Chính quyền Libya đã hạn chế quyền tiếp cận thành phố Derna bị ngập lụt hôm thứ Sáu để giúp những người tìm kiếm dễ dàng đào qua bùn và các tòa nhà rỗng để tìm hơn 10.000 người vẫn mất tích và được cho là đã chết sau thảm họa đã cướp đi hơn 11.000 sinh mạng.
Các quan chức cảnh báo, số người chết đáng kinh ngạc có thể còn tăng thêm do sự lây lan của các bệnh lây truyền qua đường nước và sự dịch chuyển của vật liệu nổ bị cuốn trôi khi hai con đập bị sập vào sáng sớm thứ Hai và khiến một bức tường nước tràn qua thành phố.
Thảm họa đã mang lại sự thống nhất hiếm có cho Libya giàu dầu mỏ, sau nhiều năm chiến tranh và xung đột dân sự bị chia rẽ giữa các chính phủ đối địch ở phía đông và phía tây của đất nước được hỗ trợ bởi nhiều lực lượng dân quân và người bảo trợ quốc tế. Nhưng các chính phủ đối lập đã phải vật lộn để ứng phó với cuộc khủng hoảng và các nỗ lực phục hồi đã bị cản trở bởi sự nhầm lẫn, khó nhận được viện trợ đến những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất và cơ sở hạ tầng của Derna bị phá hủy, bao gồm một số cây cầu.
Các nhóm cứu trợ kêu gọi chính phủ tạo điều kiện thuận lợi cho họ tiếp cận thành phố để có thể phân phối thực phẩm, nước sạch và vật tư y tế rất cần thiết cho những người sống sót. Bốn ngày sau cuộc khủng hoảng, rõ ràng là thiếu sự giám sát của trung ương ở Derna, với việc người dân nhận được vật tư và tài nguyên ở một số khu vực của thành phố nhưng lại phải tự lo liệu ở những khu vực khác.
Bộ trưởng Y tế miền Đông Libya, Othman Abduljaleel, cho biết các đội đã chôn thi thể trong các ngôi mộ tập thể bên ngoài thành phố và các thị trấn lân cận.
Nhưng các quan chức lo ngại rằng hàng ngàn người khác vẫn chưa được tìm thấy.
Bilal Sablouh, giám đốc pháp y khu vực châu Phi tại Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế, cho biết các thi thể “đang nằm rải rác trên đường phố, dạt vào bờ và bị chôn vùi dưới những tòa nhà và mảnh vụn đổ nát”.
Các thợ lặn cũng đang tìm kiếm vùng biển ngoài khơi thành phố ven biển Địa Trung Hải.
Salam al-Fergany, tổng giám đốc Dịch vụ cứu thương và khẩn cấp ở miền đông Libya, cho biết vào cuối ngày thứ Năm rằng người dân sẽ được di tản khỏi Derna và chỉ các đội tìm kiếm cứu nạn mới được phép vào. Nhưng không có dấu hiệu nào về một cuộc sơ tán như vậy vào thứ Sáu.
Các quan chức y tế cảnh báo rằng nước đọng có thể tạo điều kiện cho bệnh tật nhưng không cần thiết phải chôn cất vội vàng hoặc chôn người chết trong các ngôi mộ tập thể vì thi thể thường không gây nguy hiểm trong những trường hợp như vậy.
Tiến sĩ Margaret Harris, phát ngôn viên của Tổ chức Y tế Thế giới, nói với các phóng viên ở Geneva, “điều đó không có nghĩa là các xác chết gây ra rủi ro, mà nó có nghĩa là bản thân nước đã bị ô nhiễm bởi mọi thứ. Vì vậy, bạn thực sự phải tập trung vào việc đảm bảo rằng mọi người được tiếp cận với nước sạch.”
Imene Trabelsi, người phát ngôn của Ủy ban Chữ Thập Đỏ Quốc tế, cảnh báo rằng một mối nguy hiểm khác đang rình rập dưới bùn: mìn và các chất nổ khác do cuộc xung đột kéo dài của đất nước để lại.
Theo cơ quan này, có những chất nổ còn sót lại ở Libya từ Thế chiến thứ hai, nhưng hầu hết là từ cuộc xung đột dân sự bắt đầu vào năm 2011. Từ năm 2011 đến năm 2021, khoảng 3.457 người đã thiệt mạng hoặc bị thương do bom mìn hoặc các loại vật liệu nổ còn sót lại ở Libya.
Ngay cả trước khi lũ lụt xảy ra, Trabelsi cho biết khả năng phát hiện và gỡ mìn khỏi các khu vực còn hạn chế. Bà cho biết, sau lũ lụt, các thiết bị nổ có thể đã được quét đến “các khu vực mới, chưa bị phát hiện”, nơi chúng có thể gây ra mối đe dọa ngay lập tức cho các đội tìm kiếm và mối đe dọa lâu dài hơn đối với dân thường.
Theo Tổ chức Trăng lưỡi liềm đỏ Libya, tính đến thứ Năm đã có 11.300 người chết do lũ lụt ở Derna. Nhóm cứu trợ cho biết 10.100 người khác được báo cáo là mất tích, mặc dù có rất ít hy vọng rằng nhiều người trong số họ sẽ được tìm thấy còn sống. Cơn bão cũng giết chết khoảng 170 người ở những nơi khác trong nước.
Truyền thông Libya đưa tin hàng chục người di cư Sudan đã thiệt mạng trong thảm họa. Đất nước này đã trở thành điểm trung chuyển chính cho những người di cư Trung Đông và châu Phi chạy trốn xung đột và nghèo đói để tìm kiếm cuộc sống tốt hơn ở châu Âu.
Lũ lụt thường xảy ra ở Libya trong mùa mưa nhưng hiếm khi có mức độ tàn phá lớn như vậy. Các nhà khoa học cho biết cơn bão mang một số đặc điểm của biến đổi khí hậu và nước biển cực ấm có thể đã cung cấp thêm năng lượng cho cơn bão và cho phép nó di chuyển chậm hơn.
Các quan chức nói rằng sự hỗn loạn chính trị ở Libya cũng góp phần gây ra thiệt hại về nhân mạng. Khalifa Othman, một cư dân ở Derna, cho biết ông đổ lỗi cho chính quyền về mức độ nghiêm trọng của thảm họa.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)