Nam Phi hôm thứ Sáu đã đưa ra một vụ kiện tại tòa án hàng đầu của Liên Hợp Quốc cáo buộc Israel tội diệt chủng đối với người Palestine ở Gaza và yêu cầu tòa án ra lệnh cho Israel ngừng các cuộc tấn công của mình – thách thức đầu tiên như vậy được đưa ra tại tòa án cuộc chiến tranh hiện nay.
Văn bản đệ trình của Nam Phi lên Tòa án Công lý Quốc tế cáo buộc rằng “các hành động của Israel mang tính chất diệt chủng” vì họ cam kết với mục đích “tiêu diệt người Palestine ở Gaza” như một phần của dân tộc, chủng tộc và dân tộc Palestine rộng lớn hơn.
Nam Phi là nước chỉ trích gay gắt chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza. Tổng thống Cyril Ramaphosa , đã so sánh các chính sách của Israel đối với người Palestine ở Gaza và Bờ Tây với chế độ phân biệt chủng tộc trước đây của Nam Phi. Israel bác bỏ những cáo buộc như vậy.
Nam Phi yêu cầu tòa án có trụ sở tại The Hague ban hành lệnh tạm thời để Israel đình chỉ ngay lập tức các hoạt động quân sự ở Gaza. Một phiên điều trần về yêu cầu đó có thể diễn ra trong những ngày hoặc tuần tới. Vụ kiện, nếu được tiến hành, sẽ mất nhiều năm, nhưng lệnh tạm thời có thể được ban hành trong vòng vài tuần.
Chính phủ Israel bác bỏ các cáo buộc diệt chủng, gọi đó là “sự phỉ báng đẫm máu”. Một tuyên bố của Bộ Ngoại giao cho biết vụ kiện của Nam Phi thiếu cơ sở pháp lý và cấu thành một “sự lợi dụng hèn hạ và khinh thường” của tòa án.
Israel cũng cáo buộc Nam Phi hợp tác với Hamas, nhóm chiến binh Palestine đứng sau vụ tấn công chết người ngày 7/10 ở miền nam Israel, gây ra cuộc chiến đang diễn ra.
Tuyên bố cũng cho biết Israel hoạt động theo luật pháp quốc tế và chỉ tập trung các hành động quân sự chống lại Hamas, đồng thời nói thêm rằng người dân Gaza không phải là kẻ thù. Israel khẳng định rằng họ thực hiện các bước để giảm thiểu thiệt hại cho dân thường và cho phép viện trợ nhân đạo vào lãnh thổ.
Nam Phi có thể đưa vụ việc theo Công ước Diệt chủng vì cả nước này và Israel đều là các bên ký kết Công ước này.
Liệu vụ việc có thành công trong việc ngăn chặn chiến tranh hay không vẫn còn phải xem. Mặc dù lệnh của tòa án có tính ràng buộc về mặt pháp lý nhưng không phải lúc nào chúng cũng được tuân theo. Vào tháng 3 năm 2022, tòa án đã ra lệnh cho Nga tạm dừng các hoạt động thù địch ở Ukraine, một phán quyết pháp lý mang tính ràng buộc mà Moscow đã coi thường khi tiếp tục các cuộc tấn công của mình.
Bộ Ngoại giao Nam Phi cho biết trong một tuyên bố rằng nước này “lo ngại sâu sắc về hoàn cảnh của thường dân bị mắc kẹt trong các cuộc tấn công hiện tại của Israel vào Dải Gaza do việc sử dụng vũ lực bừa bãi và cưỡng bức di tản người dân. Có những báo cáo liên tục về các tội ác quốc tế, chẳng hạn như tội ác chống lại loài người và tội ác chiến tranh, cũng như các báo cáo về các hành vi ở ngưỡng diệt chủng hoặc các tội phạm liên quan như được định nghĩa trong Công ước năm 1948 về ngăn ngừa và trừng phạt tội phạm. Tội diệt chủng đã và đang xảy ra với các vụ thảm sát đang diễn ra ở Gaza.”
Tổng thống Nam Phi trước đó cáo buộc Israel phạm tội ác chiến tranh và hành động “tương đương với tội diệt chủng”. Và Nam Phi tháng trước đã thúc đẩy Tòa án Hình sự Quốc tế, cũng có trụ sở tại The Hague, điều tra các hành động của Israel ở Gaza.
ICC truy tố các cá nhân về tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người và diệt chủng, trong khi Tòa án Công lý Quốc tế giải quyết tranh chấp giữa các quốc gia.
Tại Bờ Tây do Israel chiếm đóng, Bộ Ngoại giao Palestine hoan nghênh những cáo buộc của Nam Phi chống lại Israel. Trong một tuyên bố trên mạng xã hội, họ kêu gọi tòa án “ngay lập tức hành động để bảo vệ người dân Palestine và kêu gọi Israel, thế lực chiếm đóng, ngừng tấn công dữ dội vào người dân Palestine”.
Balkees Jarrah, phó giám đốc tư pháp quốc tế tại Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, cho biết vụ việc của Nam Phi “tạo cơ hội quan trọng cho Tòa án Công lý Quốc tế xem xét kỹ lưỡng các hành động của Israel tại Gaza bằng cách sử dụng Công ước Diệt chủng năm 1948”. Bà cho biết Nam Phi đang tìm kiếm cơ quan tư pháp cao nhất của Liên hợp quốc “để đưa ra những câu trả lời rõ ràng, dứt khoát về câu hỏi liệu Israel có phạm tội diệt chủng đối với người dân Palestine hay không”.
Jarrah nhấn mạnh rằng vụ án ICJ “không phải là vụ án hình sự chống lại cá nhân bị cáo buộc là thủ phạm và nó không liên quan đến Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC), một cơ quan riêng biệt. Nhưng vụ kiện của ICJ cũng sẽ thúc đẩy sự ủng hộ quốc tế lớn hơn cho công lý công bằng tại ICC và các địa điểm đáng tin cậy khác.”
Việt Linh (Theo CBS News)