Sự chao đảo về giá trị của đồng rúp Nga đã bộc lộ một vết nứt trong nền kinh tế pháo đài của Tổng thống Vladimir Putin, một lỗ hổng đã nhanh chóng được đội ngũ kinh tế của Điện Kremlin vá lại trong một hành động cho phép đồng tiền này lấy lại chỗ đứng, ít nhất là vào thời điểm hiện tại.
Tuy nhiên, bản vá bằng một đợt tăng lãi suất khẩn cấp không thể che giấu vấn đề nan giải cốt lõi của nền kinh tế Nga, đó là làm thế nào để tài trợ cho quân đội trong khi không làm suy yếu đồng tiền quốc gia và làm nền kinh tế quá nóng với lạm phát ăn mòn và gây lúng túng về mặt chính trị.
Cuộc sống ở Moscow trông có vẻ bình thường bất chấp các lệnh trừng phạt lớn liên quan đến cuộc chiến ở Ukraine và sự ra đi của hàng trăm công ty có thương hiệu phương Tây.
Chỗ ngồi ngoài trời tại các nhà hàng và quán bar trên con phố Bolshaya Nikitskaya nổi tiếng đã chật cứng vào một buổi tối gần đây với những cư dân ăn mặc bảnh bao đang tận hưởng thời tiết tháng Tám êm dịu. Tiếng nhạc ầm ĩ của DJ vang lên từ quán ăn trong sân gần đó. Các trung tâm mua sắm thoạt nhìn không có gì thay đổi, nhưng ở nơi Zara và H&M từng hoạt động, người mua sắm tìm thấy những thương hiệu quần áo mới Maag và Vilet.
Trong trường hợp không có Apple Pay, các ngân hàng sẽ cung cấp nhãn dán có gắn chip cho phép thanh toán di động.
Các thước đo kinh tế quan trọng cũng ở mức bình thường. Tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp, tăng trưởng kinh tế tốt hơn nhiều người mong đợi và lạm phát ở mức vừa phải theo tiêu chuẩn của Nga – ở mức 4% trong tháng 7 – mặc dù gây khó khăn cho những người có thu nhập hạn chế.
Người dân ở Moscow – nơi những lời chỉ trích quân đội có thể phải ngồi tù và một số người bày tỏ cảm giác bất an xen lẫn cam chịu.
Yuliana, một doanh nhân 38 tuổi, lo lắng nói rằng: “Tình trạng của chúng tôi ngày càng xấu đi, không ổn chút nào. … Nó sẽ không kết thúc hôm nay hay ngày mai, và không phải ngày mốt. Tôi nghĩ nhiều thế hệ sẽ phải trả giá cho câu chuyện này.”
Đối với các doanh nghiệp cần nguồn cung cấp, họ đang chuyển sang các lựa chọn thay thế.
Andrei Lavrov, chủ phòng khám nha khoa Smile Atelier, cho biết ông phải mua chỉ khâu và silicone từ châu Á vì sử dụng “khá nhiều” nguyên liệu nhập khẩu.
Tuy nhiên, nhập khẩu vào Nga đang phục hồi do hàng hóa đi qua các nước lân cận như Kazakhstan và Armenia để tránh bị trừng phạt. Chi tiêu của chính phủ cho các chương trình quân sự và xã hội đang mang lại tiền mặt cho người dân và các công ty, những người đang sử dụng một phần tiền đó để mua các sản phẩm nhập khẩu.
Tình trạng thiếu lao động, xuất phát từ việc người dân rời khỏi đất nước, cũng đang hỗ trợ tiền lương, trong khi các khoản thế chấp được chính phủ trợ cấp giúp duy trì hoạt động bất động sản.
Một số cú đánh vào nền kinh tế là điều hiển nhiên, đặc biệt là ngành công nghiệp ô tô sau khi các nhà sản xuất phương Tây từ bỏ hoạt động kinh doanh ở Nga. Tuy nhiên, việc nhập khẩu xe từ Trung Quốc đang ngày càng có chỗ đứng.
Du lịch nước ngoài tốn kém và bị hạn chế bởi các lệnh cấm thị thực và hàng không, và những người có thu nhập khiêm tốn không đủ khả năng chi trả.
Khi nói đến áp lực lên đồng rúp, Nga, một trong những nhà cung cấp dầu lớn nhất thế giới, đang kiếm được ít tiền hơn từ việc bán dầu vì các lệnh trừng phạt của phương Tây. Điều đó đang thu hẹp thặng dư thương mại của nước này với phần còn lại của thế giới vì người dân và các công ty Nga cũng đang mua nhiều sản phẩm từ nước ngoài hơn.
Thu nhập từ xuất khẩu nhiều hơn số tiền chi cho nhập khẩu thường hỗ trợ đồng rúp. Trong khi thặng dư thương mại giảm khiến đồng tiền liên tục giảm giá, Moscow lại được hưởng lợi vì tỷ giá hối đoái yếu hơn thực sự giúp chính phủ thanh toán các hóa đơn.
Đó là vì đô la kiếm được từ dầu mỏ có thể đổi lấy số tiền lớn hơn để chi tiêu cho các cơ quan chính phủ, tiền lương và lương hưu của người lao động.
Nhưng đồng tiền của Nga đã giảm quá xa so với mong muốn của Điện Kremlin – dưới 100 rúp ăn 1 đô la vào ngày 14 tháng 8, một mức quan trọng về mặt tâm lý. Nó đã thúc đẩy ngân hàng trung ương thực hiện một đợt tăng lãi suất khẩn cấp lớn lên 3,5 điểm phần trăm nhằm hạ nhiệt nhu cầu nhập khẩu trong nước. Đồng tiền này đã tăng lên 92 ăn một đô la trong những ngày sau đợt tăng lãi suất nhưng đã trượt giá đều đặn kể từ đó; nó giao dịch ở mức 95,5 đổi một đô la vào thứ Ba.
Mặc dù yếu hơn so với mức năm ngoái là khoảng 60 rúp đổi một đô la, tỷ giá hối đoái thấp hơn vẫn chưa phải là một cuộc khủng hoảng, nếu có thể tránh được tình trạng rơi tự do.
Điện Kremlin đã nỗ lực chống lại các lệnh trừng phạt đối với nền kinh tế sau khi sáp nhập Bán đảo Crimea của Ukraine vào năm 2014. Điện Kremlin cũng chuyển hoạt động sản xuất thực phẩm sang các công ty địa phương bằng cách cấm nhập khẩu từ EU và buộc các nhà sản xuất phải tìm nguồn linh kiện tại địa phương.
Nhờ thu nhập từ dầu mỏ, chính phủ có khoản nợ không đáng kể và nguồn dự trữ dồi dào, mặc dù khoảng một nửa số dự trữ đó đã bị đóng băng do các lệnh trừng phạt.
Tuy nhiên, về lâu dài, nền kinh tế Nga đang phải đối mặt với tình trạng “cháy chậm” dưới áp lực từ các lệnh trừng phạt và chi tiêu chiến tranh của Putin, Robin Brooks, nhà kinh tế trưởng của Viện Tài chính Quốc tế, cho biết.
Brooks nói rằng: “Vấn đề nan giải là một mặt, ông ấy phải chi rất nhiều tiền – chiến đấu trong một cuộc chiến là cực kỳ tốn kém”. “Làm thế nào để bạn cân bằng giữa việc cần tiền mặt và tăng lãi suất để giữ cho bức tranh không vượt khỏi tầm kiểm soát? Theo quan điểm của tôi, không có giải pháp nào tốt cả”.
Dầu mỏ của Nga phải đối mặt với các lệnh cấm của phương Tây và mức giá trần mà Nhóm G7 áp đặt khi bán dầu cho các quốc gia khác. Brooks cho biết, G7 có thể “làm cho sự đánh đổi này trở nên khó khăn hơn nhiều đối với Putin” bằng cách hạ trần giá từ 60 USD xuống 50 USD, làm giảm thu nhập từ dầu mỏ của Nga.
Ông nói: “Điều đó thậm chí còn gây áp lực lớn hơn lên đồng rúp, gây thêm áp lực lên ngân hàng trung ương Nga trong việc tăng lãi suất và khiến cho sự cân bằng đó trở nên khó khăn hơn nhiều”.
Chris Weafer, Giám đốc điều hành và nhà phân tích kinh tế Nga tại công ty tư vấn Macro Advisory Partners, cho biết trong ngắn hạn, sự sụt giảm của đồng rúp “không phải là dấu hiệu cho thấy Nga sắp rơi vào một cuộc khủng hoảng tài chính lớn”.
Weafer cho biết, khi không có đầu tư nước ngoài bằng tiền tệ, Điện Kremlin có thể tác động đến tỷ giá hối đoái chỉ bằng cách thông báo cho các nhà xuất khẩu do nhà nước kiểm soát khi nào nên bán ngoại tệ lấy đồng rúp, Weafer cho biết. để cung cấp cho khách hàng ở Ấn Độ và Trung Quốc.
Janis Kluge, một chuyên gia kinh tế Nga tại Viện An ninh và Quốc tế Đức ở Berlin cho biết, việc tăng lãi suất để thúc đẩy đồng rúp “thúc đẩy nền kinh tế tư nhân – hoặc một phần của nền kinh tế không liên quan đến chiến tranh và các ngành công nghiệp quốc phòng – để có đủ nguồn lực cho chiến tranh tiếp tục”.
Ông nói: “Đó là sự ưu tiên rõ ràng của chính phủ trong cuộc chiến này đối với phúc lợi của các hộ gia đình.”
Kluge cho biết, về lâu dài, những lựa chọn của Putin sẽ làm xói mòn tăng trưởng kinh tế và gây thêm căng thẳng lâu dài cho đồng Rúp. Nếu không có đầu tư nước ngoài cần thiết để sản xuất hàng hóa phức tạp, Nga sẽ tự sản xuất ít hơn những gì mình cần và nhập khẩu nhiều hơn.
Kluge nói: “Và điều này có nghĩa là trong tương lai, công dân Nga sẽ không thể có đủ khả năng chi trả cho mức độ, lối sống giống như những năm trước”.
Việt Linh (Theo TheGuardian)