Quốc hội Armenia hôm thứ Ba đã bỏ phiếu gia nhập Tòa án Hình sự Quốc tế, một hành động làm căng thẳng thêm mối quan hệ của nước này với đồng minh cũ là Nga sau khi tòa án này ban hành lệnh bắt giữ Tổng thống Vladimir Putin về các tội ác ở Ukraine.
Moscow tháng trước gọi nỗ lực gia nhập ICC của Yerevan là một “bước đi không thân thiện” và Bộ Ngoại giao Nga đã triệu tập đại sứ Armenia để chỉ trích trực tiếp. Các quốc gia đã ký và phê chuẩn Quy chế Rome thành lập ICC nhất định phải bắt giữ Putin, người bị truy tố về tội ác chiến tranh liên quan đến việc trục xuất trẻ em khỏi Ukraine, nếu ông ta đặt chân lên đất của họ.
Armenia sau đó đã tìm cách bảo đảm với Nga rằng Putin sẽ không bị bắt nếu nhập cảnh vào nước này.
Tuy nhiên, người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, gọi quyết định hôm thứ Ba là “không chính xác”, nói rằng nó sẽ đặt ra “những câu hỏi bổ sung” ở Moscow, mặc dù Armenia là “đồng minh của chúng tôi, một quốc gia thân thiện, đối tác của chúng tôi và đoàn kết chúng tôi với người dân Armenia anh em rất nhiều.”
Khi được hỏi liệu Putin có phải hạn chế đi du lịch tới Armenia hay không, ông nói thêm: “Tất nhiên, chúng tôi không muốn tổng thống vì bất kỳ lý do gì phải từ chối chuyến thăm Armenia”.
Ông nói rằng cần có một giải pháp ngoại giao và sẽ được thảo luận với Yerevan.
Các quan chức Armenia lập luận rằng hành động này không liên quan gì đến Nga và được thúc đẩy bởi điều mà họ gọi là hành động gây hấn của Azerbaijan đối với đất nước này.
Các nhà lập pháp đã bỏ phiếu phê chuẩn Quy chế Rome với số phiếu 60-22. Quyết định sau đó sẽ được trình lên tổng thống Armenia, người phê chuẩn, sau đó gửi cho tổng thư ký Liên hợp quốc. Theo các nhà lập pháp Armenia, quyết định này có hiệu lực 60 ngày sau khi phê chuẩn.
Mối quan hệ của Armenia với Nga đã xấu đi đáng kể trong những năm gần đây.
Vào năm 2020, Moscow đã môi giới một thỏa thuận chấm dứt cuộc chiến kéo dài 6 tuần giữa Armenia và Azerbaijan. Thỏa thuận yêu cầu Yerevan phải nhượng lại cho Baku những vùng lãnh thổ rộng lớn trong và xung quanh Nagorno-Karabakh, một phần của Azerbaijan với dân số chủ yếu là người Armenia.
Nga sau đó đã cử khoảng 2.000 lính gìn giữ hòa bình đến khu vực hỗn loạn và Armenia cáo buộc quân đội đã không ngăn chặn được các hành động thù địch gần đây của Azerbaijan dẫn đến việc Baku nắm toàn quyền kiểm soát khu vực.
Ngược lại, Điện Kremlin lại cáo buộc Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan đã thúc đẩy sự sụp đổ của Nagorno-Karabakh bằng cách thừa nhận chủ quyền của Azerbaijan đối với khu vực.
Moscow cũng đổ lỗi cho Yerevan đã làm tổn hại mối quan hệ với Nga bằng cách ôm lấy phương Tây, bao gồm cả việc tổ chức cho quân đội Mỹ tham gia các cuộc tập trận quân sự chung.
Hiện vẫn chưa rõ liệu Pashinyan có thể đưa Armenia ra khỏi Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể do Moscow thống trị hay không, một nhóm gồm một số quốc gia thuộc Liên Xô cũ và các liên minh khác do Nga lãnh đạo. Armenia cũng có một căn cứ quân sự của Nga và lực lượng biên phòng Nga giúp tuần tra biên giới của Armenia với Thổ Nhĩ Kỳ.
Armenia đã bắt đầu quá trình gia nhập ICC hơn 20 năm trước, nhưng vào năm 2004, Tòa án Hiến pháp nước này đã ra phán quyết rằng Quy chế Rome mâu thuẫn với hiến pháp nước này vào thời điểm đó, khiến quá trình này bị tạm dừng. Hiến pháp đã được sửa đổi hai lần kể từ đó. Vào tháng 3, Tòa án Hiến pháp đã ra phán quyết rằng nghĩa vụ của các bên ký kết được nêu trong Quy chế Rome là phù hợp với hiến pháp hiện hành.
Đặc phái viên của Armenia về các vấn đề pháp lý quốc tế, Yegishe Kirakosyan, cho biết Yerevan quyết định nối lại quá trình gia nhập ICC vì cáo buộc Baku có hành động gây hấn với Armenia. Các quan chức Armenia năm ngoái đã cáo buộc Azerbaijan giết một số tù nhân chiến tranh Armenia, một cáo buộc mà Baku đã hứa sẽ điều tra.
Yerevan muốn thẩm quyền của ICC có hiệu lực bắt đầu từ ngày 10 tháng 5 năm 2021, nhưng theo hiệp ước thành lập tòa án, Armenia có thể sẽ phải đưa ra tuyên bố riêng về vấn đề đó.
Kirakosyan tuần trước cho biết Armenia đã đề xuất với Moscow một thỏa thuận song phương nhằm xoa dịu những lo ngại của Nga về Putin. Ông cho biết, văn bản đã được trình bày cho Nga vào tháng 4 và các quan chức Armenia đang chờ phản hồi.
Kirakosyan cũng cho biết khả năng bắt giữ Putin là không thể ngay cả sau khi Armenia gia nhập ICC, vì “các nhà lãnh đạo có quyền miễn trừ”.
Khi được hỏi về thỏa thuận mà Yerevan đề xuất, Dmitry Peskov cho biết hôm thứ Ba rằng: “Đó chỉ là ý tưởng của phía Armenia và vẫn cần phải có các cuộc thảo luận nghiêm túc về chủ đề này đang ở phía trước. Chúng ta cần có một giải pháp ngoại giao nào đó trong vấn đề này”.
Việt Linh (Theo Deutsche Welle)