Những binh sĩ nổi loạn ở Gabon hôm thứ Tư cho biết họ đang nắm quyền lực để lật ngược kết quả cuộc bầu cử tổng thống, tìm cách loại bỏ một tổng thống mà gia đình ông đã nắm quyền trong 55 năm, và đám đông đã xuống đường ăn mừng.
Âm mưu đảo chính diễn ra vài giờ sau khi Tổng thống quốc gia Trung Phi Ali Bongo Ondimba, 64 tuổi, được tuyên bố là người chiến thắng trong cuộc bầu cử bị hoen ố vì lo ngại bạo lực.
Chỉ vài phút sau thông báo, tiếng súng đã vang lên ở trung tâm thủ đô Libreville. Sau đó, hàng chục binh sĩ mặc đồng phục xuất hiện trên truyền hình nhà nước và thông báo rằng họ đã nắm quyền.
Đám đông trong thành phố đã xuống đường để ăn mừng sự kết thúc triều đại của Bongo, hát quốc ca cùng các binh sĩ.
Yollande Okomo nói khi đứng trước những người lính thuộc lực lượng vệ binh cộng hòa tinh nhuệ của Gabon rằng: “Cảm ơn quân đội. Cuối cùng, chúng tôi đã chờ đợi khoảnh khắc này rất lâu rồi,”
Không có thông tin gì từ tổng thống và nơi ở của ông vẫn chưa rõ ràng ngay lập tức.
Một phát ngôn viên của nhóm cho biết những người lính có ý định “giải thể tất cả các thể chế của nước cộng hòa”, các thành viên của họ bao gồm hiến binh, lực lượng bảo vệ cộng hòa và các thành phần khác của lực lượng an ninh.
Công ty khai thác mỏ Eramet của Pháp cho biết họ đã ngừng mọi hoạt động tại Gabon và đã bắt đầu các thủ tục để đảm bảo an toàn cho nhân viên và cơ sở của mình. Các công ty con của công ty tại Gabon vận hành mỏ mangan lớn nhất thế giới và một công ty vận tải đường sắt.
Công ty tình báo tư nhân Ambrey cho biết mọi hoạt động tại cảng chính của đất nước ở Libreville đã bị tạm dừng và chính quyền từ chối cấp phép cho các tàu rời đi.
Một chuyến bay buổi sáng tại Sân bay Quốc tế Léon-Mba của Libreville đã bị hoãn vào sáng sớm thứ Tư. Các chuyến bay đã bị hủy vào thứ Tư.
Âm mưu đảo chính xảy ra khoảng một tháng sau khi binh lính nổi loạn ở Niger giành quyền lực từ chính phủ được bầu cử dân chủ, và là vụ mới nhất trong một loạt cuộc đảo chính thách thức các chính phủ có quan hệ với Pháp, cựu thuộc địa của khu vực. Cuộc đảo chính ở Gabon, nếu thành công sẽ nâng số cuộc đảo chính ở Tây và Trung Phi lên 8 vụ kể từ năm 2020.
Trong bài phát biểu nhân Ngày Độc lập hàng năm vào ngày 17 tháng 8, Bongo nói “Trong khi lục địa của chúng ta bị rung chuyển trong những tuần gần đây bởi các cuộc khủng hoảng bạo lực, hãy yên tâm rằng tôi sẽ không bao giờ cho phép bạn và đất nước Gabon của chúng ta trở thành con tin cho những nỗ lực gây bất ổn. Không bao giờ.”
Không giống như Niger và hai quốc gia Tây Phi khác do chính quyền quân sự điều hành, Gabon không bị tàn phá bởi bạo lực thánh chiến và được coi là tương đối ổn định. Nhưng theo Ngân hàng Thế giới, gần 40% người Gabon trong độ tuổi 15-24 không có việc làm vào năm 2020.
Bongo thừa nhận sự thất vọng lan rộng về chi phí sinh hoạt ngày càng tăng trong bài phát biểu ngày 17 tháng 8 và liệt kê các biện pháp mà chính phủ của ông đang thực hiện để kiềm chế giá nhiên liệu, làm cho giáo dục trở nên hợp lý hơn và ổn định giá bánh mì baguette.
Gabon là thành viên của liên minh dầu mỏ OPEC, với sản lượng khoảng 181.000 thùng dầu thô mỗi ngày, trở thành nhà sản xuất dầu lớn thứ tám ở châu Phi cận Sahara. Đây là nơi sinh sống của hơn 2 triệu người và nhỏ hơn một chút so với bang Colorado của Hoa Kỳ.
Vào thời điểm tình cảm chống Pháp đang lan rộng ở nhiều thuộc địa cũ, Bongo do Pháp đào tạo đã gặp Tổng thống Emmanuel Macron tại Paris vào cuối tháng 6 và chia sẻ những bức ảnh họ bắt tay nhau.
Pháp có 400 binh sĩ ở Gabon chỉ huy hoạt động huấn luyện quân sự trong khu vực. Theo quân đội Pháp, họ không thay đổi hoạt động bình thường.
Thủ tướng Pháp Elisabeth Borne cho biết hôm thứ Tư: “Chúng tôi đang theo dõi chặt chẽ tình hình ở Gabon.”
Các sĩ quan nổi loạn thề sẽ tôn trọng “các cam kết của Gabon với cộng đồng quốc gia và quốc tế”.
Khi được hỏi về Gabon hôm thứ Tư, nhà ngoại giao hàng đầu của EU, Josep Borrell cho biết vấn đề này sẽ được các bộ trưởng EU thảo luận trong tuần này. Các bộ trưởng quốc phòng của khối 27 quốc gia sẽ họp tại Tây Ban Nha vào thứ Tư và các bộ trưởng ngoại giao vào thứ Năm. Borrell sẽ chủ trì cả hai cuộc họp và Niger cũng sẽ là trọng tâm.
Ông nói: “Nếu điều này được xác nhận thì đó là một cuộc đảo chính quân sự khác, làm gia tăng sự bất ổn trong toàn khu vực”.
Gia đình Bongo có mối quan hệ lâu đời với sự thống trị thuộc địa Pháp, kể từ nhiệm kỳ tổng thống kéo dài 4 thập kỷ của người cha quá cố Omar Bongo. Những điều này đã được giám sát pháp lý trong những năm gần đây.
Theo báo chí Pháp, một số thành viên của gia đình Bongo đang bị điều tra ở Pháp và một số người đã bị buộc tội sơ bộ về tội tham ô, rửa tiền và các hình thức tham nhũng khác, một phần do sự thúc đẩy công lý rộng rãi hơn của các tổ chức phi chính phủ. từ lâu đã cáo buộc nhiều nguyên thủ quốc gia châu Phi biển thủ công quỹ và giấu chúng ở Pháp.
Bongo đang tìm kiếm nhiệm kỳ thứ ba trong cuộc bầu cử vào cuối tuần này. Ông đã phục vụ hai nhiệm kỳ kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2009 sau cái chết của cha ông, người đã cai trị đất nước trong 41 năm. Một nhóm binh lính nổi loạn khác đã cố gắng đảo chính vào tháng 1 năm 2019, trong khi Bongo đang ở Maroc hồi phục sau cơn đột quỵ, nhưng họ nhanh chóng bị chế ngự.
Trong cuộc bầu cử, Bongo phải đối mặt với liên minh đối lập do giáo sư kinh tế và cựu bộ trưởng giáo dục Albert Ondo Ossa lãnh đạo, người được đề cử bất ngờ một tuần trước cuộc bỏ phiếu.
Mọi cuộc bỏ phiếu được tổ chức ở Gabon kể từ khi đất nước trở lại hệ thống đa đảng vào năm 1990 đều kết thúc bằng bạo lực. Theo số liệu chính thức, các cuộc đụng độ giữa lực lượng chính phủ và người biểu tình sau cuộc bầu cử năm 2016 đã khiến 4 người thiệt mạng. Phe đối lập cho biết số người chết còn cao hơn nhiều.
Lo sợ bạo lực, nhiều người ở thủ đô đã về thăm gia đình ở các vùng khác của đất nước trước cuộc bầu cử hoặc rời Gabon hoàn toàn. Những người khác dự trữ thực phẩm hoặc tăng cường an ninh trong nhà của họ.
Sau cuộc bỏ phiếu vào tuần trước, Bộ trưởng Truyền thông của quốc gia Trung Phi, Rodrigue Mboumba Bissawou, đã công bố lệnh giới nghiêm hàng đêm từ 7 giờ tối đến 6 giờ sáng và cho biết quyền truy cập Internet đang bị hạn chế vô thời hạn để dập tắt thông tin sai lệch và kêu gọi bạo lực.
NetBlocks, một tổ chức theo dõi truy cập Internet trên toàn thế giới, cho biết dịch vụ Internet đã được “khôi phục một phần” ở Gabon sau cuộc đảo chính.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)