Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, về nhiều mặt, là một lựa chọn gây tò mò cho Tổng thống Joe Biden để vinh danh bằng một chuyến thăm cấp nhà nước.
Kể từ khi Vladimir Putin của Nga ra lệnh xâm lược Ukraine 16 tháng trước, Ấn Độ đã thúc đẩy nền kinh tế của mình bằng cách mua số lượng ngày càng tăng dầu giá rẻ của Nga.
Các nhóm nhân quyền và các đối thủ chính trị cáo buộc ông Modi bóp nghẹt bất đồng chính kiến và đưa ra các chính sách gây chia rẽ, phân biệt đối xử với người Hồi giáo và các nhóm thiểu số khác. Và ngoại trưởng Ấn Độ, Subrahmanyam Jaishankar, đã tán thành một thế giới quan trong đó không có đồng minh hay bạn bè, chỉ có “những kẻ thù không đội trời chung”.
Nhưng Biden, người sẽ chào đón Modi tới Nhà Trắng vào thứ Năm trong chuyến thăm cấp nhà nước, đã nói rõ rằng ông coi mối quan hệ của Hoa Kỳ với Ấn Độ – nền dân chủ lớn nhất thế giới và là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất – là một mối quan hệ xác định. New Delhi, như Biden thấy, sẽ rất cần thiết để giải quyết một số thách thức toàn cầu khó khăn nhất trong những năm tới, bao gồm biến đổi khí hậu, sự gián đoạn liên quan đến trí tuệ nhân tạo và sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
“Bây giờ, chúng tôi biết rằng Ấn Độ và Hoa Kỳ là những quốc gia lớn và phức tạp,” Ngoại trưởng Antony Blinken nói với Hội đồng Doanh nghiệp Hoa Kỳ-Ấn Độ ở Washington trước chuyến thăm của Modi. “Chúng tôi chắc chắn có nhiều việc phải làm để nâng cao tính minh bạch, thúc đẩy tiếp cận thị trường, củng cố nền dân chủ của chúng tôi, giải phóng toàn bộ tiềm năng của người dân chúng tôi. Nhưng quỹ đạo của sự hợp tác này là không thể nhầm lẫn, và nó chứa đầy hứa hẹn.”
Nhiều điều đang bị đe dọa cho cả hai bên trong chuyến thăm ba ngày của nhà lãnh đạo Ấn Độ tới Mỹ, bắt đầu từ thứ Tư với chặng dừng chân ở New York, nơi ông Modi sẽ dẫn đầu một sự kiện ngày yoga quốc tế tại Liên Hợp Quốc.
Biden muốn đưa Ấn Độ đến gần Hoa Kỳ hơn khi chính quyền đang nghiêng chính sách đối ngoại của mình sang châu Á và tìm cách xây dựng quan hệ đối tác trong khu vực trước một Trung Quốc đang lên.
Về phần mình, ông Modi đang cố gắng mở ra một kỷ nguyên thịnh vượng hơn cho quốc gia 1,4 tỷ dân của mình, thực hiện lời hứa mà ông đã đưa ra khi nhậm chức hơn 9 năm trước.
Thủ tướng Ấn Độ hy vọng tăng cường quan hệ kinh tế và quân sự Mỹ-Ấn. Ông cũng có những lo lắng của riêng mình về các hoạt động quân sự của Trung Quốc, dọc theo biên giới Himalaya và ở Ấn Độ Dương. Ấn Độ đã rơi vào thế đối đầu kéo dài với Trung Quốc ở khu vực núi non hiểm trở Ladakh, nơi mỗi bên đồn trú hàng chục nghìn quân nhân được hỗ trợ bởi pháo binh, xe tăng và máy bay chiến đấu.
Jitendra Nath Misra, giáo sư thực hành ngoại giao tại Đại học Toàn cầu OP Jindal và là cựu đại sứ Ấn Độ, cho biết: “Khi Trung Quốc trỗi dậy, cả Ấn Độ và Mỹ đều cần nhau và Mỹ cần nhiều đối tác hơn ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Họ không thể làm điều đó một mình nữa vì Trung Quốc đang bắt kịp Mỹ và nền kinh tế Trung Quốc lớn hơn đáng kể so với Ấn Độ. Vì vậy, có sự đồng nhất về lợi ích địa chính trị ở đây”.
Có rất nhiều dấu hiệu cho thấy mối quan hệ đã có một bước tiến nhảy vọt.
Thương mại giữa Mỹ và Ấn Độ vào năm 2022 đã tăng lên mức kỷ lục 191 tỷ USD. Cộng đồng người Ấn Độ ở Hoa Kỳ hiện có gần 5 triệu người và đã trở thành một cường quốc kinh tế, văn hóa và chính trị. Biden đã tìm cách khôi phục lại Quad, một quan hệ đối tác quốc tế của Hoa Kỳ, Úc, Ấn Độ và Nhật Bản. Và doanh số bán hàng quốc phòng của Mỹ cho Ấn Độ đã tăng từ mức gần bằng 0 trong năm 2008 lên hơn 20 tỷ USD vào năm 2020.
Tuy nhiên, chuyến thăm cấp nhà nước đi kèm với một số khía cạnh có vấn đề đối với Biden, người với tư cách là ứng cử viên tổng thống đã cam kết rằng nhân quyền sẽ là động lực trong chính sách đối ngoại của mình.
Elaine Pearson, giám đốc châu Á của tổ chức Theo dõi Nhân quyền, đã thúc giục Biden trong một bức thư đừng ngại đối đầu với Modi về “tình hình nhân quyền ngày càng tồi tệ” của Ấn Độ. Tổ chức của cô ấy lên kế hoạch chiếu vào thứ Ba tại Washington một bộ phim tài liệu của BBC chỉ trích Modi đã bị chính phủ Ấn Độ cấm.
Bộ phim tài liệu đi sâu vào sự giám sát của Modi với tư cách là thủ hiến của Gujrat trong các cuộc bạo loạn chống người Hồi giáo chết chóc năm 2002 khiến hơn 1.000 người thiệt mạng . Năm 2005, Hoa Kỳ thu hồi thị thực của Modi đến Hoa Kỳ, với lý do lo ngại rằng ông đã không hành động để ngăn chặn bạo lực cộng đồng. Một cuộc điều tra được Tòa án Tối cao Ấn Độ phê chuẩn sau đó đã tha tội cho Modi, nhưng vết nhơ của thời khắc đen tối vẫn còn đó.
Gần đây hơn, Modi đã phải đối mặt với những lời chỉ trích về luật sửa đổi luật công dân của đất nước nhằm nhanh chóng nhập quốc tịch cho một số người di cư nhưng loại trừ người Hồi giáo, sự gia tăng bạo lực chống lại người Hồi giáo và các nhóm thiểu số tôn giáo khác bởi những người theo chủ nghĩa dân tộc theo đạo Hindu, và sự kết án gần đây của nhà lãnh đạo phe đối lập hàng đầu của Ấn Độ, Rahul Gandhi, vì chế nhạo họ của Modi.
“Chính phủ của ông Modi cũng đã thể hiện sự thiên vị rõ ràng trong việc bảo vệ những người ủng hộ BJP và các chi nhánh bị cáo buộc trong một loạt tội ác, bao gồm giết người, hành hung, tham nhũng và bạo lực tình dục,” Pearson viết, sử dụng tên viết tắt của Đảng Bharatiya Janata của ông Modi. “Ở cấp độ quốc tế, chính phủ của ông Modi thường tỏ ra không sẵn lòng sát cánh với các chính phủ khác trong các cuộc khủng hoảng nhân quyền quan trọng, tránh hoặc không lên án các vi phạm nhân quyền nghiêm trọng ở những nơi khác.”
Chính phủ Ấn Độ đã liên tục bảo vệ thành tích nhân quyền của mình và nhấn mạnh rằng các nguyên tắc dân chủ của Ấn Độ vẫn mạnh mẽ.
Modi chỉ đưa ra những lời chỉ trích hạn chế về cuộc xâm lược Ukraine của Nga, thúc giục Putin trong một cuộc họp vào tháng 9 năm ngoái để “tiến tới con đường hòa bình”. Mối quan hệ New Delhi-Moscow đã có từ nhiều thập kỷ trước, với việc Moscow đề xuất hợp tác quan trọng về quốc phòng, năng lượng hạt nhân và các vấn đề khác.
Biden đã bí mật thúc ép Ấn Độ cắt giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ của Nga, nhưng phần lớn tránh chỉ trích công khai lập trường của New Delhi. Vào năm 2021, dầu của Nga chỉ chiếm 2% lượng dầu thô nhập khẩu hàng năm của Ấn Độ. Con số đó hiện ở mức hơn 19%.
Biden dự kiến sẽ một lần nữa nâng cao sự phụ thuộc của Ấn Độ vào dầu mỏ của Nga cũng như vấn đề nhân quyền trong các cuộc đàm phán riêng với Modi, theo một quan chức cấp cao của chính quyền Biden, người giấu tên để thảo luận về việc chuẩn bị cho chuyến thăm.
Tòa Bạch Ốc nhận thấy các dấu hiệu cho thấy chính phủ của ông Modi đã rời xa Nga kể từ khi bắt đầu chiến tranh, ghi nhận sự thay đổi tinh tế trong giọng điệu trong các bình luận công khai của ông Modi về Ukraine, mong muốn ngày càng tăng của Ấn Độ nhằm đa dạng hóa các nguồn khí tài quân sự và tăng cường nhận thức của chính phủ Ấn Độ về mối quan hệ thắt chặt giữa Trung Quốc và Nga và ý nghĩa của nó đối với Ấn Độ.
Richard Rossow, chủ tịch Nghiên cứu Chính sách Hoa Kỳ-Ấn Độ tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, cho biết Biden đã tính toán để giữ cho mình tránh được sự khó chịu và thất vọng với lượng mua dầu tăng vọt của Ấn Độ.
“Chúng tôi không muốn mạo hiểm cắt đứt quan hệ với Ấn Độ,” Rossow nói về cách tiếp cận thận trọng của chính quyền. Tìm những cách nhỏ và khiêm tốn để thúc đẩy, nhưng đừng coi đó là yếu tố quyết định.”
Phần thăm chính thức cấp nhà nước trong chuyến đi của ông Modi bắt đầu vào thứ Năm và bao gồm cuộc gặp tại Phòng Bầu dục với ông Biden, bài phát biểu trước cuộc họp chung của Quốc hội và bữa tối xa hoa tại Tòa Bạch Ốc do ông Biden và đệ nhất phu nhân Jill Biden tổ chức.
Modi cũng sẽ được vinh danh tại bữa tiệc trưa của Bộ Ngoại giao vào thứ Sáu do Phó Tổng thống Kamala Harris và Blinken tổ chức, và ông dự kiến sẽ phát biểu trước các thành viên của cộng đồng người Ấn Độ trước khi rời Washington.
Biden và Modi dự kiến sẽ đưa ra thông báo về hợp tác trong lĩnh vực giáo dục đại học, không gian, v.v. Ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự là tăng cường hợp tác quốc phòng. Ấn Độ đã tìm cách giảm sự phụ thuộc vào khí tài quân sự của Nga bằng cách mua từ Mỹ, Pháp, Đức và các nước khác.
Rudra Chaudhuri, giám đốc của Carnegie Ấn Độ, chi nhánh New Delhi của tổ chức tư vấn quốc tế, cho biết có thể sẽ mất nhiều thập kỷ hoặc hơn để Ấn Độ loại bỏ hoàn toàn khí tài quân sự của Nga.
“Hãy nhớ rằng 65% bộ quốc phòng của Ấn Độ vẫn là của Nga,” Chaudhuri nói. “Giả sử Ấn Độ giảm mua hàng từ Nga xuống còn 1/3 trong 25 năm, đó vẫn là một phần quan trọng trong hệ sinh thái quốc phòng của Ấn Độ”.
Việt Linh (Theo Yahoo News)