Các đại biểu toàn cầu tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP28 ở Dubai đã chính thức thông qua một quỹ thiệt hại đã được hình thành trong nhiều thập niên và một số quốc gia đã cam kết chi hàng triệu đô la vào quỹ này để giúp các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi cuộc khủng hoảng khí hậu – một thành công ban đầu trong ngày đàm phán đầu tiên và cho phép có nhiều thời gian hơn để thảo luận về các vấn đề gai góc xung quanh việc cắt giảm nhiên liệu hóa thạch.
Nhưng Hoa Kỳ đang bị chỉ trích vì đóng góp một số tiền “đáng xấu hổ” cho quỹ, chưa bằng 1/5 số tiền đóng góp của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và ít hơn 14 lần so với Liên minh Châu Âu.
Nhu cầu về một quỹ để chuyển tiền tới các nước đang phát triển nhằm giúp họ đối phó với tác động của biến đổi khí hậu đã cản trở tiến trình đàm phán hàng năm trong nhiều năm. Các chi tiết về quỹ vào đầu tháng này tại cuộc họp trước COP và được chính thức hóa vào thứ Năm, với hy vọng nó sẽ cho phép đạt được tiến bộ trong các lĩnh vực khác tại hội nghị thượng đỉnh.
Chủ tịch COP28 Sultan Al Jaber cho biết: “Hôm nay chúng tôi đã làm nên lịch sử – lần đầu tiên một quyết định được thông qua vào ngày đầu tiên của bất kỳ COP nào”. Đề nghị được thông qua mà không bị phản đối và nhận được sự hoan nghênh nhiệt liệt.
Mặc dù tất cả các bên đều đồng ý với quỹ này nhưng trước đây đã có sự phản đối về việc cho phép Ngân hàng Thế giới đăng cai tổ chức. Một số quốc gia phản đối việc ngân hàng quản lý tiền trên cơ sở ngân hàng này có mối liên hệ chặt chẽ với Hoa Kỳ. Cuối cùng, tất cả các bên đã đồng ý với điều kiện rằng việc giám sát quỹ của Ngân hàng Thế giới sẽ chỉ là tạm thời.
Một số quốc gia đã cam kết gửi tiền vào quỹ ngay sau khi được thống nhất. Nước chủ nhà COP28, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, đã cam kết hỗ trợ 100 triệu USD, Đức cũng vậy. Vương quốc Anh đã công bố 60 triệu bảng Anh, một phần trong số đó sẽ được sử dụng cho “các thỏa thuận khác”, trong khi Mỹ cam kết 17,5 triệu USD cho quỹ và Nhật Bản đóng góp 10 triệu USD.
Trong khi các chuyên gia về khí hậu và các nhóm vận động ủng hộ phần lớn ca ngợi việc thành lập quỹ, họ cũng nói rằng đây chỉ là bước đầu tiên trên con đường dài nhằm bảo đảm các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi khủng hoảng khí hậu được hỗ trợ đầy đủ.
Họ nói rằng tiền từ các quốc gia giàu có bây giờ phải bắt đầu chảy vào quỹ.
Ani Dasgupta cho biết: “Quỹ tổn thất và thiệt hại sẽ là cứu cánh cho người dân trong thời khắc đen tối nhất của họ, giúp các gia đình xây dựng lại nhà cửa sau thảm họa xảy ra, hỗ trợ nông dân khi mùa màng của họ bị xóa sổ và di dời những người bị di tản vĩnh viễn do nước biển dâng”.
Đóng góp của Mỹ bị chỉ trích là ‘đáng xấu hổ’
Đặc biệt, Hoa Kỳ đã bị chỉ trích vì khoản đóng góp 17,5 triệu USD, mà một số chuyên gia và nhóm vận động cho là “đáng xấu hổ” và “đáng chú ý” vì mức đóng góp quá nhỏ so với cam kết của các quốc gia khác.
Dasgupta gọi khoản đóng góp 10 triệu USD của Mỹ và Nhật Bản là “đáng thất vọng”.
Dasgupta nói: “Với quy mô nền kinh tế của họ, đơn giản là không có lý do gì để những đóng góp của họ bị lu mờ bởi những nước khác”.
Mohamed Adow, giám đốc của Power Shift Africa, chỉ trích sự đóng góp của Mỹ là quá nhỏ. Adow cho biết trong một tuyên bố: “Những cam kết tài trợ ban đầu rõ ràng là không đủ và sẽ như một giọt nước trong đại dương so với quy mô nhu cầu mà họ phải giải quyết”. “Đặc biệt, số tiền mà Mỹ công bố gây bối rối cho Tổng thống Biden và đặc phái viên về khí hậu của Mỹ John Kerry. Nó chỉ cho thấy đây mới chỉ là sự khởi đầu.”
Tom Evans, cố vấn chính sách tại tổ chức tư vấn khí hậu quốc tế E3G, lưu ý rằng phái đoàn Hoa Kỳ tới COP28 đang chịu áp lực chính trị đáng kể từ các động lực trong nước, với Hạ viện Hoa Kỳ do Đảng Cộng hòa kiểm soát.
Tuy nhiên, ông cho biết, quy mô đóng góp của Mỹ vẫn “đáng chú ý” so với số tiền lớn hơn nhiều từ UAE và Đức.
Các quan chức Hoa Kỳ nói rõ rằng họ đang quyên góp cho một “quỹ tác động đến khí hậu”, Evans nói và nói thêm, “họ đang tìm cách tránh việc quỹ này bị gọi là mất mát và thiệt hại vì lo ngại về việc đảng Cộng hòa trong Quốc hội sẽ đón nhận số tiền đó như thế nào”.
Evans lưu ý rằng đóng góp của Hoa Kỳ phải được Quốc hội chấp thuận, đồng thời nói thêm “trước đây khó khăn như thế chúng ta đã thấy điều đó nào đối với Hoa Kỳ”.
Sự phát triển này diễn ra sau nhiều năm tranh cãi về việc ai sẽ phải trả tiền cho các tác động của khí hậu. Các nước đang phát triển và các quốc đảo nhỏ đã thúc đẩy các loại quỹ này từ đầu những năm 1990.
Một số quốc gia giàu có, bao gồm cả Hoa Kỳ, đã miễn cưỡng ràng buộc nghĩa vụ của các quốc gia với lượng phát thải lịch sử của họ. Nó cũng gây tranh cãi vì các quốc gia giàu có bày tỏ lo ngại rằng việc trả tiền cho một quỹ như vậy có thể được coi là sự thừa nhận trách nhiệm về khí hậu.
Với quyết định về quỹ thiệt hại không được áp dụng, giờ đây trọng tâm sẽ tập trung vào Kiểm kê toàn cầu, nơi các quốc gia sẽ cần thống nhất về ngôn ngữ để chính thức ghi nhận những gì thế giới đã đạt được cho đến nay trong việc ứng phó với khủng hoảng khí hậu.
Nhưng vấn đề gây tranh cãi nhất là ngôn ngữ sẽ xác định tương lai của việc sử dụng nhiên
UAE đã bị chỉ trích gay gắt vì bổ nhiệm Al Jaber – người cũng điều hành công ty dầu khí khổng lồ của quốc gia, ADNOC – làm chủ trì các cuộc họp. Hơn 100 thành viên Quốc hội Hoa Kỳ và Nghị viện Châu Âu đã lên tiếng phản đối việc bổ nhiệm ông vào tháng 5, trong khi nhiều tổ chức phi chính phủ đặt câu hỏi liệu ông và UAE nói chung có thể điều hành một hội nghị minh bạch mà không phụ thuộc vào lợi ích năng lượng của chính mình hay không.
Al Jaber cam kết trong bài phát biểu khai mạc rằng ông sẽ bảo đảm sự minh bạch hoàn toàn trong quy trình.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)