Liên minh Châu Âu đã không đạt được thỏa thuận về gói hỗ trợ tài chính trị giá 50 tỷ euro (54 tỷ USD) mà Ukraine rất cần tiếp tục tồn tại, ngay cả khi khối này hôm thứ Năm đã quyết định mở các cuộc đàm phán gia nhập với quốc gia bị chiến tranh tàn phá này.
Khoản viện trợ này đã bị Thủ tướng Hungary Viktor Orban phủ quyết, giáng một đòn mạnh nữa vào Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy sau khi ông thất bại trong việc thuyết phục các nhà lập pháp Mỹ phê duyệt thêm 61 tỷ USD cho Ukraine, chủ yếu để mua vũ khí từ Mỹ.
Sự khởi đầu của các cuộc đàm phán gia nhập là một thời điểm quan trọng và là sự đảo ngược đáng kinh ngạc đối với một quốc gia đang có chiến tranh đang phải vật lộn để tìm kiếm sự ủng hộ cho khát vọng trở thành thành viên và từ lâu đã vấp phải sự phản đối ngoan cố từ Orban.
Lãnh đạo Hungary quyết định không phủ quyết các cuộc đàm phán gia nhập nhưng sau đó chặn gói viện trợ.
Các quyết định đòi hỏi sự đồng ý giữa các thành viên EU.
Tuy nhiên, Michel, người chủ trì hội nghị thượng đỉnh Brussels, gọi việc bắt đầu các cuộc đàm phán gia nhập là “một tín hiệu rõ ràng về hy vọng cho người dân của họ và lục địa của chúng ta”.
Mặc dù quá trình giữa việc mở các cuộc đàm phán và cuối cùng Ukraine trở thành thành viên có thể mất nhiều năm, Zelenskyy hoan nghênh thỏa thuận này là “một chiến thắng cho Ukraine. Một chiến thắng cho toàn bộ châu Âu.”
Zelenskyy nói: “Lịch sử được tạo ra bởi những người không mệt mỏi đấu tranh cho tự do.”
Gói tài chính không thể được thông qua sau khi Orban phủ quyết cả số tiền bổ sung và bản xem xét ngân sách EU. Ukraine đang trông cậy rất nhiều vào nguồn tiền để giúp nền kinh tế bị thiệt hại của mình tồn tại trong năm tới.
Michel cho biết các nhà lãnh đạo sẽ triệu tập lại vào tháng 1 trong nỗ lực phá vỡ bế tắc.
Orban đã cảnh báo trước hội nghị thượng đỉnh rằng việc buộc phải đưa ra quyết định về các vấn đề Ukraine có thể phá hủy sự đoàn kết của EU. Các quyết định về việc mở rộng EU và xem xét lại ngân sách dài hạn của khối này, trong đó có khoản viện trợ 50 tỷ euro (54,1 tỷ USD) cho chính phủ ở Kiev, phải được tất cả 27 quốc gia thành viên đồng ý.
Orban cũng đã đe dọa phủ quyết việc bắt đầu các cuộc đàm phán gia nhập nhưng cuối cùng đã lùi bước.
Thủ tướng Bỉ Alexander De Croo gọi việc mở các cuộc thảo luận về tư cách thành viên là một hành động đen đủi đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin. “Đó là một thông điệp rất rõ ràng gửi tới Moscow. Người châu Âu chúng tôi, chúng tôi không từ bỏ Ukraine”, ông nói.
Orban nói rằng phe đối lập của ông vẫn kiên định, nhưng ông quyết định không sử dụng quyền phủ quyết của mình vì 26 quốc gia khác đang tranh luận rất mạnh mẽ trong ủng hộ. Theo quy định của EU, việc bỏ phiếu trắng không ngăn cản việc thông qua quyết định.
Một quan chức EU, người nhất quyết không nêu tên vì các cuộc đàm phán cấp cao mang tính riêng tư, cho biết Orban “đã vắng mặt trong phòng trong giây lát với thái độ đã thỏa thuận trước và mang tính xây dựng” khi quyết định được đưa ra.
Orban cho biết ông đã bước sang một bên vì tất cả những người đồng cấp của ông đều cam kết đưa Ukraine vào con đường trở thành thành viên EU, mặc dù quan điểm của họ không làm ông thay đổi quan điểm.
“Quan điểm của Hungary rất rõ ràng: Ukraine chưa sẵn sàng để chúng tôi bắt đầu đàm phán về tư cách thành viên EU của nước này. Đó là một quyết định hoàn toàn phi logic, phi lý và không đúng đắn”, ông nói.
Những người khác ca ngợi cử chỉ của Orban. Họ đã chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh kéo dài thêm một ngày thứ bảy.
Thủ tướng Ireland Leo Varadkar nói: “Công bằng mà nói với Thủ tướng Orban, ông ấy đã đưa ra quan điểm của mình rất mạnh mẽ. Ông ấy không đồng ý với quyết định này và ông ấy không thay đổi quan điểm của mình theo nghĩa đó, nhưng về cơ bản quyết định không sử dụng quyền phủ quyết”, Varadkar nói.
“Tôi tôn trọng thực tế là ông ấy đã không làm điều đó, bởi vì điều đó sẽ đặt chúng tôi vào tình thế rất khó khăn với tư cách là một Liên minh châu Âu,” nhà lãnh đạo Ireland nói thêm.
De Croo của Bỉ lại có quan điểm hơi khác, nói rằng ông nghĩ Orban “không sử dụng quyền phủ quyết của mình vì ông ấy nhận ra rằng điều đó là không thể bào chữa được”.
Cùng lúc với Ukraine, các nhà lãnh đạo EU cũng quyết định mở các cuộc đàm phán về tư cách thành viên với nước láng giềng Moldova của Ukraine.
Tại Hoa Kỳ, cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan hoan nghênh “quyết định lịch sử của EU về việc mở các cuộc đàm phán gia nhập với Ukraine và Moldova, một bước quan trọng để thực hiện nguyện vọng Euro-Atlantic của họ”.
Ở Kiev, tin tức này được đón nhận với thái độ lạc quan thận trọng.
“Chúng tôi là Châu Âu. Ukraine là châu Âu, trung tâm của châu Âu. Tôi muốn chúng tôi được trao vị thế là một thành viên đáng tự hào của châu Âu”, Olha Paradovska, một cư dân Kiev 70 tuổi nói.
Ivan Olezhko, 19 tuổi, cho biết quyết định bắt đầu các cuộc đàm phán gia nhập đã bị trì hoãn từ lâu. “Nếu mọi việc suôn sẻ, tôi sẽ rất vui, nhưng chúng tôi không biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo”, anh nói.
Các nhà lãnh đạo EU đã dự kiến hội nghị thượng đỉnh sẽ diễn ra ít nhất cho đến cuối ngày thứ Sáu trước khi có thể đạt được bất kỳ bước đột phá nào, vì vậy thông báo định mệnh được đưa ra hoàn toàn bất ngờ sau khi Orban không ngăn cản quyết định của các đồng nghiệp.
Michel rạng rỡ bước vào phòng truyền thông của hội nghị thượng đỉnh một cách đột xuất và nói “Đây là một thời điểm lịch sử và nó cho thấy uy tín của Liên minh Châu Âu. Sức mạnh của Liên minh châu Âu. Quyết định đã được đưa ra.”
Ông cho biết các cuộc đàm phán sẽ mở ra trước khi báo cáo được đưa ra cho các nhà lãnh đạo vào tháng 3.
Điều bất ngờ đến vào thời điểm khó khăn đối với Zelenskyy, ngay sau chuyến đi vào tuần này tới Washington nơi ông cầu xin thêm viện trợ từ Hoa Kỳ. Tổng thống Ukraine đang tìm kiếm một phản ứng tốt hơn ở Brussels.
De Croo nói: “Điều quan trọng là Ukraine có đủ phương tiện để tiếp tục chiến tranh và xây dựng lại đất nước của mình”.
Tổng thống Ukraine cho biết trong một bài phát biểu qua video trước các nhà lãnh đạo tập trung tại Brussels rằng: Sự cấp thiết phải tìm ra một giải pháp là một đòn có thể giáng vào uy tín của EU.
Việt Linh (Theo Euro News)