Khi nhà kinh tế Javier Milei đảm nhận chức tổng thống Argentina vào Chủ nhật, cả nước tự hỏi phiên bản nào của ông sẽ cai trị: người cầm cưa máy, nhà thập tự chinh chống chính quyền từ chiến dịch tranh cử, hay tổng thống đắc cử ôn hòa hơn, người nổi lên trong những tuần gần đây.
Milei, 53 tuổi, trở nên nổi tiếng trên truyền hình với những lời lẽ tục tĩu chống lại cái mà ông gọi là đẳng cấp chính trị. Ông đã đánh cược sự nổi tiếng của mình vào một ghế trong quốc hội và sau đó, nhanh chóng, vào cuộc tranh cử tổng thống. Chiến thắng áp đảo của “nhà tư bản vô chính phủ” tự xưng trong cuộc bầu cử sơ bộ vào tháng 8 đã gây ra những làn sóng chấn động khắp bối cảnh chính trị và làm đảo lộn cuộc đua.
Người Argentina vỡ mộng với hiện trạng kinh tế – lạm phát ba chữ số, cứ 10 người thì có 4 người sống trong cảnh nghèo đói, đồng tiền lao dốc – tỏ ra dễ tiếp thu những ý tưởng kỳ quặc của người ngoài nhằm khắc phục tai ương của họ và biến đổi đất nước. Ông đã giành chiến thắng trong vòng hai của cuộc bầu cử vào ngày 19 tháng 11- và đẩy đi lực lượng chính trị theo chủ nghĩa Peronist đã thống trị Argentina trong nhiều thập kỷ.
Với tư cách là một ứng cử viên, Milei cam kết thanh lọc tham nhũng trong cơ chế chính trị, loại bỏ Ngân hàng Trung ương mà ông cáo buộc in tiền và thúc đẩy lạm phát, đồng thời thay thế đồng peso mất giá nhanh chóng bằng đồng đô la Mỹ.
Nhưng sau khi giành chiến thắng, ông đã bổ nhiệm Luis Caputo, cựu chủ tịch Ngân hàng Trung ương, làm bộ trưởng kinh tế và một trong những đồng minh của Caputo để lãnh đạo ngân hàng, dường như đã tạm dừng các kế hoạch đô la hóa được quảng cáo rầm rộ của ông.
Milei đã tự nhận mình là một chiến binh sẵn sàng chống lại sự trỗi dậy của chủ nghĩa xã hội toàn cầu, giống như cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, người mà ông công khai ngưỡng mộ. Nhưng khi Milei tới Mỹ vào tuần trước, ông ấy đã không đến Mar-a-Lago; đúng hơn, ông đã ăn trưa với một cựu lãnh đạo Mỹ khác, Bill Clinton.
Ông cũng cử một nhà ngoại giao có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực đàm phán khí hậu tới hội nghị COP28 đang diễn ra ở Dubai, tờ báo La Nacion của Argentina đưa tin, mặc dù đã kiên quyết bác bỏ sự tham gia của nhân loại vào hiện tượng nóng lên toàn cầu. Và ông đã rút lại kế hoạch loại bỏ Bộ Y tế quốc gia.
Sự ôn hòa của ông có thể xuất phát từ chủ nghĩa thực dụng, xét đến phạm vi thách thức to lớn trước mắt, sự thiếu kinh nghiệm chính trị và nhu cầu xây dựng liên minh với các đảng khác để thực hiện chương trình nghị sự của ông tại Quốc hội, nơi đảng của ông chỉ đứng thứ ba về số ghế nắm giữ.
Ông đã chọn Patricia Bullrich, một chính trị gia lâu năm và là đối thủ vòng một từ liên minh có nhiều ghế thứ hai, làm bộ trưởng an ninh, cũng như người đồng hành cùng bà, Luis Petri, làm bộ trưởng quốc phòng.
Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy Milei vẫn chưa từ bỏ sự thách thức cũng như các kế hoạch cấp tiến nhằm phá bỏ nhà nước.
Sau lễ tuyên thệ vào sáng Chủ nhật, ông có ý định phá vỡ truyền thống bằng cách đọc bài diễn văn nhậm chức không phải trước các nhà lập pháp đang tập hợp mà cho những người ủng hộ ông tập trung bên ngoài tòa nhà Quốc hội – quay lưng về phía cơ quan lập pháp.
Ông dự kiến sẽ đề cập đến những khó khăn kinh tế mà ông đang thừa hưởng từ Tổng thống sắp mãn nhiệm Alberto Fernández và công bố các hành động điều hành đầu tiên của mình, bao gồm cả việc cắt giảm mạnh mẽ chi tiêu công.
Argentina có mức thâm hụt tài chính ngày càng lớn, thâm hụt thương mại 43 tỷ USD, cộng với khoản nợ đáng sợ 45 tỷ USD đối với Quỹ Tiền tệ Quốc tế, trong đó 10,6 tỷ USD phải trả cho các chủ nợ đa phương và tư nhân vào tháng 4.
Ông ấy đã nói rằng ông ấy sẽ loại bỏ nhiều bộ, bao gồm cả các bộ văn hóa, môi trường, phụ nữ và khoa học và công nghệ. Ông muốn hợp nhất các bộ phát triển xã hội, lao động và giáo dục lại với nhau dưới một bộ duy nhất về vốn con người.
Tuy nhiên, Milei có thể gặp phải sự phản đối gay gắt từ các nhà lập pháp của phong trào Peronist và các công đoàn mà nó kiểm soát, những thành viên của họ cho biết họ không chịu mất lương.
Sau bài phát biểu nhậm chức của mình, Milei dự định sẽ đi xe mui trần đến dinh tổng thống và sau đó gặp gỡ các quan chức nước ngoài.
Những nhân vật cực hữu nổi bật sẽ nằm trong số đó: Thủ tướng Hungary Viktor Orbán; người đứng đầu đảng Vox của Tây Ban Nha, Santiago Abascal; cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro và các nhà lập pháp đồng minh của Bolsonaro, trong đó có con trai ông.
Milei được cho là đã gửi thư mời tổng thống hiện tại của Brazil, Luiz Inácio Lula da Silva , sau khi gọi người cánh tả là “rõ ràng” tham nhũng vào tháng trước trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình và khẳng định rằng, nếu ông trở thành tổng thống, hai người sẽ không gặp nhau.
Lula cử bộ trưởng ngoại giao của mình đến dự lễ nhậm chức của Milei.
Cũng được mong đợi là Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, người sẽ có chuyến thăm đầu tiên tới Mỹ Latinh kể từ khi Nga xâm chiếm đất nước của ông vào tháng 2 năm 2022.
Việt Linh (Theo Reuters)