Các lãnh đạo quốc phòng Tây Phi đã nhóm họp hôm Thứ Năm để thảo luận về cuộc khủng hoảng ở Niger sau khi các nhà lãnh đạo đảo chính ở đó bỏ qua thời hạn cuối cùng để từ chức, khiến các quốc gia trong khu vực có ít lựa chọn trong nỗ lực khôi phục chế độ dân chủ.
Tổng thống được bầu cử dân chủ của Niger, Mohamed Bazoum, đã bị lật đổ vào tháng 7 và hiện vẫn đang bị quản thúc tại gia cùng vợ và con trai tại thủ đô Niamey.
Các chỉ huy quốc phòng từ khối khu vực Tây Phi, ECOWAS, đã họp hôm thứ Năm tại Ghana để thảo luận về các bước tiếp theo trong mục tiêu khôi phục Bazoum đã nêu của họ. Các nhà lãnh đạo cuộc đảo chính ở Niger đã bỏ qua thời hạn chót để khôi phục ông ta hoặc đối mặt với sự can thiệp của quân đội.
Đây là cuộc họp đầu tiên kể từ khi ECOWAS ra lệnh triển khai “lực lượng dự phòng” vào tuần trước để khôi phục quy tắc hiến định trong nước. Không rõ liệu quân đội có can thiệp hay không hoặc khi nào. Các chuyên gia xung đột cho biết, một lực lượng có thể bao gồm vài nghìn binh sĩ đến từ Nigeria, Bờ Biển Ngà, Senegal và Benin và có thể mất hàng tuần hoặc hàng tháng để chuẩn bị.
ECOWAS có thành tích kém cỏi trong việc ngăn chặn các cuộc đảo chính tràn lan trong khu vực: nước láng giềng Burkina Faso và Mali, mỗi nước có hai vụ trong vòng ba năm. Cộng đồng quốc tế và ECOWAS coi cuộc đảo chính của Niger là quá nhiều và ngoài việc đe dọa một cuộc xâm lược quân sự, khối này đã áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc về kinh tế và du lịch.
Nhưng khi thời gian trôi qua mà không có hành động quân sự nào và đàm phán bế tắc, chính quyền quân sự đang củng cố quyền lực của mình, khiến ECOWAS có ít lựa chọn.
Andrew Lebovich, một nhà nghiên cứu của Viện Clingendael, một tổ chức tư vấn, cho biết: “ECOWAS có rất ít lựa chọn tốt … đặc biệt là (chính quyền quân sự) dường như không sẵn sàng nhượng bộ trước áp lực bên ngoài vào thời điểm này.”
Ông nói: “Một sự can thiệp có thể phản tác dụng và gây tổn hại cho tổ chức theo nhiều cách, trong khi việc không đạt được những nhượng bộ lớn từ (chính quyền) có thể làm suy yếu tổ chức về mặt chính trị vào thời điểm vốn đã mong manh”.
Cơ quan an ninh hàng đầu của Liên minh châu Phi đã họp hôm thứ Hai để xem xét liệu họ có hỗ trợ can thiệp quân sự hay không nhưng vẫn chưa công bố quyết định của mình.
Hội đồng An ninh và Hòa bình của AU có thể bác bỏ một cuộc can thiệp quân sự nếu cảm thấy rằng sự ổn định rộng lớn hơn trên lục địa bị đe dọa bởi sự can thiệp đó. Lebovich cho biết, nếu nó bác bỏ việc sử dụng vũ lực, thì có rất ít cơ sở để ECOWAS có thể yêu cầu biện minh pháp lý.
Nhưng hôm thứ Năm, Abdel-Fatau Musah, ủy viên ECOWAS về hòa bình và an ninh, nói với các phóng viên rằng khối đang làm việc với Liên Hợp Quốc về tình hình của Niger và không “cần bất kỳ sự chấp thuận nào từ Hội đồng Bảo an để tìm giải pháp cho cuộc khủng hoảng.”
Trong những năm gần đây, các nước phương Tây đã viện trợ hàng trăm triệu đô la cho Niger, quốc gia được coi là một trong những quốc gia dân chủ cuối cùng ở khu vực Sahel phía nam sa mạc Sahara mà họ có thể hợp tác để đẩy lùi cuộc nổi dậy thánh chiến đang gia tăng có liên quan đến al-Qaida và nhóm Nhà nước Hồi giáo. Pháp và Hoa Kỳ có khoảng 2.500 nhân viên quân sự trong nước, huấn luyện binh lính và, trong trường hợp của Pháp, tiến hành các hoạt động chung.
Kể từ cuộc đảo chính, cả hai quốc gia đã đình chỉ các hoạt động quân sự, điều mà các chuyên gia Sahel cho rằng đang dẫn đến sự gia tăng các cuộc tấn công .
Hôm thứ Ba, ít nhất 17 binh sĩ Niger đã thiệt mạng và gần hai chục người bị thương ở vùng Tillaberi trong cuộc tấn công lớn nhất của các chiến binh thánh chiến trong sáu tháng. Các cựu chiến binh đã nói với AP rằng các chiến binh thánh chiến đang hoạt động sẽ tận dụng cuộc đảo chính để di chuyển tự do hơn và lên kế hoạch bạo lực hơn nữa trong khi lực lượng an ninh của Niger bị phân tâm ở Niamey và sự hỗ trợ của phương Tây đã dừng lại.
Những người chạy trốn khỏi bạo lực thánh chiến và hiện đang sống trong những túp lều tạm bợ ở Niamey nói rằng họ đã phải chịu đựng quá đủ từ những kẻ cực đoan. Họ không muốn có thêm vấn đề từ hàng xóm của họ.
“Tôi xin Chúa đừng mang (ECOWAS). Chúng tôi đã mất hơn 600 người (do bạo lực thánh chiến). Tôi ủng hộ quân đội, và Chúa nguyền rủa bất cứ ai không yêu Niger,” Daouda Mounkaila nói. Năm ngoái, ông cùng vợ và 11 đứa con của họ bị đuổi khỏi nhà ở Tillaberi, một trong những vùng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của đất nước.
Những người khác ở thủ đô đang cố gắng đối phó với tác động của lệnh trừng phạt ECOWAS.
Niger phụ thuộc vào nước láng giềng Nigeria tới 90% năng lượng, một phần đã bị cắt. Các đường phố tràn ngập các cửa hàng cung cấp năng lượng cho máy phát điện. Các chủ nhà hàng cho biết họ không thể giữ lạnh tủ lạnh và mất khách.
Các biện pháp trừng phạt đang gây khó khăn cho các nhóm viện trợ trong việc vận chuyển thực phẩm và đồ tiếp tế. Trước cuộc đảo chính, hơn 4 triệu người ở Niger – một quốc gia có khoảng 25 triệu dân – đang cần hỗ trợ nhân đạo, con số này hiện được dự đoán sẽ tăng lên.
Xe tải bị mắc kẹt ở biên giới với Benin và Nigeria. Các tuyến đường đi qua các quốc gia phớt lờ các lệnh trừng phạt, chẳng hạn như Burkina Faso, rất nguy hiểm vì chúng bị các phần tử cực đoan xâm nhập.
Louise Aubin, điều phối viên thường trú của Liên Hợp Quốc tại Niger cho biết: “Với việc đóng cửa biên giới trên bộ và trên không, thật khó để đưa viện trợ vào đất nước này. Các nguồn cung cấp như thực phẩm và vắc xin có thể cạn kiệt.” Bà nói: “Không rõ nguồn hàng hiện tại sẽ tồn tại trong bao lâu.”
Việt Linh (Theo CBS News)