Các nhà lãnh đạo của các nền kinh tế lớn nhất thế giới chưa bao giờ dễ dàng tìm được điểm chung, nhưng cuộc chiến của Nga với Ukraine đã khiến cuộc họp của Nhóm G20 khó đạt được những thỏa thuận có ý nghĩa trong năm nay.
Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, nước chủ nhà năm nay, đã cam kết Ukraine sẽ không làm lu mờ sự tập trung của ông vào nhu cầu của các quốc gia đang phát triển, nhưng cuộc chiến đã tỏ ra khó có thể bỏ qua.
Nazia Hussain, một nhà nghiên cứu cộng tác tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam của Singapore, cho biết: “New Delhi sẽ không muốn làm xao lãng chương trình nghị sự chính là giải quyết các vấn đề mà Nam bán cầu quan tâm”.
“Vì vậy, trong khi sẽ có các cuộc thảo luận về các vấn đề mới nổi như hậu quả của chiến tranh – an ninh và tách rời chuỗi cung ứng, an ninh năng lượng và cung cấp thực phẩm – thì trọng tâm vẫn phải là cách giảm thiểu hậu quả thay vì tranh luận về các khía cạnh địa chính trị/an ninh của chiến tranh.”
Khi các nhà lãnh đạo bắt đầu đến vào thứ Sáu, các nhà ngoại giao Ấn Độ vẫn đang cố gắng tìm ngôn ngữ thỏa hiệp cho một thông cáo chung.
Nga và Trung Quốc, nước ủng hộ quan trọng nhất của Moscow trong cuộc chiến chống Ukraine, đã bác bỏ các dự thảo liên quan đến Ukraine trong đó nói rằng “hầu hết các thành viên đều lên án mạnh mẽ cuộc chiến”, cùng ngôn ngữ mà họ đã ký một năm trước tại hội nghị thượng đỉnh G20 ở Bali.
Trong khi đó, Liên minh châu Âu cho biết ngôn ngữ thỏa hiệp do Ấn Độ đề xuất không đủ mạnh để họ đồng ý, trong khi Anh cho biết Thủ tướng Rishi Sunak có kế hoạch thúc ép các thành viên G20 có đường lối cứng rắn hơn trước sự xâm lược của Nga.
Việc kết thúc hội nghị thượng đỉnh mà không có thông cáo chung sẽ nhấn mạnh mối quan hệ căng thẳng giữa các cường quốc trên thế giới.
Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Charles Michel nói với các phóng viên hôm thứ Sáu rằng điều quan trọng là phải cho Ấn Độ không gian vì nước này hoạt động “một cách tích cực, có thể đôi khi kín đáo, để tối đa hóa cơ hội đạt được một cuộc đối thoại chung”.
Ông nói rằng Nga đã tự cô lập mình khỏi thế giới sau cuộc xâm lược Ukraine, đồng thời EU và các nước khác đang nỗ lực “khuyến khích Trung Quốc đóng vai trò tích cực ở cấp độ toàn cầu và bảo vệ hiến chương Liên hợp quốc cũng như bảo vệ chủ quyền của Ukraine”.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh Bali bằng video vào năm ngoái, nhưng ông Modi đã đưa ra quan điểm không mời Ukraine tham gia sự kiện năm nay.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã hứa với Zelenskyy sẽ giữ Ukraina trong các cuộc thảo luận, nói với ông ấy trong một cuộc gọi video mà các nhà lãnh đạo đã đăng trên Instagram: “Tôi rất thất vọng vì bạn sẽ không được tham gia nhưng như bạn biết, chúng tôi sẽ lên tiếng mạnh mẽ dành cho bạn.”
Ian Lesser, phó chủ tịch Quỹ Marshall Đức và giám đốc của G20, cho biết: Được thành lập vào năm 1999, G20 ban đầu là một phản ứng đối với những thách thức kinh tế toàn cầu, nhưng kể từ đó, căng thẳng địa chính trị đã đưa nhiều yếu tố chính trị vào các cuộc thảo luận, làm phức tạp thêm khả năng hoạt động hiệu quả của nhóm.
G20 bao gồm các quốc gia giàu có nhất thế giới bao gồm Mỹ, Canada, Anh, Nhật Bản, Đức và Liên minh châu Âu, cùng với Nga, Trung Quốc và các nước khác.
Lesser cho biết, cuộc tấn công của Nga vào Ukraine và sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương đã gây thêm xích mích, khiến một số quốc gia G20 hùng mạnh nhất trực tiếp chống lại nhau về mặt ngoại giao.
Ông nói: “Việc có Trung Quốc và Nga trong phòng họp bây giờ là một câu hỏi rất khác so với cách đây một thập niên”. “Bây giờ rất khó để bất kỳ hội nghị thượng đỉnh quy mô lớn nào tránh được những vấn đề chính của các vấn đề thời sự, và những vấn đề lớn này đang rất phân cực – cuộc chiến ở Ukraine, căng thẳng ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, thậm chí cả chính sách khí hậu – những vấn đề vừa được đặt lên hàng đầu trong chương trình nghị sự toàn cầu nhưng cũng rất khó giải quyết.”
Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ không tham dự G20 mà cử các quan chức cấp thấp hơn tới dự.
Nga và Trung Quốc không cho biết lý do tại sao các nhà lãnh đạo của họ không tham dự, nhưng gần đây cũng không đi du lịch nhiều và cả hai dường như đang chú trọng nhiều hơn đến nhóm các quốc gia BRICS có cùng quan điểm: Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. Nhóm đó đã đồng ý tại hội nghị thượng đỉnh vào tháng trước để mở rộng để bao gồm Iran, Ả Rập Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Argentina, Ai Cập và Ethiopia.
Quan hệ của Trung Quốc với Ấn Độ tiếp tục căng thẳng do các tranh chấp biên giới đang diễn ra, nhưng bất chấp quyết định cử Thủ tướng Lý Cường thay vì Tập, ông Modi và ông Tập đã thảo luận trực tiếp vấn đề này tại hội nghị thượng đỉnh BRICS và Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết Bắc Kinh coi Ấn Độ là đối tác. – Quan hệ Trung Quốc “nhìn chung ổn định”.
Ấn Độ cũng có mối quan hệ lịch sử với Moscow nhưng cũng có quan hệ tốt với Mỹ. Modi đang hy vọng sử dụng ảnh hưởng của đất nước mình để thu hẹp khoảng cách giữa các quốc gia giàu có đang sát cánh cùng nhau để trừng phạt Nga về cuộc chiến Ukraine và miền Nam toàn cầu.
Khoảng một nửa số quốc gia G20 nằm ở Nam bán cầu – tùy thuộc vào cách người ta định nghĩa nó – và Modi hy vọng sẽ bổ sung Liên minh châu Phi làm thành viên khối.
Để chuẩn bị, ông đã tổ chức hội nghị thượng đỉnh trực tuyến “Tiếng nói của miền Nam toàn cầu” vào tháng 1 và nhấn mạnh các vấn đề quan trọng đối với các quốc gia đang phát triển, bao gồm nhiên liệu thay thế như hydro, hiệu quả sử dụng tài nguyên, phát triển khuôn khổ chung cho cơ sở hạ tầng công cộng kỹ thuật số và an ninh lương thực.
Hussain cho biết: “Đối với miền Nam toàn cầu, chức chủ tịch của Ấn Độ được coi là một cơ hội có tiềm năng to lớn để giải quyết các nhu cầu phát triển, đặc biệt là khi Brazil và Nam Phi lần lượt đảm nhận chức chủ tịch G20 từ Ấn Độ vào năm 2024”.
Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan nói với các phóng viên trước khi ông Biden rời đi rằng tổng thống ủng hộ việc bổ sung Liên minh châu Phi làm thành viên thường trực và tổng thống hy vọng hội nghị thượng đỉnh này “sẽ cho thấy các nền kinh tế lớn trên thế giới có thể hợp tác cùng nhau ngay cả trong thời điểm đầy thử thách”.
Ông Sullivan cho biết Mỹ cũng sẽ tập trung vào nhiều ưu tiên của ông Modi, bao gồm cải cách các ngân hàng phát triển đa phương, đặc biệt là Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế, để giúp đỡ các nước đang phát triển. Biden cũng sẽ kêu gọi “giảm nợ có ý nghĩa” cho các nước thu nhập thấp và trung bình, đồng thời tìm cách đạt được tiến bộ trong các ưu tiên khác bao gồm các vấn đề về khí hậu và sức khỏe.
Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen hôm thứ Sáu đã bác bỏ những ý kiến cho rằng các đề xuất này nhằm chống lại hoạt động cho vay và đầu tư toàn cầu của Trung Quốc thông qua cái gọi là Sáng kiến Vành đai và Con đường.
Michel, chủ tịch hội đồng EU, cho biết ông hy vọng hội nghị thượng đỉnh sẽ có hiệu quả.
Ông nói: “Tôi không nghĩ G20 sẽ giải quyết được mọi vấn đề của thế giới trong hai ngày”. “Nhưng tôi nghĩ đây có thể là một bước đi táo bạo, đúng hướng và chúng ta nên nỗ lực để biến điều đó thành hiện thực cũng như ủng hộ thủ tướng Ấn Độ.”
Việt Linh (Theo Nikkei Asia)