Cali Today News – ali Sử gia ghi chép lời tuyên bố không đúng lúc của những chủ tịch đại công ty có lẽ phải dành một chỗ đứng quan trọng cho ông Wael Sawan, Chủ tịch công ty dầu hỏa Shell, công ty năng lượng lớn nhất Âu châu.
Năm 2021, công ty Shell tuyên bố sẽ cắt giảm mức sản xuất dầu hỏa và khí đốt khoảng 1 đến 2% từ nay cho đến năm 2030- một cử chỉ đẹp theo đúng chiều hướng chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang loại năng lượng không gây hại cho môi trường. Nhưng ông Sawan, người vừa tiếp nhận vai trò chỉ huy công ty Shell từ hồi tháng Giêng, lại có những chủ trương đi ngược lại. Giá xăng dầu và hơi đốt thiên nhiên tăng vọt lên kể từ ngày Nga xâm lăng Ukraine, nhờ đó mà lợi nhuận hàng năm của công ty Shell tăng gấp đôi, lên đến mức $40 tỷ đô la. Số tiền lời bất ngờ này đem đến những hậu quả chẳng ngờ được. Trong lúc công ty Shell tiếp tục giữ lời hứa sẽ làm đủ mọi cách để chống lại sự thay đổi của khí hậu , song ông Sawan cũng nói với đài BBC trong cuộc phỏng vấn rằng “cắt giảm mức sản xuất năng lượng hóa thạch thực ra rất “nguy hiểm và vô trách nhiệm” ( dangerous and irresponsible) bởi vì làm như thế sẽ khiến cho “vật giá” bắt đầu “tăng vọt lên”. (Công ty Shell cũng cho biết là họ đã làm đúng chỉ tiêu đề ra vào năm 2021 qua việc bán bớt số tích sản của công ty. Trong đó có việc bán vài địa điểm khai thác dầu ngoài khơi của công ty ConocoPhillips. Hành vi này hầu như không ích gì cho việc thay đổi khí quyển.).
Đài BBC trực tiếp truyền thanh cuộc phỏng vấn ông Chủ tịch công ty Shell vào ngày 6 tháng Bảy vừa qua. Đó là ngày mà nhiều khoa học gia tin rằng đây là ngày nóng nhất trong lịch sử của loài người. Từ năm 1979, hệ thống vệ tinh được thiết lập bao quanh trái đất, cộng thêm các loại phao thả trên đại dương, và những trạm kiểm soát đặt trên đất liền, người ta có thể ghi chép khá chính xác nhiệt độ trung bình hàng ngày của trái đất và của đại dương. Họ đo nhiệt độ mỗi ngày ở độ cao 2 mét trên mặt đất, vòng quanh thế giới. Chúng ta đang bắt đầu bước vào một loạt hiện tượng địa cầu bị hâm nóng quan trọng gọi là El Nino. Trước đây, hồi năm 2010, đã xảy ra hiện tượng địa cầu tăng nhiệt độ El Nino một lần. Lúc đó, nhiệt độ trung bình lên đến 16.92 độ Celsius, tức là 62.45 độ Fahrenheit, với sự sai biệt đôi chút. Nhưng từ ngày 3 tháng Bảy vừa qua, nhiệt độ trung bình của trái đất là 17.01 C và ba ngày sau nó lên đến 17.23 C, hay 63.01 F. Khoa học gia nghiên cứu về nhiệt độ quả đất trong lịch sử bằng cách lấy ra những con số tiêu biểu nhất. Họ đo nhiệt độ của chất cặn dưới đáy hồ thiên nhiên, hay đo trong ruột lớp đá của tảng băng tuyết, họ thấy rằng hiện nay trái đất đang ở thời điểm có nhiệt độ nóng nhất trong lịch sử. Từ thời đại Eemian, cách đây khoảng 125,000 năm, khi đó nhiệt độ quả đất tăng cao đến nỗi loài voi khổng lồ của thời tiền sử, mastodons, bị xua đuổi từ miền nam, vùng Texas hiện nay, phải chạy tuốt lên vùng Yukon ở Alaska. Điều này có nghĩa là hiện tượng địa cầu bị hâm nóng ngày nay cũng giống như giai đoạn bị hâm nóng ngày xưa trong lịch sử văn minh của loài người.
Hình dung từ đầu tiên ông Sawan dùng là “dangerous” hay “Nguy Hiểm”. Quả thực cái nóng- heat- của quả đất hết sức nguy hiểm. Những vụ cháy rừng và lụt xảy ra ở nhiều nơi trong vài tuần lễ vừa qua. Tất cả đều trở nên trầm trọng chỉ vì cái nóng của trái đất, xảy ra nhiều lắm đến nỗi liệt kê ra không xuể. Vào lúc này, nếu bạn không sống trong vùng bị cháy rừng, hay lũ lụt, hay mới hồi phục sau cơn nguy cấp, có thể nói là bạn rất may mắn. Bạn nên dùng cơ hội tạm ổn này đề chuẩn bị cho những hiểm nguy sẽ không thể tránh được trong tương lai. (Trận lụt dữ dội ở thung lũng Hudson Valley hồi tuần trước gây sốc rất lớn vì nó tràn ngập vùng West Point, trung tâm quy tụ sức mạnh của con người.). Những thiệt hại vô cùng to lớn đến nỗi chúng ta không thể thu hình được bằng cell phone. Người ta ước tính rằng khoảng 40% đại dương đang ở trong tình trạng mà các nhà sinh vật học gọi là hiện tượng “những đợt sóng nóng – heat waves- trong đại dương”. Những “heat waves” trong đại dương kiểu này gây ra rất nhiều tai hại một cách có hệ thống. Chúng ta chỉ có thể ước tính phỏng chừng mà thôi: Nhiệt độ của đại dương tăng lên đến mức chưa từng có trong lịch sử, giống như nhiệt độ của không khí đã từng tăng.
Hình dung từ thứ hai ông Sawan dùng là “vô trách nhiệm” hay “irresponsible”, ám chỉ rằng hiện tượng địa cầu bị hâm nóng xảy ra một cách vô trách nhiệm, con người chưa bao giờ trải nghiệm được hiện tượng này. Hồi tháng Sáu năm 1988, khoa học gia của NASA, ông James Hansen đã lên tiếng cảnh báo với Quốc Hội Hoa Kỳ rằng trong tương lai chúng ta sẽ còn chứng kiến nhiều lần hiện tượng giống như những gì xảy ra hồi tuần trước. Các công ty năng lượng hóa thạch biết khá rõ về những rủi ro này, nhưng họ liên tục chối bỏ, không thừa nhận khoa học về thay đổi khí hậu trong suốt ba chục năm nay. Hồi đó, lẽ ra người ta có thể làm những biện pháp phòng ngừa kịp thời. Các công ty dầu hỏa luôn luôn có lý do để từ chối không làm những biện pháp phòng ngừa. Ngay lúc này, ông Sawan còn nêu lên lý do về rủi ro xảy ra lạm phát tạm thời. Ông còn nêu ra ý kiến cho rằng cần phải tăng mức sản xuất dầu hỏa và khí đốt để trẻ em vùng Nam Bán Cầu- ông ám chỉ hai nước Bangladesh và Pakistan- có thể được học bằng ánh đèn điện, nếu không sẽ phải học bằng đèn cầy.
Nhưng sự thực là ánh sáng mặt trời để đốt sáng suốt đêm có thể “sạc” bằng ánh sáng mặt trời trong bốn giờ, và chỉ tốn $1 đô la. Bangladesh là quốc gia đứng đầu trên thế giới sử dụng ánh sáng mặt trời trong quy mô nhỏ. Trong ít năm gần đây, tư gia ở nước này không cần lấy điện từ công ty điện lực quốc gia, họ dựa vào năng lượng lấy từ những tấm bảng đá panel thu hút năng lượng mặt trời đặt trên mái nhà. Về phần nước Pakistan, mùa thu năm ngoái, nước này trải qua trận lụt nặng nề nhất từ hơn mười năm qua. Lụt lội kiểu này chỉ xảy ra khi hành tinh địa cầu bị hâm nóng, không khí giữ lại một trữ lượng nước bốc hơi rất lớn. Trận lụt này khiến cho một phần ba nước Pakistan chìm ngập sâu trong nước lụt, và sáu tháng sau khi trận lụt xảy ra, cơ quan UNICEF ước tính rằng vẫn còn khoảng 20 triệu dân Pakistan sống trong vùng lụt cần được viện trợ nhân đạo, trong đó có khoảng chín triệu trẻ em.
Nhiệt độ của Trái Đất sẽ còn tiếp tục tăng lên cao bất chấp chúng ta sẽ làm gì: số liệu về nhiệt độ của trái đất được ghi nhận trong tháng này rất cao. Nhưng trong những năm sắp tới, con số kỷ lục về độ nóng của trái đất sẽ tiếp tục bị phá vỡ, khi đợt nóng mới El Nino tập trung sức mạnh để tung ra hơi nóng. Nhiều khoa học gia tin rằng rồi đây thế nào chúng ta cũng sẽ bị nóng vượt mức 1.5 độ Celsius. Con số này là con số mà Hiệp Định Về Khí Hậu ký kết ở Paris được các nước ước mơ tránh đừng để vượt qua con số đó. Nhưng trái đất sẽ còn nóng lên đến bao nhiêu độ, đó là câu hỏi chưa có câu trả lời. Nếu chúng ta ngừng thật nhanh việc dùng năng lượng hóa thạch để đốt, sẽ giúp làm cho việc hâm nóng trái đất tạm ngưng lại. Việc chấm dứt thật mau dùng năng lượng hóa thạch là điều có thể làm được bởi vì hiện nay bình điện, năng lượng lấy từ sức mạnh của gió và của mặt trời có rất nhiều ở các cửa tiệm, giá tương đối rẻ. Texas đã trải qua đợt nóng cách đây vài tuần tương đối tốt, vì ở đây người ta dùng nhiều năng lượng gió và năng lượng mặt trời. Dân chúng dùng máy lạnh, điều hòa không khí liên tục mặc dù các nhà máy phát điện tương đối hoạt động bị giảm sút.
Nhưng ở tiểu bang Texas, nơi Đảng Cộng Hòa giữ vai trò lãnh đạo, ngành lập pháp của tiểu bang dùng nhiều thời giờ trong năm ngoái để làm ra những đạo luật ngăn cản người dân dùng những nguồn năng lượng tái sinh, và khuyến khích việc bơm xăng dầu từ lòng đất đi lên. Tại Quốc Hội cũng khi khi đi vận động tranh cử, các chính khách Đảng Cộng Hòa còn đi xa hơn trong việc sử dụng năng lượng. Họ khuyên người dân nên tiếp tục dùng lò gas để nấu ăn hơn thay vì cổ võ cho việc dùng năng lượng khác trong giai đoạn khủng hoảng khí hậu hiện nay. Cho đến nay, chưa có biện pháp trừng phạt chính trị nào đối với hành vi bất cẩn, vô ý thức kiểu này.
Thực vậy, ông Sawan còn nói với đài BBC rằng, trong lúc hiện nay chưa có kế hoạch cụ thể nào, công ty Shell dự tính có thể sẽ dời trụ sở trung ương của công ty từ Anh quốc sang Hoa Kỳ, nơi các công ty dầu hỏa bán được giá cao trên thị trường, và được hưởng nhiều lợi lạc hơn. (Nước Anh hưởng lời khá nhiều nhờ thuế đánh vào số tiền lời bất ngờ của các công ty dầu hỏa.). Theo ông Sawan, điều này có nghĩa là Hoa Kỳ dành nhiều ưu đãi cho các công ty dầu hỏa và khí đốt. Ông ta từng nói với các nhà đầu tư rằng ông muốn “tưởng thưởng cho các nhà đầu tư” ngay ngày hôm nay, và cả trong tương lai.
Tóm lại, tất cả những sự việc trên cho thấy vấn đề địa cầu đang bị hâm nóng rất cao, một cách bất thường, rồi đây cũng sẽ chỉ được đối phó theo kiểu “ làm ăn như bình thường ” (business as usual). Nếu những thảm họa, tai ương mà chúng ta đang chứng kiến trong tháng này không đủ để làm cho chúng ta tỉnh ngộ, có lẽ những gì sẽ xảy ra như thời kỳ cách đây 125,000 năm sẽ không còn xa lắm đâu.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo THE NEW YORKER ngày 24/7/2023