LS ĐỖ VĂN QUANG MINH
Lời tòa soạn: Ls Đỗ Văn Quang Minh, theo hiểu biết của tôi, là luật sư đầu tiên của cộng đồng người Việt tại California và cả Hoa Kỳ. Ông ta theo thân phụ, là một người nổi tiếng, sang Mỹ làm việc từ lâu, trước 1975. Ông ở Mỹ trên 50 năm, từ lúc còn là một cậu thiếu niên, chính vì thế ông nói tiếng Mỹ còn hay hơn tiếng Việt.
Tôi tham dự vài vụ kiện lớn của ông như vụ kiện của Ban Đại Diện CĐ Người Việt Bắc Cali đối với thành phố và ông đã thắng lớn, chưa kể rất nhiều vụ kiện trung bình và nhỏ khác.
Để giúp cộng đồng hiểu biết thêm về pháp luật, chúng tôi đề nghị luật sư ít nhất mỗi tháng một lần viết một bài về luật pháp cho báo Cali Today và nếu có thể, thêm một video về pháp luật mà tôi tin rằng sẽ giúp cộng đồng VN rất nhiều.
Quý vị có thể liên lạc với luật sư qua email của tòa soạn tại editors@baocalitoday.com.
Cám ơn luật sư và quý độc giả.
Nguyễn Xuân Nam
Cali Today News – Hệ thống luật pháp tại Hoa Kỳ rất đặc biệt bởi Hoa Kỳ là một trong số ít quốc gia trên thế giới sử dụng Bồi Thẩm Đoàn trong vụ án. Bồi Thẩm Đoàn có rất nhiều thẩm quyền bởi vì họ có thể quyết định số mạng của bị can trong vụ án hình sự, hoặc xác định quyền lợi của các bên tranh tụng trong vụ án dân sự.
Thông thường trong những vụ án hình sự và dân sự, có 12 người dân được chọn lưạ một cách ngẫu nhiên để làm bồi thẩm viên. Có một số điều kiện trước khi được chọn làm bồi thẩm viên. Tại tiểu bang California bồi thẩm viên phải có quốc tịch Hoa Kỳ, phải 18 tuổi trở lên, và không có bản án phạm tội đại hình. Tòa thường chọn bồi thẩm viên lấy từ danh sách văn phòng đăng ký cử tri của quận (County Voter Registrar’s Office) vì chỉ có tên những người từng ghi danh đi bầu. Tòa cũng có thể lấy danh sách từ Nha Lộ Vận (Dept. of Motor Vehicles). Tuy nhiên danh sách này không chính xác vì có thể có tên những người không có quốc tịch, hoặc dưới 18 tuổi, hoặc có án đại hình, nên họ sẽ không hội đủ điều kiện để làm bồi thẩm viên.
Làm bồi thẩm viên là quyền lợi và cũng là bổn phận của một công dân trong một xã hội dân chủ và tự do. Trong một vụ án hình sự, nếu bị can bi kết tội đại hình như hiếp dâm, hoặc cố sát, bị can có thể bị trừng phạt một thời gian dài trong tù, hoặc tù chung thân, và kể cả bị án xử tử. Trong một vụ án dân sự, bồi thẩm đoàn có thể xử cho bên nguyên cáo hoặc bên bị cáo thắng. Nếu xử cho nguyên cáo thắng thì bồi thẩm đoàn có thể cho nguyên cáo được bồi thường một số tiền khiêm tốn danh dự (như $1) hoặc cho nguyên cáo một số tiền lớn lên tới triệu hoặc cả tỉ đồng tùy từng vụ xử.
Trước khi tiến hành vụ án, luật sư hai bên được quyền phỏng vấn các bồi thẩm viên tiềm năng (prospective jurors) để tìm hiểu những người này có kỳ thị, thiên vị hoăc có định kiến với một bên nào của vụ án. Và nếu có thì luật sư có thể xin tòa loại bỏ người ấy không cho họ làm bồi thẩm viên. Đồng thời luật sư hai bên cũng có quyền tuyệt đối để loại bỏ một số người không được làm bồi thẩm viên mà không cần nêu lý do (Peremptory Challenge). Đặc quyền bãi miễn này của mỗi bên trong phiên xử hình sự có thể là 6 người trong một vụ án tiểu hình, 10 người trong vụ án đại hình, và 20 người trong vụ án tử hình. Trong vụ án dân sự, luật sư hai bên cũng có quyền bãi miễn một số bồi thẩm viên tiềm năng.
Trong vụ án hình sự, bên công tố có gánh nặng phải chứng minh (burden of proof) các yếu tố tội phạm và rằng bị can là người phạm tội vượt khỏi nghi ngờ hợp lý (the prosecution must establish the defendant’s guilt beyond a reasonable doubt). Số bồi thẩm viên kết tội bị can phải tuyệt đối (12 trên 12) thì bị can mới coi là có tội. Vì cho dù 11 bồi thẩm viên đồng ý bị can có tội, nhưng chỉ cần một bồi thẩm viên không đồng ý thì bị can sẽ không bị kết tội, nhưng bị can cũng không đươc trắng án vì Bồi Thẩm Đoàn bất nhất (Hung Jury) và toà sẽ phán phiên xử đó bất thành (the court must declare a Mistrial). Trong trường hợp này bên công tố có quyền đem bị can ra xử lại. Tuy nhiên sự quyết định xử lại hay không sẽ dưạ vào một số yếu tố như nếu số phiếu muốn kết tội bị can chỉ dưới 6 (trên 12), thì có thể công tố từ chối xử lại. Còn nếu chỉ có 1 hay 2 phiếu (trên 12) cho bị can là vô tội thì rất có thể công tố sẽ đem bị can ra xử lại vì họ tin bị can sẽ bị kết tội khi xử lại trước một Bồi Thẩm Đoàn khác.
Trong những vụ án dân sự (civil trials), để thắng kiện, luật sư mỗi bên chỉ cần thuyết phục ít nhất 9 bổi thẩm viên (trên 12) bỏ phiếu cho bên mình, trong khi vụ án hình sự (criminal trials) bên công tố phải có con số tuyệt đối (12 bồi thẩm viên trên 12) đồng ý kết tội thì bị can mới bị coi là có tội.
Và khác với những vụ án hình sự, trong vụ án dân sự, gánh nặng của bên muốn thắng kiện không phải là “vượt khỏi nghi vấn hợp lý” (beyond a reasonable doubt), mà chỉ cần có nhiều bằng chứng đáng tin hơn so sánh với phía đối phương, và trưng được bằng chứng ưu thế (in civil trial the burden of proof is preponderance of the evidence).
Nếu so sánh hệ thống pháp luật Hoa Kỳ với Việt Nam thì phải xác nhận pháp luật Hoa Kỳ rất phức tạp (có tới hàng trăm ngàn đạo luật về hình sự, dân sự, thuế vụ, hành chánh, v.v..) ảnh hưởng đến đời sống hàng ngày của người dân. Hoa Kỳ được coi như một xứ có rất nhiều luật (một rừng luật, a jungle of laws), trong khi đó Cộng Sản Việt Nam thì lại được coi như một nơi sử dụng luật rừng (laws of the jungle).
Tại trường luật Hoa Kỳ, sinh viên thường được nhắc nhở: “thà thả lầm một người có tội, còn hơn giết lầm một người vô tội” (t’is better to let a guilty man go free than to hang an innocent man). Tại Hoa Kỳ trong vụ án hình sự, bị can được cho là vô tội cho đến khi nào công tố với gánh nặng chứng minh được bị can là người phạm tội, vượt khỏi các nghi vấn hợp lý (the prosecution must establish the defendant’s guilt beyond a reasonable doubt). Còn ở Cộng Sản Việt Nam khi bị can bị truy tố, thì họ bị coi như đã có tội cho đến khi bị can trưng dẫn được bằng chứng là mình vô tội.
Mời quý độc giả theo dõi bài tới.
LS ĐỖ VAN QUANG MINH,
Copyright Ls DVQM 2017