Các nhà lãnh đạo phe đối lập nói rằng thủ tướng, người đã bác bỏ lời kêu gọi của Mỹ về giải pháp hai nhà nước trong tuần này, nên từ chức. Nhưng các nhà phân tích cho rằng quan điểm của ông không nằm ngoài các chuẩn mực chính trị của Israel sau ngày 7/10.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã dành nhiều tuần qua để vận động nhằm duy trì quyền lực và củng cố sự ủng hộ của công chúng trong bối cảnh các cuộc tấn công từ các đối thủ chính trị, áp lực từ chính quyền Biden và những chỉ trích quốc tế ngày càng tăng về cách ông giải quyết cuộc chiến với Hamas.
Trong một nỗ lực rõ ràng để tận dụng cơ sở cánh hữu của mình, ông Netanyahu đã công khai cắt đứt quan hệ với Tổng thống Joe Biden trong tuần này và bác bỏ mọi cuộc đàm phán về giải pháp hai nhà nước cho cuộc xung đột Israel-Palestine.
Ông gọi thỏa thuận hòa bình Oslo, trong đó thành lập Chính quyền Palestine vào năm 1994 và trao quyền quản lý Bờ Tây và Gaza, là một “sai lầm” không nên lặp lại. Tuyên bố này là lời khiển trách thẳng thừng đối với Biden, người đã kêu gọi một Chính quyền Palestine “cải tiến” để quản lý Gaza sau khi Hamas bị đánh bại.
Theo các quan chức hiện tại và trước đây của Israel, hành động của ông Netanyahu diễn ra theo khuôn mẫu lâu nay của việc nhà lãnh đạo Israel đưa ra những tuyên bố cứng rắn vì lợi ích chính trị của riêng mình. Netanyahu, thủ tướng tại vị lâu nhất của Israel, đã nhiều lần chống lại các nỗ lực loại bỏ trong những năm gần đây bằng cách liên minh với các đảng chính trị cánh hữu.
Các quan chức Mỹ và Israel nói rằng họ lo ngại ông Netanyahu đã áp dụng một số quan điểm trong cuộc chiến chống lại Hamas để kéo dài sự tồn tại chính trị của chính mình.
Họ cho rằng, với vị thế chính trị yếu kém của ông và kỳ vọng rộng rãi rằng ông có thể bị gạt sang một bên sau khi giao tranh kết thúc ở Gaza, họ cho rằng ông Netanyahu có động cơ mạnh mẽ để kéo dài cuộc tấn công quân sự.
Một nhà lập pháp Mỹ yêu cầu giấu tên nói với NBC News: “Ông ấy có mọi động cơ để tiếp tục chiến tranh, nhằm đảm bảo sự sống còn về mặt chính trị của mình”.
Đồng thời, Israel ngày càng bị cô lập trên trường quốc tế khi số người Palestine thiệt mạng trong cuộc xung đột đã lên tới 18.700 người, với 70% trong số đó là phụ nữ và trẻ em, theo Bộ y tế do Hamas điều hành tại Gaza. Theo Liên hợp quốc, đại đa số trong số 2,2 triệu người của lãnh thổ này phải di tản và một nửa trong số họ được ước tính sẽ phải đối mặt với nạn đói, theo Liên hợp quốc.
Một quan chức hiện tại của Israel cho biết, ông Netanyahu đang chuyển hướng sang cánh hữu khi cái giá phải trả về mặt chính trị trong nước do chính phủ của ông thất bại trong việc ngăn chặn cuộc tấn công ngày 7 tháng 10 sắp xảy ra. Vụ tấn công khiến 1.200 người thiệt mạng và khoảng 240 người bị bắt cóc, là vụ tấn công khủng bố tồi tệ nhất trong lịch sử Israel.
Quan chức Israel yêu cầu giấu tên cho biết: “Mọi thứ ông ấy làm đều có tính đến bối cảnh này”.
Sau cuộc tấn công bất ngờ, ông Netanyahu đã thành lập một chính phủ thống nhất thời chiến gồm 5 quan chức cấp cao của Israel. Nó bao gồm Netanyahu; Yoav Gallant, một thành viên trong đảng của ông Netanyahu, người đang giữ chức bộ trưởng quốc phòng; Benny Gantz, một trong những đối thủ chính trị chính của Netanyahu; Gadi Eisenkot, một chính trị gia trung dung; và Ron Dermer, một trong những cố vấn thân cận nhất của Netanyahu.
Sáu tuần sau, lãnh đạo phe đối lập trung dung Yair Lapid trở thành nhân vật chính trị lớn đầu tiên của Israel kêu gọi Netanyahu từ chức, chỉ trích ông về cách giải quyết cuộc chiến.
“Netanyahu cần phải rời đi ngay trong lúc giao tranh,” Lapid nói trên Bản tin Kênh 12 của Israel. “Đất nước đang đi đến một nơi tồi tệ.”
Vị thế chính trị của Netanyahu rất bấp bênh trước cuộc tấn công. Sau một cuộc điều tra tham nhũng, ông đã thành lập một chính phủ với các phe phái cực hữu trong Quốc hội. Sau đó, ông nỗ lực cải tổ hệ thống tư pháp vốn bị chỉ trích là nỗ lực nhằm tăng cường quyền lực của chính mình và làm suy yếu nền dân chủ Israel. Các cuộc biểu tình trên đường phố xảy ra sau đó đã xé nát đất nước.
Tướng đã nghỉ hưu và chính trị gia trung tả Amos Yadlin đã đổ lỗi phần lớn cho thất bại tình báo của Israel dẫn đến ngày 7 tháng 10 là do sự hỗn loạn do đề xuất cải cách tư pháp của chính phủ Netanyahu.
“Netanyahu đã nhận được tất cả các cảnh báo – từ bộ trưởng quốc phòng, từ tổng tham mưu trưởng, từ người đứng đầu cơ quan tình báo, từ người đứng đầu Shin Bet và từ các nhà văn độc lập như tôi, giống như những người khác – rằng điều này đang làm suy yếu Israel răn đe và gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia của Israel,” Yadlin nói với Politico ba tuần sau vụ tấn công.
Eisenkot, một thành viên của chính phủ đoàn kết có con trai và cháu trai vừa thiệt mạng trong cuộc chiến ở Gaza, cũng được coi là đối thủ chính trị tiềm năng của Netanyahu. Eisenkot, một cựu lãnh đạo quân sự cấp cao, phản đối cải cách tư pháp của Netanyahu.
Một số nhà phân tích cho rằng việc ông Netanyahu chuyển sang cánh hữu là điều hợp lý đối với một chính trị gia đang tìm cách tăng cường sự ủng hộ trong nước trước khi lo lắng về dư luận toàn cầu. Họ cũng lưu ý rằng một số quan điểm của Netanyahu không nằm ngoài chuẩn mực chính trị ở Israel sau ngày 7/10.
Trong khi Biden bày tỏ sự ủng hộ đối với giải pháp hai nhà nước, các nhà lãnh đạo Israel trên mọi lĩnh vực chính trị cho biết họ chưa sẵn sàng nói về việc thành lập một nhà nước Palestine sau vụ thảm sát.
Nhà báo và nhà bình luận người Israel Nadav Eyal cho biết: “Có thể nó có vẻ hợp lý với thế giới hiện nay, nhưng nó không có ý nghĩa gì cả với Netanyahu”.
Tổng thống Israel Isaac Herzog, một thành viên của Đảng Lao động cánh tả, nói với hãng tin AP trong tuần này rằng ông đang kêu gọi các đồng minh không vội nói về giải pháp hai nhà nước ngay lập tức. Herzog nói: “Có một chương đầy cảm xúc ở đây cần phải được giải quyết. Đất nước của tôi đang đau buồn. Đất nước của tôi đang bị tổn thương.”
Michael Singh, cựu giám đốc cấp cao về các vấn đề Trung Đông trong Hội đồng An ninh Quốc gia của chính quyền Obama, dự đoán rằng sẽ mất thời gian để đạt được mục tiêu sau ngày 7/10. Sự sắp xếp lại sẽ xảy ra trong nền chính trị Israel. Vẫn chưa rõ liệu điều đó có liên quan đến việc các nhà lãnh đạo phe đối lập và dư luận đoàn kết chống lại ông Netanyahu hay việc lặp lại nền chính trị rạn nứt mà ông từng giữ chức vụ trong quá khứ hay không.
Ông nói: “Một khi bụi lắng xuống ở Gaza, bạn sẽ có một quy trình thực sự khó khăn về trách nhiệm giải trình vào ngày 7 tháng 10 và có khả năng tái hiện sự chia rẽ đã tồn tại từ trước”. “Nó thực sự sẽ tiêu tốn toàn bộ sức lực của xã hội Israel. Chúng ta phải kiên nhẫn và đừng để chuyện này diễn ra lần nữa.”
Lapid, lãnh đạo phe đối lập, cho biết ông sẵn sàng thành lập một “chính phủ tái thiết quốc gia” do đảng Likud của Netanyahu, các đảng cánh hữu và đảng Thống nhất Quốc gia của Gantz lãnh đạo, nhưng ông nói rằng “Netanyahu không thể lãnh đạo nó”.
Singh, một thành viên cấp cao tại Viện Chính sách Cận Đông của Washington, cảnh báo rằng việc loại bỏ một nhân vật đã thống trị nền chính trị Israel trong nhiều thập kỷ không phải là điều dễ dàng chút nào.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)