Scott Walker, cựu thống đốc tiểu bang Wisconsin thuộc đảng Cộng hòa, người đã ra tranh cử tổng thống năm 2016 nói rằng: “Xác suất Trump có thể thắng cử năm 2024 thậm chí còn rõ ràng hơn so với năm 2016”.
Ngay cả khi mãn nhiệm, Donald Trump vẫn không thể ngừng làm nên lịch sử. Bản cáo trạng chưa từng có của ông ta ở New York trong tháng này về 34 trọng tội khiến Trump trở thành tổng thống đầu tiên phải đối mặt với cáo buộc hình sự cùng với việc Trump là tổng thống Mỹ duy nhất bị luận tội đến hai lần và là người duy nhất mất lòng dân nhiều nhất qua cuộc đảo chính hụt và vụ bạo loạn ở điện Capitol.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Nhưng có những điều thậm chí còn đáng chú ý hơn, đó là: Bất chấp tất cả gánh nặng chính trị và các vấn đề pháp lý ngày càng gia tăng, các cuộc thăm dò ban đầu cho thấy Trump vẫn là ứng cử viên được yêu thích nhất để giành được đề cử tổng thống của Đảng Cộng hòa năm 2024—với một tỷ số cách biệt khá lớn so với ứng viên Cộng hòa ở vị trí thứ hai Ron DeSantis.
Nếu Trump giữ được lực hấp dẫn chính trị một lần nữa và giành được đề cử, điều đó có thể tạo ra một trận tái đấu với Tổng thống Joe Biden, sự kiện tiêu cực này sẽ có ý nghĩa to lớn đối với chính sách của Hoa Kỳ trong và ngoài nước.
Chiến thắng của Trump trong cuộc bầu cử sơ bộ năm 2024 của Đảng Cộng hòa cũng có thể gây ra những hậu quả lâu dài đối với quyền chính trị—và nền dân chủ—ở Mỹ, cũng như mở ra một kỷ nguyên mới trong đó các cáo buộc hình sự không được coi là yếu tố loại bỏ các ứng cử viên tổng thống nghiêm túc.
Bản cáo trạng của Trump đã phá vỡ các chuẩn mực chính trị, đưa yếu tố bất ổn chính vào cuộc đua sơ bộ của Đảng Cộng hòa. Với các cuộc tranh cử đầu tiên vẫn còn hơn 9 tháng nữa mới diễn ra, tác động đối với việc tìm kiếm đề cử thứ ba liên tiếp của Trump sẽ không gặp nhiều khó khăn bởi mức ủng hộ ông ta vẫn đang khá ổn định.
Nhưng những người trong Đảng Cộng hòa, các chiến lược gia và các chuyên gia chính trị khác chỉ ra ba yếu tố chính sẽ định hình cuộc đua là những điều rất quan trọng để theo dõi trong những tháng tới:
- Liệu Trump có bị truy tố trong các cuộc điều tra khác mà ông ta đang phải đối mặt liên quan đến can thiệp bầu cử và việc giải quyết các tài liệu mật hay không?
- Ai là người chiến thắng trong cuộc đua quan trọng nhất về mức tài trợ trong các cuộc bầu cử sơ bộ?
- Ảnh hưởng và sự ủng hộ của các ứng cử viên GOP khác phát triển lớn như thế nào trước khi cuộc bỏ phiếu bắt đầu vào năm tới.
Các sự kiện diễn ra như thế nào trong ba lĩnh vực chính sẽ định hình cuộc đua vả sẽ cung cấp dấu hiệu tốt nhất. Trong ba yếu tố đó, hầu hết các đảng viên Cộng hòa đều đồng ý rằng các vấn đề pháp lý của Trump là dấu hỏi lớn nhất đối với kết quả.
Brian Seitchik, chiến lược gia Đảng Cộng hòa và là cựu quan chức chiến dịch tranh cử của Trump nói rằng: “Nếu chúng ta đang nói về nhiều cáo trạng, thì khả năng được bầu sẽ trở thành một vấn đề rất nghiêm trọng. Nếu những cáo trạng liên tục xảy ra, Trump phải đối mặt với những phiên tòa khắp nơi trên đất nước này, điều đó sẽ ảnh hưởng đến quyết định của cử tri ủng hộ đảng Cộng hòa rất nhiều. Và đặc biệt giới tinh hoa chính trị cũng không thể nào đưa ra một cái gật đầu dễ dàng dành cho một ứng viên đang đối mặt với nhiều vụ truy tố. Không dễ dàng chút nào!”
Khả năng rất thực tế là Trump vẫn có thể giành được đề cử của Đảng Cộng hòa — và cũng có khả năng lần bầu cử sơ bộ này sẽ là cơ hội duy nhất thúc đẩy một số đảng viên Cộng hòa mạnh dạn từ bỏ Trump một lần và mãi mãi.
John Bolton, người từng là Cố vấn An ninh Quốc gia dưới thời Trump và đang cân nhắc tranh cử tổng thống nói rằng: “Trump là một kẻ thua cuộc. Ông ta đã thua cuộc bầu cử năm 2018 đối với chúng tôi, ông ta đã thua cuộc bầu cử năm 2020, ông ta cũng thua cuộc bầu cử năm 2022, và ông ta sẽ thua cuộc vào năm 2024. Tôi tin chắc như vậy.”
Tuy nhiên, khi họ theo dõi nỗ lực trở lại của Trump với sự báo động ngày càng tăng, những người chỉ trích cánh hữu bất lực trong việc can thiệp. Bảy năm sau chiến thắng bất ngờ, không lường được của Trump vào năm 2016, Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa (RNC), các nhà lãnh đạo đảng ở Washington DC, các đảng của các tiểu bang và các nhà tài trợ lớn đã mất đi khá nhiều quyền kiểm soát quy trình đề cử tổng thống hơn bất kỳ thời điểm nào kể từ khi hệ thống sơ bộ hiện đại được tạo ra ở Hoa Kỳ từ những năm 1970.
Thực tế hiện nay là, Đảng Cộng hòa thực sự không còn tồn tại. Đảng này giờ đây đã trở thành đảng Trump và chỉ trung thành với Donald Trump. Ngay cả với các vấn đề rắc rối pháp lý của ông ta, Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa (RNC) hoặc các ủy ban hoặc Đảng Cộng hòa ở Washington thực sự có rất ít điều có thể làm để ngăn chặn ông ta. Ông ta đang có một nền tảng hỗ trợ rất vững chắc, và một trong những sự ủng hộ vô cùng lớn lại đến từ Quốc hội và Hạ viện Cộng hòa sẵn sàng bảo vệ ông ta bằng mọi giá, đây là điều mà không ứng viên Cộng hòa nào khác có được, kể cả Ron DeSantis.
Liệu sự ủng hộ đó có tiếp tục duy trì trong những tháng tới, thông qua quá trình đề cử và trong cuộc tổng tuyển cử hay không?
Trump nhăn nhó, bực bội, gắt gỏng khi xuất hiện tại Tòa án tối cao tiểu bang New York vào ngày 4 tháng 4 khi đối mặt với lời cáo buộc 34 trọng tội làm sai lệch hồ sơ kinh doanh. Trong khi Trump ngồi trơ trơ, vênh váo, kênh kiệu trước thẩm phán thì bên ngoài tòa án, những người ủng hộ ông ta, bao gồm cả dân biểu bảo thủ cực đoan Đảng Cộng hòa Marjorie Taylor Greene và George Santos đã tham với những người biểu tình ủng hộ Trump, biến sự kiện này thành một cuộc khẩu chiến cho chiến dịch tranh cử năm 2024 của Trump.
Cảnh tượng này nhấn mạnh đến một thách thức khó mà các ứng cử viên Đảng Cộng hòa khác phải đối mặt khi họ cố gắng xâm nhập vào bộ phận đảng vẫn trung thành với Trump.
Trong một cuộc thăm dò được thực hiện vào ngày tin tức về bản cáo trạng được đưa ra, 52% cử tri sơ bộ tiềm năng của GOP vẫn tiếp tục ủng hộ Donald Trump. Ron DeSantis, người đứng thứ hai với 21%, và các đảng viên Cộng hòa khác chỉ có được một con số phần trăm. Trump đã dẫn trước DeSantis trung bình 19 điểm trong các cuộc thăm dò trong tháng qua—và vị trí dẫn đầu đó đã tăng lên cùng lúc với các vấn đề pháp lý của Donald Trump.
Theo các chuyên gia bầu cử, vị trí ứng viên dẫn đầu của Trump trong các cuộc bầu cử sơ bộ dường như vẫn an toàn trong thời điểm hiện tại, miễn là ông ta không phải đối mặt với các cáo buộc hình sự mới khác. Nhưng sự đồng thuận trong giới Cộng hòa là các cáo trạng bổ sung chắc chắn sẽ làm giảm đáng kể cơ hội giành được Tòa Bạch Ốc vốn đã mong manh của Trump, giả sử ông ta sống sót qua các cuộc bầu cử sơ bộ và giành được chiếc vé đại diện cho đảng Cộng hòa. Giới tinh hoa chính trị đảng Cộng hòa sợ một kết cục tương tự năm 2020 sẽ lặp lại một lần nữa.
Matt Mackowiak, một chiến lược gia của Đảng Cộng hòa nói rằng: “Điều này tạo ra hiệu ứng tập hợp giữa các cử tri sơ bộ của Đảng Cộng hòa. Nó có thể giúp ích cho Trump trong cuộc bầu cử sơ bộ. Nhưng nó sẽ làm hại ông ta trong cuộc tổng tuyển cử.”
Trump đang phải đối mặt với ba cuộc điều tra hình sự khác, ngoài cuộc điều tra do Biện lý quận Manhattan Alvin Bragg đứng đầu. Các công tố viên ở Georgia đang điều tra những nỗ lực của Trump nhằm lật ngược chiến thắng của Biden tại tiểu bang này trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020. Bộ Tư pháp có hai cuộc điều tra hình sự đang diễn ra đối với Trump, một cuộc điều tra tập trung vào can thiệp bầu cử và vai trò của Trump trong cuộc tấn công vào Điện Capitol ngày 6 tháng 1, và một cuộc điều tra khác về việc ông ta đánh cắp tài liệu mật của chính phủ sau khi rời nhiệm sở.
Các chuyên gia pháp lý cho biết hiện khó có thể đánh giá khả năng cựu tổng thống bị truy tố hình sự trong các cuộc điều tra đó, bởi vì nó sẽ phụ thuộc vào bản chất của các cáo buộc chống lại ông ta, nếu có. Jerry H. Goldfeder, một luật sư bầu cử kỳ cựu của tiểu bang New York, cho biết cũng sẽ là một sai lầm nếu giảm nhẹ mức độ nghiêm trọng của những cáo buộc thực tế mà Trump đang phải đối mặt. Vì ông tin rằng, Biện lý Quận Alvin Bragg sẽ không bao giờ đưa ra một vụ án trừ khi ông ta nghĩ rằng nó hợp lệ 100% và ông ta có cơ hội tuyệt vời để chứng minh các cáo buộc vượt quá sự nghi ngờ hợp lý.
Không nghi ngờ gì nữa, các cáo trạng bổ sung sẽ khiến Trump gặp nguy hiểm pháp lý lớn hơn đáng kể, bất kể các cáo buộc cụ thể là gì. Trong nhiều bản cáo trạng, chắc chắn sẽ có ít nhất một cáo trạng sẽ đưa Trump đến bến đỗ cuối cùng của một đời người.
Một số nguồn tin cho biết các cáo trạng bổ sung sẽ thu hút sự chú ý của Trump ra khỏi cuộc đua sơ bộ. Nhiều cáo buộc hình sự hơn sẽ buộc Trump phải quay lại tòa án, làm mất thời gian quý báu có thể dành cho chiến dịch tranh cử. Thời gian dành cho việc bảo vệ pháp lý của ông ta cũng có thể tạo ra nhận thức rằng Trump không hoàn toàn tập trung vào chiến dịch tranh cử của mình. Chỉ riêng vụ án ở New York có thể mất ít nhất một năm rưỡi. Đó mới chỉ là phiên tòa. Nếu Trump bị kết án, chắc chắn sẽ có kháng cáo. Điều này sẽ không sớm kết thúc như mọi người mong đợi, thậm chí vụ việc còn có thể kéo dài sang đến năm 2025.
Khi Trump chuẩn bị cho một cuộc chiến lâu dài, không có bằng chứng nào cho thấy những người ủng hộ ông có ý định bỏ rơi Trump bất kể những rắc rối pháp lý của ông ta ngày càng nhiều hơn. Sự kìm kẹp dường như không thể lay chuyển của Trump đối với Đảng Cộng hòa có liên quan nhiều đến sự thay đổi cơ bản trong nền chính trị bảo thủ cũng như với chính Trump.
Các nhà sử học và nhà quan sát chính trị lâu năm cho biết, các cuộc tấn công của Hạ viện Cộng hòa vào Biện lý Quận Alvin Bragg là một lời nhắc nhở rõ ràng về việc Đảng Cộng hòa đang rời xa những người bảo thủ theo luật pháp và trật tự truyền thống như Nixon và ủng hộ những người bên ngoài, những người theo chủ nghĩa dân túy như Donald Trump và Taylor Greene.
Barbara Perry, giám đốc nghiên cứu về tổng thống tại Trung tâm Miller của Đại học Virginia, cho biết rằng: “Đó là một bước ngoặt đối với đất nước và văn phòng tổng thống, và rõ ràng là đối với cả Đảng Cộng hòa. Với khả năng gây ảnh hưởng đến dư luận và số phiếu bầu của Donald Trump, tôi sẽ không ngạc nhiên chút nào nếu Trump được đề cử, bất kể ông ta đang vướng phải bao nhiêu rắc rối pháp lý về mặt chính trị. Cử tri Cộng hòa và những người ủng hộ ông ta ngày nay không còn quan trọng đến vấn đề đạo đức và nhân cách, họ chỉ cần biết đó là Trump.”
Có thể, một hay nhiều bản cáo trạng của Trump có thể giúp ích cho ông ta trong thời gian ngắn trong các cuộc bầu cử sơ bộ—nhưng những lợi ích đó có thể sẽ biến mất trong cuộc tổng tuyển cử.
Chiến dịch tranh cử của Trump đã huy động được khoảng 14 triệu đô la tính đến nay sau khi ông ta bị truy tố, và hơn 25% phần trăm số tiền đóng góp đến từ những cá nhân chưa bao giờ quyên góp cho chiến dịch tranh cử của Trump, nếu sự thật là vậy thì đây là điều khá đáng ngại.
Hiện tượng này giúp giải thích tại sao những nỗ lực của các nhà tài trợ lớn, truyền thống của Đảng Cộng hòa nhằm ngăn chặn ứng cử viên của Trump đã thất bại.
Mặt khác, cuộc tổng tuyển cử có thể đưa ra những thách thức nghiêm trọng đối với Trump trên mặt trận gây quỹ. Chiến dịch tranh cử của Biden đã huy động được hơn 1 tỷ đô la vào năm 2020, vượt xa con số 773 triệu đô la của Trump. Các nhóm bên ngoài ủng hộ Biden cũng chỉ trích các đồng minh của Trump. Các đảng viên Đảng Dân chủ lập luận rằng Biden có thể sẽ giành chiến thắng trong cuộc đua tiền bạc một lần nữa vì Trump sẽ khiến nhiều phụ nữ, cử tri da màu và các khu vực bầu cử quan trọng khác xa lánh.
Giáo sư khoa học chính trị Dennis Goldford tại Iowa cho biết rằng: “Bất kể đối thủ hàng đầu của Trump là ai, người đó sẽ phải tìm ra cách đánh bại ông ta mà không khiến những người ủng hộ ông ta xa lánh. Bạn không thể đắc cử chỉ với họ, nhưng bạn cũng không thể đắc cử nếu không có họ.”
John Bolton nói rằng: “Điều cần tránh vào năm 2024 đối với tất cả các ứng cử viên Đảng Cộng hòa là: Đừng phạm sai lầm mà các ứng cử viên đã mắc phải vào năm 2016”. Đừng đuổi theo nhau, đấu với nhau với suy nghĩ rằng cuối cùng nếu bạn có thể đứng vững thì bạn sẽ có thể đuổi theo Trump mà ngược lại, những người họ phải cùng nhau hợp sức chống lại Trump, họ phải kết liễu Trump về mặt chính trị, càng sớm càng tốt.”
Các trung tâm quyền lực của Đảng Cộng hòa đã luôn muốn thoát khỏi ảnh hưởng của Trump trong một thời gian. Bây giờ họ đã có cơ hội.
Một đồng minh của Trump, người yêu cầu giấu tên để đưa ra đánh giá thẳng thắn về cuộc đua sơ bộ, nói rằng: “Theo tôi, càng đối mặt với nhiều sự phản đối, Trump sẽ càng có động lực để giành chiến thắng. Tôi nghĩ đây là cơ sở thuận lợi để Trump tiếp tục chiến đấu. Ông ta chắc chắn sẽ không bỏ cuộc trừ khi bị vướng phải vòng lao lý hay bị Tòa tuyên án và tước quyền tranh cử của ông ta vì đã tham gia vào các vụ nổi dậy, nổi loạn.“
Cindy Costa, một thành viên của Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa từ South Carolina, nói rằng: “Người dân Mỹ, và đặc biệt là đảng viên Cộng hòa, không thích bị chỉ định bỏ phiếu cho ai. Nếu các cử tri GOP nghĩ rằng các nhà lãnh đạo đảng ở Washington đang cố gắng ngăn Trump giành được đề cử, thì họ chắc chắn sẽ làm điều ngược lại.”
Những người chỉ trích Trump thuộc Đảng Cộng hòa chỉ ra các vấn đề pháp lý của ông ta và thúc giục đảng này đi theo một hướng mới. Họ tin rằng, nếu Trump trở thành ứng cử viên được đề cử, đó sẽ là một thảm họa đối với đảng Cộng hòa và đất nước.
Lời kết:
Trong thế kỷ trước, ở đỉnh điểm của vụ bê bối Watergate, các nhà lập pháp đảng Cộng hòa trong Quốc hội đã dễ dàng từ bỏ sự ủng hộ của họ đối với Richard Nixon, khiến ông phải từ chức để tránh bị luận tội. Thời điểm đó, có thể nói các đảng viên Cộng hòa là những người có nhận thức khá đúng đắn, thực sự bảo thủ truyền thống, không mù quáng ủng hộ một kẻ làm ra những chuyện xấu xí.
Ngày nay, các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa sùng bái và tôn thờ chủ nghĩa Trump, đã liên tục ủng hộ kẻ bất xứng bằng mọi giá trong cả hai cuộc luận tội và chắc chắn với cả những vụ truy tố sắp tới.
Một đảng Cộng hòa của hai thời điểm khác nhau rất nhiều về nhân cách, sự hiểu biết và nhận thức.
Việt Linh 13.04.2023