Vụ sát hại Vladlen Tatarsky đã làm nổi bật thế giới đen tối của các blogger quân sự ủng hộ cuộc xâm lược của Nga và vai trò to lớn của họ trong bộ máy tuyên truyền của Moscow.
Tatarsky – tên thật là Maxim Fomin – đã chết vào Chủ nhật trong một vụ nổ tại một quán cà phê ở St. Petersburg, nơi ông xuất hiện với tư cách khách mời của một nhóm ủng hộ chiến tranh. Ông được biết đến với sự ủng hộ đối với cuộc chiến ở Ukraine và ông chủ của nhóm lính đánh thuê Wagner, Yevgeny Prigozhin – cũng như những lời chỉ trích không thường xuyên nhưng gay gắt của ông về những thất bại trên chiến trường của Moscow.
Mặc dù Tatarsky là một tiếng nói nổi bật trong vũ trụ ‘milblogger’ – với hơn 500.000 người đăng ký kênh Telegram của anh ta – nhưng anh ta chắc chắn không phải là người duy nhất có ảnh hưởng.
Nga đã buộc đóng cửa cơ quan truyền thông độc lập cuối cùng còn lại của mình ngay sau khi xâm lược Ukraine vào tháng 2 năm 2022. Điện Kremlin kiểm soát chặt chẽ mọi tin tức về cuộc xung đột trên các phương tiện truyền thông nhà nước của Nga. Các phương tiện truyền thông nước ngoài bị chặn và hầu hết các nhà báo đối lập đều phải ngồi tù hoặc bị trục xuất khỏi đất nước.
Các nhà bình luận thân Kremlin như Tatarsky, người đôi khi được gọi là “voenkory” nghĩa là “phóng viên chiến trường”, đã lấp đầy khoảng trống thông tin này.
“Các blogger quân sự ở Nga ngày nay cung cấp một dịch vụ rất mơ hồ nhưng dù sao cũng là một dịch vụ. Họ thực sự là những người duy nhất đang theo dõi những gì đang xảy ra ở tiền tuyến,” Candace Rondeaux, giám đốc chương trình Future Frontlines tại New America Foundation cho biết.
Nhiều blogger quân sự của Nga có nguồn tin sâu trong lực lượng vũ trang của nhà nước, nhóm Wagner hoặc trong số những người ly khai thân Nga ở miền đông Ukraine, điều này cho phép họ tiếp cận thông tin khá nhiều. Bản thân Tatarsky sinh ra ở Ukraine, được cho là đã chiến đấu với lực lượng ly khai Nga ở Donbas ở phía đông đất nước và có quan hệ thân thiết với Wagner. Anh ta cũng có một quá khứ tội phạm: Theo báo cáo của các phương tiện truyền thông Nga và sự thừa nhận của chính anh ta, anh ta đã ngồi tù vì một vụ cướp ngân hàng.
“Rõ ràng là họ có cái nhìn rất thiên lệch về cuộc chiến. Nhưng chúng rất quan trọng để hiểu điều gì đang xảy ra, ít nhất là ở một phía,” Rondeaux nói thêm.
Ruslan Trad, một thành viên nghiên cứu an ninh thường trú tại Phòng thí nghiệm nghiên cứu pháp y kỹ thuật số của Hội đồng Đại Tây Dương, nói rằng cộng đồng các blogger đoàn kết với nhau, nhưng nó cũng thường liên kết với Bộ Quốc phòng Nga và các cơ quan an ninh khác.
“Những người này quen biết nhau, thường đi cùng các điểm đến, liên lạc và có một hệ thống khép kín. Tatarsky chiếm một vị trí quan trọng trong cộng đồng này,” Rusland nói.
“Đồng thời, ông ấy cũng là người chỉ trích các sĩ quan Nga và cấp trên đưa ra quyết định về các hành động quân sự. Đôi khi… phân tích của anh ấy gây ra làn sóng phản ứng tiêu cực trong giới sĩ quan, bởi vì anh ấy, với tư cách là người bảo vệ kiên quyết của Nga và quân đội của nước này, muốn thấy đội quân này thành công hơn so với thực tế,” Trad nói thêm.
Các phóng viên cũng vượt qua ranh giới đạo đức: Tatarsky đã đăng những bức ảnh anh ta mang vũ khí trong khu vực chiến sự.
Nhiều blogger, bao gồm cả Tatarsky, đã hoạt động trong nhiều năm, đưa tin về các hoạt động quân sự của Nga và Wagner ở Trung Đông và Châu Phi, cũng như cuộc xung đột Donbas bắt đầu vào năm 2014. Họ đã đóng vai trò quan trọng trong việc khơi dậy sự ủng hộ cho cuộc chiến rộng lớn hơn ở Ukraine.
“Họ đã thiết lập một chế độ ăn uống ổn định là tuyên truyền ủng hộ chiến tranh, chống phương Tây, chống Ukraine đối với các phần tử cực hữu của Nga trong nhiều năm nay. Và theo nhiều cách, họ đã phổ biến thương hiệu tập đoàn Wagner và cách thức chiến tranh của Nga,” Rondeaux nói.
Ảnh hưởng của các blogger đã tăng lên sau cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine năm ngoái và cuộc đàn áp sau đó đối với các nền tảng truyền thông xã hội phương Tây như Twitter và Instagram ở Nga.
Kateryna Stepanenko, nhà phân tích người Nga tại Viện Nghiên cứu Quốc gia Nga cho biết: “Tất cả họ cùng nhau bắt đầu chuyển sang Telegram và sau đó nội dung của họ bắt đầu được chọn nhiều hơn vào khoảng tháng 4, tháng 5 năm ngoái, đó là khi người Nga bắt đầu gặp nhiều thất bại về quân sự.
Trước đây, Nga đã cố gắng chặn Telegram nhưng không thành công sau khi những người sáng lập từ chối cung cấp khóa mã hóa cho FSB, một cơ quan an ninh của Nga. Chiqnh quyền Putin đã dỡ bỏ lệnh cấm chính thức đối với nền tảng nhắn tin vào năm 2020.
Nhiều kênh Telegram blog quân sự phổ biến nhất có nguồn gốc từ các phong trào dân tộc cực đoan. Những ý tưởng mà họ đang truyền bá không nhất thiết phải mới, nhưng hiện đang tiếp cận được nhiều người hơn nhờ công nghệ.
Không giống như truyền thông nhà nước Nga, nhiều blogger quân sự có ảnh hưởng nhất đã không ngần ngại chỉ trích Moscow về những thất bại trên chiến trường, bao gồm cả việc rút quân khỏi Kherson vào tháng 11 hay gần đây nhất là việc đình trệ cuộc chiến kéo dài giành Bakhmut.
Có một sự khác biệt rõ rệt giữa cách chính quyền Nga đối xử với những blogger này, dù họ có chỉ trích giới lãnh đạo đến đâu, và bất kỳ ai khác dám lên tiếng chống lại chiến dịch của Moscow ở Ukraine.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cho biết hôm Chủ nhật rằng nhờ Tatarsky và các blogger quân sự khác mà “thế giới nhìn thấy những thước phim trung thực và hoạt động cũng như tìm hiểu thông tin về những gì đang xảy ra ở Ukraine.”
Tuy nhiên, chính quyền Nga cũng đang đưa ra những bản án nghiêm khắc đối với bất kỳ ai báo cáo về những hành động tàn bạo mà quân đội Nga đã gây ra ở Ukraine.
Vào tháng 12, nhà hoạt động đối lập và nhà phê bình Điện Kremlin Ilya Yashin bị kết tội truyền bá “thông tin sai lệch” về quân đội Nga sau khi ông báo cáo về các vụ thảm sát ở Bucha và bị kết án tù 8 năm rưỡi. Maria Ponomarenko, một nhà báo khác, đã bị kết án sáu năm tù vì đăng một bài trên Telegram về một cuộc không kích của Nga vào một nhà hát ở Mariupol khiến hàng trăm người thiệt mạng và chính quyền Nga phủ nhận trách nhiệm.
Stepanenko nói rằng, trong khi các blogger như Tatarsky thường chỉ trích cách Nga tiến hành các hoạt động quân sự, thì họ lại là một trong những người ủng hộ trung thành nhất cho chính cuộc chiến.
“Họ là những người duy nhất nói rõ ràng rằng ‘chúng ta cần cuộc chiến này để tồn tại. Chúng tôi cần cuộc chiến này để tiếp tục khôi phục lại sự vĩ đại của Đế chế Nga,” bà nói, đồng thời cho biết thêm rằng trong khi hầu hết người Nga vẫn thờ ơ với những gì đang xảy ra ở Ukraine – miễn là điều đó không ảnh hưởng đến cá nhân họ – Điện Kremlin có thể dựa vào các blogger để tiếp tục đánh trống trận.
“Họ có một tư tưởng ý thức hệ rất mạnh mẽ. Họ coi Nga là quốc gia chiến thắng trong cuộc xung đột này. Và mục tiêu của họ là để Nga giành chiến thắng và chinh phục toàn bộ Ukraine, thậm chí có khả năng gây chiến với NATO”.
Các blogger cũng đã đóng một vai trò quan trọng trong việc gây quỹ cộng đồng và nâng cao hỗ trợ vật chất cho cuộc chiến. Stepanenko cho biết họ đã đóng vai trò quan trọng trong việc tuyển quân trong nhiều năm, tuyển dụng các chiến binh cho các hoạt động quân sự hỗn hợp của Nga và Wagner ở Syria và Châu Phi.
“Ở Nga, nhóm các blogger, phóng viên và sĩ quan này cảm thấy rất an toàn – đến mức không có sự kiểm tra nào đối với các cuộc tụ tập để xem liệu có ai mang theo thứ gì đó có thể được sử dụng để chống lại những người tụ tập hay không.”
Việt Linh (Theo TheGuardian)