Theo ngôn từ thời đại, buổi lễ Đăng Quang Tổng thống là một cơ hội đặc biệt tổ chức ở ngoài trời để công chúng được chiêm ngưỡng và nghe lời tuyên thệ của người vừa đắc cử Tổng thống Hoa Kỳ. Tổng thống John F. Kennedy, một Chiến Binh Thời Chiến Tranh Lạnh, tự xem chính quyền của ông là kẻ tiền phong của một thế hệ mới “sinh ra tại đất nước này” hứa với cộng đồng quốc sẽ đứng ra bảo vệ thế giới “bằng bất cứ giá nào”.

Ngày 20 tháng Giêng năm 2017, ông Donald Trump lại có giọng điệu khác hẳn trong buổi lễ đăng quang của ông. Ông Trump đưa ra những lời giận dữ, thịnh nộ của chủ trương dân túy: Ông hứa sẽ hàn gắn những “đau khổ của người Mỹ” đang sống trong địa ngục. Ông nói từ nay trở đi nước Mỹ sẽ không còn là của riêng nhóm người ưu tú trong xã hội, chỉ lo phục vụ người nước ngoài, người di dân tham lam chỉ lợi dụng sự giàu có của nước Mỹ. . Ông nói: “Nước Mỹ sẽ bắt đầu chiến thắng trở lại, thắng lớn như chưa từng thấy trước đây.”. Khi rời khỏi khán đài dự lễ đăng quang, người ta thoáng nghe cựu tổng thống George W. Bush buột miệng nói: “Toàn là những lời dóc tổ, bố láo.”.

Ngay từ những giờ đầu tiên bước vào văn phòng làm việc của Tổng thống ở Bạch Cung, ông Trump đã nổi cơn thịnh nộ về việc giới báo chí loan tin ông không được nhiều người đến xem, dự lễ đăng quang của ông. Ông cho gọi người phát ngôn viên của Bạch Cung là Sean Spicer đến gặp ông ngay lập tức. Buộc ông này phải đứng ra tổ chức họp báo tố giác bọn truyền thông báo chí đã ghép hình với ác ý cho rằng số người đến dự lễ đăng quang của tổng thống rất nhỏ. Ông ta phải khẳng định với báo chí rằng đám đông đến dự lễ đăng quang đông nhất lịch sử từ trước đến nay. 

Ông Joe Biden đang gói ghém giai đoạn cuối của nhiệm kỳ tổng thống. Ông nói chính quyền của ông Trump may mắn khi được ông chuyển giao quyền hạn với rất nhiều lợi thế. Trước khi rời khỏi chức vụ, Tổng thống Biden có thể tự hào về những thành quả ông làm được. Chẳng hạn như số việc làm tăng lên cao, lạm phát đang giảm bớt, và đây là lần đầu tiên trong lịch sử, quân đội Mỹ không phải tham gia vào một cuộc chiến tranh nào ở ngoại quốc. Tuy nhiên ông Biden đã phạm lỗi khi ông tỏ ra cứng đầu không chịu đứng sang một bên để thế hệ trẻ trong Đảng Dân Chủ thay ông ra tranh cử. Vì thế mới đưa đến hậu quả là sự tái xuất hiện của địch thủ trước đây của ông. Lại một lần nữa, giọng điệu than thở, oán trách của ông Trump được gióng lên. Lúc gần đây, ông Trump tuyên bố: “Đất nước của chúng ta đang gặp thảm họa, và bị khinh rẻ, chê bai khắp nơi trên thế giới.”.

Ông Trump sẽ trở lại Văn Phòng Oval Office, ở Bạch Cung với một hồ sơ lý lịch mang nhiều tì vết: Hai lần bị lôi ra đàn hạch để truất phế, bị lãnh bản án chịu trách nhiệm bồi thường dân sự về tội tấn công tình dục, và một hồ sơ khá dày về tội hình sự. Thứ Hai ngày 20 tháng Giêng năm 2025, ông sẽ tuyên thệ nhậm chức trong buổi lễ đăng quang tổ chức ở trong nhà vì dự báo thời tiết sắp có bão tuyết ở vùng thủ đô Hoa Thịnh Đốn. Ông sẽ làm lễ tuyên thệ ngay tại địa điểm nơi ông từng làm một tội tầy trời. Đó là tội xúi dục nổi loạn ở Trụ Sở Quốc Hội Hoa Kỳ Capitol Hill. Tuy nhiên, đám lính thuộc hạ của ông Trump lại xem bản án hình sự dành cho ông ta lại là điểm son là thành tích đáng ca ngợi, vì ông dám đem lối hành sử của bọn côn đồ đường phố để đánh đổ những định chế chính trị có từ trước đến nay. 

Kể từ khi còn đang tranh cử, ông Trump đã đề cử khá nhiều nhân vật làm cố vấn, phụ tá cho ông với phẩm chất cá nhân rất bê bối xấu xa, rượu chè, gái gú, và tài năng thì quá kém cỏi. Song ông ta vẫn cố tìm cách áp đảo công luận cũng như thủ tục thẩm vấn, điều tra, trong quá trình chuẩn thuận các nhân vật do ông đề cử. Nhân vật đầu tiên được ông đề cử là Matt Gaetz giữ chức Bộ Trưởng Tư Pháp. Ông đề cử nhân  vật có nhiều thành tích xấu xa để nhằm đánh lạc hướng công luận không chú ý đến những thiếu sót, xấu xa của nhiều nhân vật do ông đề cử chẳng hạn như Pete Hegseth, Kash Patel, Robert F. Kennedy Jr. Tulsi Gabbard, Mehmet Oz, và Kristi Noem. Phần cuối, hay phần tráng miệng cho bữa tiệc bổ nhiệm chức vụ quan trọng có lẽ là việc đề cử cô Kimberly Guilfoyle làm đại sứ Hoa Kỳ ở Hy Lạp. Cô này trước đây từng là hôn thê của cậu con trưởng Donald Trump Jr.. Nhưng bây giờ cậu ấy có người tình khác ở Palm Beach, Florida, nên cách hay nhất là đưa cô Kimberly Guilfoyle đi làm đại sứ thật xa. 

Trên khắp nước Mỹ, nhiều sự kiện không ngờ đang xảy ra. (tương tự như những biến cố từng xảy ra trong năm 2017, nhiệm kỳ đầu của ông Trump). Nhiều đại gia cự phú của vùng Silicon Valley, của thị trường chứng khoán Wall Street đã hối hả bay đến Mar-a-Lago để qui hàng, tuân phục ông Trump, hành động của họ đối với ông Trump hèn hạ đến nỗi Giáo Hoàng thời Trung Cổ ngày xưa phải xấu hổ. Chủ tịch công ty Amazon, kiêm chủ nhân nhật báo Washington Post, không còn giữ lời hứa can đảm chống lại sự tối tăm hèn hạ của báo chí, đã muối mặt sa thải một nhà bình luận của tờ báo của ông, và đồng ý chi ra 40 triệu đô la để tài trợ cho cuốn phim tài liệu về bà Melania Trump. Còn ông chủ tịch công ty Facebook, nay gọi là Meta, là ông Mark Zuckerberg đã quy phục ông Trump bằng cách bổ nhiệm Dana White, chủ tịch công ty đánh võ trên truyền hình Ultimate Fighting Championship vào Hội đồng quản trị của công ty Meta. 

Một trong những thủ đoạn chính trị mà ông Trump sử dụng rất hiệu quả được gọi là “đập vỡ tổ ong”. Đó là xu hướng tung ra rất nhiều tin tức hỏa mù vào không trung để hù dọa mọi người, khiến cho công luận hoảng hốt, không còn bình tĩnh để tập trung phán xét xem cái nào là đúng, cái nào là giả. Ví dụ: Liệu ông có sẽ lập ra những trại tập trung để nhốt đám di dân lậu trước khi trục xuất hàng loạt? Không rõ ông có rút nước Mỹ ra khỏi tổ chức NATO hay không để cắt đứt viện trợ cho Ukraine? Phải chăng Hoa Kỳ sẽ gửi sư đoàn tinh nhuệ 82, Nhảy Dù để uy hiếp thủ đô Nuuk của đảo Greenland?.

Trong nhiều thập niên vừa qua, lá bài lớn nhất mà Vladimir Putin sử dụng là giọng điệu nói láo, xảo trá của ông ta. Kể từ ngày Liên Bang Xô Viết cũ bị sụp đổ thời thập niên 1990’s, giới bình luận Mỹ đã nêu đích danh chế độ cầm quyền ở Nga là chế độ của những tay tài phiệt, đại gia, gọi là Oligarchic State. Thực vậy, vào thời thập niên 1990’s giữa giai đoạn hỗn mang của sự sụp đổ hệ thống Xô Viết cũ, khoảng hơn một chục tên gian manh lừa đảo, lợi dụng sự thân cận với Tổng thống Boris Yeltsin và gia đình của ông, để cướp đoạt khá nhiều bất động sản của nhà nước, của quốc gia, như mỏ dầu hỏa, mỏ khoáng chất, hệ thống truyền hình, chúng mua lại với cái giá rẻ bèo.Đến năm 2000, Putin xuất hiện và chính ông ta đã loại trừ hết những tay đại gia tài phiệt đợt đầu tiên, thay thế chúng bằng những kẻ thuộc hạ của ông ta. Là cựu nhân viên tình báo KGB, Putin không ngần ngại dùng những thủ đoạn tàn độc để sát hại những kẻ chống lại ông ta, như đầu độc, ám sát, hay cho nổ tung máy bay. Sau đó, ông ta tạo ra một hệ thống tay chân mới chỉ biết phục vụ riêng cá nhân của ông. Trong hệ thống đó, mọi quyền bính, tài sản đều tập trung vào tay ông. Ông cho kẻ nào, cho bao nhiêu là tùy hỉ của ông Putin. 

Có lẽ nét đặc thù độc đáo nhất của việc thành công của chính quyền ông Trump là sự bỏ rơi giai cấp trung lưu. Chính quyền này tập trung những tay tài phiệt, đại gia, đổi lại bằng những đau đớn của giới trung lưu. Thực ra, ảnh hưởng của việc chi tiền lớn vào chính trị ở Mỹ không phải là điều mới lạ. Trong tác phẩm “The Financier” của Theodore Dreiser ông đã miêu tả giai đoạn gọi là Gilded Age-Thời đại cách mạng công nghiệp- bọn tài phiệt đã cắm đầu vào vũng lầy của những giả dối, lừa bịp. Vào thời đại ngày nay, án lệ Citizens United v. Federal Election Commission với phán quyết của Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ năm 2010 khẳng định rằng tiền bạc đã lũng đoạn, làm ô uế việc tài trợ chiến dịch tranh cử, với những diễn văn, quảng cáo lừa bịp. 

Một số sự kiện đáng lo ngại, mặc dù không có gì gọi là mới, đang thành hình ở Hoa Thịnh Đốn. Khi ông Trump đứng ra tuyên thệ làm  nhiệm vụ Tổng thống vào ngày 20 tháng Giêng này, thì ông Elon Musk, người giàu có nhất thế giới cũng đứng gần ông Trump. Giống như nhiều tỷ phú trong ngày kỹ thuật cao cấp, ông Elon Musk tự xem mình như một thiên tài tự lập, một thứ siêu nhân theo triết gia Nietzsche. Ông ta được nổi tiếng kể từ khi có sự nở rộ của Internet. Ông trở thành giàu có nhất thế giới nhờ kiếm lời sau khi được chính phủ trợ giúp. Điều đáng nói hơn nữa là ông Musk tạo được ảnh hưởng rất lớn, hơn cả những đại gia thời Gilded Age- Cách mạng kỹ nghệ- vì ông làm chủ một trang mạng xã hội.

Tuần tới, khi ông Trump bước lên bục khán đài để đọc lời thề tuyên thệ nhậm chức tổng thống. Ông sẽ đứng bên cạnh bà vợ của ông. Nhưng ngoài ra, ông còn có nhiều người khác đứng vây quanh ông. Đó là những nhà tỷ phú trơ trẽn nịnh bợ ông để đổi lại họ sẽ được tân Tổng thống ban thêm cho nhiều ân huệ, đặc quyền để họ làm giàu thêm nữa.

Nguyễn Minh Tâm dịch theo THE NEW YORKER  ngày 20/1/2025