm vừa lòng Trump một cách giả tạo. “Nó có thể hiệu quả trong khoảnh khắc, nhưng về lâu dài thì không. Và ông ta sẽ lật ngược bạn.”
Cân đo giữa rủi ro và phần thưởng
Rufus Gifford nhận định: “Tôi không hiểu vì sao các nguyên thủ nước ngoài vẫn bước vào Phòng Bầu dục với kỳ vọng như trước đây – mọi thứ giờ đã khác.” Ông nói thêm rằng, không giống các tổng thống tiền nhiệm, Trump không đặt nặng giá trị của các liên minh.
Dù nguy cơ bị “đánh úp” theo kiểu truyền hình thực tế là có thật, nhưng theo Landsbergis, phần thưởng từ một cuộc gặp tại Phòng Bầu dục vẫn xứng đáng với rủi ro đó. Với những quốc gia nhỏ như Lithuania, đây có thể là “cơ hội duy nhất” để truyền tải thông điệp hoặc cảnh báo quan trọng – chẳng hạn về mối đe dọa từ Nga – trực tiếp đến Trump.
Tuy nhiên, để vượt qua bãi mìn của các cuộc đối thoại nặng kịch tính và những khoảnh khắc bị phát sóng toàn cầu, các nhà lãnh đạo cần ứng xử với Trump như với “một đứa trẻ thất thường và khó đoán,” theo lời cựu đại sứ Pháp Gérard Araud.
“Trump là người duy nhất đưa ra quyết định – và ông ấy hành động theo bản năng,” Araud nói.
Nguồn CNN
