Hội nghị thượng đỉnh G20, do Ấn Độ tổ chức vào đầu tháng này, diễn ra tốt hơn đối với Thủ tướng Narendra Modi. Cam kết của ông biến Liên minh châu Phi thành thành viên thường trực đã trở thành hiện thực. Và dưới sự lãnh đạo của ông, nhóm bị rạn nứt đã ký vào tuyên bố cuối cùng. Nó được coi là một chiến thắng trong chính sách đối ngoại của ông Modi và tạo dấu ấn cho Ấn Độ trở thành một cường quốc mới nổi.
Bộ trưởng Ngoại giao Subrahmanyam Jaishankar dự kiến sẽ nắm bắt được vị thế địa chính trị cao của Ấn Độ trong bài phát biểu của ông tại Liên Hợp Quốc vào thứ Ba. Nhưng hoàn cảnh đã thay đổi – khá đột ngột – và Ấn Độ bước lên bục Đại hội đồng với một mớ hỗn độn ngoại giao trên tay.
Hôm thứ Hai, lãnh đạo Canada Justin Trudeau đưa ra tuyên bố gây sốc: Ấn Độ có thể liên quan đến vụ sát hại một công dân Canada theo đạo Sikh ở ngoại ô Vancouver hồi tháng 6.
Trudeau cho biết có “những cáo buộc đáng tin cậy” về mối liên hệ với New Delhi, điều mà Ấn Độ giận dữ bác bỏ là vô lý. Mọi chuyện đã rơi tự do kể từ đó: Mỗi nước trục xuất một nhà ngoại giao, Ấn Độ đình chỉ cấp thị thực cho người Canada và Ottawa cho biết họ có thể cắt giảm nhân viên lãnh sự quán vì lo ngại về an toàn. Mối quan hệ giữa hai quốc gia từng thân thiết đã rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều năm.
Trước mắt, điều này sẽ đưa New Delhi trở lại một cuộc khủng hoảng cần phải giải quyết một cách nhanh chóng nhưng cẩn thận.
Vào ngày cuối cùng của hội nghị thượng đỉnh G20, Trudeau chụp ảnh và mỉm cười với Thủ tướng Modi khi các nhà lãnh đạo thế giới đến viếng đài tưởng niệm Mahatma Gandhi. Tuy nhiên, đằng sau hậu trường, căng thẳng vẫn rất cao.
Trudeau đã bỏ bữa tối chính thức do tổng thống Ấn Độ tổ chức, và truyền thông địa phương đưa tin ông đã bị Modi hắt hủi khi nhanh chóng bị “rút lui” thay vì một cuộc gặp song phương. Tệ hơn nữa, một trục trặc trong chuyến bay đã khiến ông bị mắc kẹt ở New Delhi trong 36 giờ. Cuối cùng khi trở lại Canada, Trudeau cho biết ông đã nêu cáo buộc với Thủ tướng Modi tại G20.
Happymon Jacob, người sáng lập Hội đồng Nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng có trụ sở tại New Delhi, cho biết, khi Ấn Độ tới Liên Hợp Quốc, các cáo buộc của Canada đã “dội gáo nước lạnh vào những thành tựu G20 của Ấn Độ”.
Ấn Độ từ lâu đã tìm kiếm sự công nhận lớn hơn tại Liên hợp quốc. Trong nhiều thập niên, nước này đã nhắm tới một ghế thường trực tại Hội đồng Bảo an, một trong những cơ quan cấp cao có uy tín nhất thế giới. Nhưng họ cũng chỉ trích diễn đàn toàn cầu, một phần vì họ muốn có nhiều đại diện hơn phù hợp với quyền lực mềm đang gia tăng của mình.
Jacob nói: “Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, cốt lõi của hệ thống Liên hợp quốc, là bức ảnh gia đình về những người chiến thắng trong Thế chiến thứ hai cộng với Trung Quốc”. Ấn Độ tin rằng “nó đơn giản không phản ánh thực tế về nhân khẩu học, kinh tế và địa chính trị ngày nay”, ông nói thêm. Những nước khác trong nhóm ưu tú bao gồm Pháp, Nga, Anh và Hoa Kỳ.
Vào tháng 4, Jaishankar cho biết Ấn Độ, quốc gia đông dân nhất thế giới với nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trong số các quốc gia lớn, không thể bị bỏ qua quá lâu. Ông nói, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc “sẽ buộc phải cung cấp tư cách thành viên thường trực”.
Hoa Kỳ, Anh và đồng minh thời Chiến tranh Lạnh của Ấn Độ là Nga đã lên tiếng ủng hộ tư cách thành viên thường trực của nước này trong những năm qua. Nhưng bộ máy quan liêu của Liên hợp quốc đã ngăn cản hội đồng mở rộng. Và ngay cả khi điều đó thay đổi, Trung Quốc – láng giềng và đối thủ trong khu vực của Ấn Độ – có thể sẽ chặn yêu cầu.
Bị loại khỏi cơ quan quan trọng nhất của Liên hợp quốc, ông Modi đã đảm bảo rằng đất nước của ông nằm ở trung tâm của một mạng lưới chính trị toàn cầu rối rắm. Một mặt, New Delhi là một phần của Quad và G20, được coi là các nhóm chủ yếu là phương Tây. Mặt khác, nước này muốn mở rộng ảnh hưởng của mình trong BRICS và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, nơi Nga và Trung Quốc thống trị.
Sự tung hứng khéo léo của phương Tây và phần còn lại đã dần xác định chính sách đối ngoại đa cực của Ấn Độ.
Ảnh hưởng ngoại giao của nước này chỉ tăng lên khi nước này miễn cưỡng lên án Nga về cuộc chiến ở Ukraine, một lập trường gây được tiếng vang ở nhiều nước đang phát triển vốn cũng có quan điểm trung lập. Và phương Tây, vốn coi một Ấn Độ đang trỗi dậy là yếu tố quan trọng để chống lại Trung Quốc, đã tăng cường quan hệ với ông Modi. Bằng cách đó, có thể vượt qua những lo ngại về sự thụt lùi dân chủ dưới thời chính phủ của ông.
Ngay sau đó, phản ứng đầu tiên từ các đồng minh phương Tây của Canada – bao gồm cả đồng minh lớn nhất của nước này là Hoa Kỳ – là lãnh đạm. Nhưng khi tranh cãi ngày càng sâu sắc, câu hỏi có thể khiến các quan chức Ấn Độ lo lắng là: Liệu thất bại quốc tế gần đây có gây nguy hiểm cho mối quan hệ đang phát triển của nước này với phương Tây hay không?
Sau phản ứng im lặng ban đầu, Tòa Bạch Ốc đã tăng cường lo ngại. Cố vấn an ninh Jake Sullivan cho biết: “Không có sự miễn trừ đặc biệt nào mà bạn nhận được cho những hành động như thế này, bất kể ở quốc gia nào”. Hôm thứ Sáu, Ngoại trưởng Antony Blinken cho biết Hoa Kỳ lo ngại sâu sắc về các cáo buộc và rằng “điều quan trọng là Ấn Độ phải hợp tác với người Canada trong cuộc điều tra này”.
Mặc dù không có bằng chứng công khai, một quan chức Canada nói với hãng tin AP rằng cáo buộc Ấn Độ liên quan đến vụ sát hại Hardeep Singh Nijjar, một người ly khai theo đạo Sikh, là dựa trên sự giám sát của các nhà ngoại giao Ấn Độ ở Canada – bao gồm cả thông tin tình báo do một đồng minh lớn cung cấp. Hôm thứ Sáu, đại sứ Mỹ tại Canada đã xác nhận điều này, nói rằng thông tin được chia sẻ bởi liên minh chia sẻ thông tin tình báo ‘Five Eyes’ đã giúp liên kết Ấn Độ với vụ ám sát.
Tại Liên Hợp Quốc, nơi ông tổ chức một cuộc họp báo và các cuộc họp nhưng sẽ không phát biểu thay mặt cho quốc gia của mình vào thứ Ba, ông Trudeau nói với các phóng viên rằng ông không muốn gây ra vấn đề nhưng cho biết quyết định của ông không được đưa ra một cách nhẹ nhàng. Ông nói, Canada phải đứng lên bảo vệ pháp quyền và bảo vệ công dân của mình.
Đối với New Delhi, cuộc họp của Liên hợp quốc có thể mang đến một cơ hội khả thi. Kugelman cho biết các nhà ngoại giao Ấn Độ và Canada có thể gặp nhau bên lề để cố gắng hạ nhiệt độ với sự hỗ trợ tiềm năng từ Washington.
Jaishankar cũng có thể tổ chức các cuộc gặp mặt trực tiếp với các đối tác quan trọng khác để giảm thiểu thiệt hại. Kể từ khi đến đây, ông đã trò chuyện với các bộ trưởng Australia, Nhật Bản và Anh.
Tuy nhiên, cuối cùng, Ấn Độ “không muốn vụ tranh chấp Canada trở thành một màn trình diễn phụ ở đây, và đặc biệt không phải là một cuộc tranh cãi chuyển sang giai đoạn trung tâm. Điều đó sẽ làm mất đi sự chú ý khỏi những thành tựu mà Ấn Độ hy vọng sẽ làmột trong những nền tảng toàn cầu lớn nhất thế giới.”
Việt Linh (Theo Euro News)