Ngày 23 tháng 5 (Reuters) – Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Sáu đã đe dọa leo thang chiến tranh thương mại bằng cách kêu gọi áp mức thuế 50% lên hàng hóa từ Liên minh châu Âu (EU) kể từ ngày 1/6, đồng thời cảnh báo rằng ông có thể đánh thuế 25% đối với tất cả iPhone nhập khẩu mà người tiêu dùng Mỹ mua.
Hai tuyên bố này được đưa ra trên mạng xã hội đã ngay lập tức khiến thị trường tài chính toàn cầu chao đảo, sau nhiều tuần tình hình căng thẳng đã dịu bớt. Các chỉ số chứng khoán lớn tại Mỹ và châu Âu đồng loạt giảm, đồng USD yếu đi, trong khi giá vàng – kênh trú ẩn an toàn – lại tăng vọt. Lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ cũng giảm do lo ngại rằng thuế quan sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới tăng trưởng kinh tế.
Trump nhắm vào EU vì cho rằng tiến trình đàm phán thương mại đang diễn ra quá chậm chạp. Việc ông quay lại biện pháp cứng rắn đánh dấu sự trở lại của một chính sách thương mại không ổn định từ phía Washington – điều từng khiến thị trường, doanh nghiệp và người tiêu dùng lo lắng, đồng thời dấy lên nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu.
Riêng việc nhắm vào Apple là một phần trong nỗ lực lâu dài của Trump nhằm buộc các tập đoàn lớn đưa sản xuất về Mỹ. Trước đó, ông đã từng gây áp lực với các hãng xe hơi, công ty dược và nhà sản xuất chip. Tuy nhiên, hiện tại Mỹ chưa có khả năng sản xuất điện thoại thông minh với số lượng lớn, trong khi người tiêu dùng Mỹ mỗi năm mua trên 60 triệu chiếc iPhone. Nếu Apple phải chuyển sản xuất về Mỹ, giá mỗi chiếc iPhone có thể tăng thêm hàng trăm đô la.
Cuối ngày thứ Sáu, tại Phòng Bầu dục, Trump nói với báo chí rằng mức thuế ông đề xuất cho Apple cũng sẽ được áp dụng cho “Samsung và bất kỳ ai sản xuất điện thoại thông minh,” và rằng mức thuế sẽ có hiệu lực vào cuối tháng 6.
Trump cũng lặp lại cáo buộc rằng EU đối xử không công bằng với Mỹ và ngăn cản việc ô tô Mỹ thâm nhập thị trường châu Âu. Ông nhấn mạnh: “Tôi đã nói rồi, đã đến lúc chúng ta chơi theo cách của tôi.”
Khi được hỏi liệu có hy vọng đạt được một thỏa thuận trước ngày 1/6 hay không, Trump trả lời: “Tôi không tìm kiếm thỏa thuận. Chúng tôi đã đưa ra mức thuế 50%. Nhưng một lần nữa, nếu họ xây nhà máy ở đây, thì sẽ không có thuế.”
Về phía châu Âu, Ủy viên thương mại EU Maros Sefcovic cho biết EU cam kết đạt được một thỏa thuận công bằng sau khi ông điện đàm với đại diện Mỹ là Jamieson Greer và Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick. Ông nhấn mạnh rằng quan hệ thương mại giữa hai bên “phải dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau chứ không phải bằng đe dọa.”
Thủ tướng Hà Lan Dick Schoof, phát biểu tại The Hague, ủng hộ cách tiếp cận đàm phán của EU và cho rằng những tuyên bố gay gắt của Trump chỉ là một phần trong quá trình thương lượng. “Chúng tôi từng thấy thuế quan được tăng rồi lại giảm trong các vòng đàm phán với Mỹ,” ông nói.
Trước đó, đầu tháng 4, Trump từng công bố hàng loạt mức thuế cao nhắm vào hầu hết các nước, nhưng sau đó Tòa Bạch Ốc đã tạm hoãn áp dụng phần lớn các mức thuế này do thị trường Mỹ phản ứng tiêu cực – các nhà đầu tư ồ ạt bán tháo tài sản như trái phiếu chính phủ và đồng USD. Tuy vậy, Trump vẫn giữ mức thuế cơ bản 10% với hầu hết hàng nhập khẩu, và điều chỉnh mức thuế cao nhất 145% với hàng Trung Quốc xuống còn 30%.
Nếu mức thuế 50% với hàng hóa EU được áp dụng, người tiêu dùng Mỹ có thể phải chịu giá cả tăng vọt – từ xe hơi Đức cho đến dầu ô liu từ Ý.
Tổng giá trị xuất khẩu từ EU sang Mỹ trong năm ngoái là khoảng 500 tỷ euro (tương đương 566 tỷ USD), trong đó ba nước xuất khẩu nhiều nhất là Đức (161 tỷ euro), Ireland (72 tỷ euro) và Ý (65 tỷ euro). Các mặt hàng chính gồm dược phẩm, ô tô và linh kiện, hóa chất và máy bay – theo số liệu từ EU.
MÂU THUẪN VỀ THUẾ QUAN
Hiện nay, chính phủ Mỹ đang tiến hành đàm phán thương mại với nhiều quốc gia, tuy nhiên tiến độ đạt được vẫn còn khá bấp bênh. Trong khi đó, các Bộ trưởng Tài chính thuộc nhóm G7 đã nỗ lực làm dịu tình hình căng thẳng về thuế quan tại một hội nghị được tổ chức ở dãy núi Rocky, Canada hồi đầu tuần.
“EU là một trong những khu vực mà Trump không ưa nhất, và ông dường như không có mối quan hệ tốt với các nhà lãnh đạo tại đây – điều này làm gia tăng nguy cơ một cuộc chiến thương mại kéo dài giữa hai bên,” theo bà Kathleen Brooks, Giám đốc nghiên cứu tại công ty tài chính XTB.
Trong khi đó, các cuộc đàm phán với Nhật Bản có vẻ ít căng thẳng hơn.
Sau cuộc gặp với Lutnick và Greer, trưởng đoàn đàm phán Nhật Bản – ông Ryosei Akazawa – cho biết hai bên đã trao đổi về mở rộng thương mại, rào cản phi thuế và các vấn đề an ninh kinh tế. Ông cho biết các cuộc đàm phán lần này “thẳng thắn và sâu sắc hơn trước.”
Ông Akazawa nói thêm, sẽ là điều tốt nếu có thể đạt được một thỏa thuận khi Trump gặp Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba tại hội nghị G7 vào tháng tới tại Canada, nhưng Nhật Bản sẽ không vội vã ký kết chỉ để đạt được thỏa thuận.
“Lợi ích quốc gia của chúng tôi cần được bảo vệ. Vì vậy, đạt được thỏa thuận nhanh không đủ. Là một nhà đàm phán, tôi có thể nói rằng bên nào chịu áp lực về thời gian thường là bên thua cuộc,” ông Akazawa nhấn mạnh.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent từ chối bình luận về các thỏa thuận thương mại khác, nhưng cho biết trên kênh Fox News rằng sẽ còn nhiều thông báo được đưa ra khi thời hạn 90 ngày tạm hoãn áp thuế đáp trả kết thúc vào tháng 7.
Apple đã từ chối đưa ra bình luận về lời đe dọa của ông Trump – nếu được thực hiện, động thái này sẽ đảo ngược chính sách miễn thuế mà ông từng áp dụng đối với smartphone và các thiết bị điện tử nhập khẩu từ Trung Quốc, chính sách vốn từng mang lại lợi ích lớn cho các hãng công nghệ. Sau khi Trump viết trên mạng xã hội Truth Social rằng ông đã nhiều lần nói với CEO Tim Cook rằng “iPhone bán tại Mỹ nên được sản xuất ở Mỹ, chứ không phải ở Ấn Độ hay nơi khác,” cổ phiếu Apple đã giảm 3%.
Một nguồn tin cho biết Trump và Cook đã có cuộc gặp vào thứ Ba.
Hiện tại, Apple đang đẩy nhanh kế hoạch chuyển sản xuất phần lớn iPhone bán ở Mỹ sang các nhà máy tại Ấn Độ, dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2026, nhằm tránh mức thuế cao từ hàng nhập Trung Quốc.
Tuy vậy, khả năng Apple chuyển sản xuất iPhone về Mỹ vẫn rất thấp. Vào tháng 2, Apple công bố kế hoạch đầu tư 500 tỷ USD trong 4 năm tại 9 bang của Mỹ, nhưng khoản đầu tư này không nhằm mục đích sản xuất iPhone trong nước.
“Thật khó để tưởng tượng rằng Apple có thể đáp ứng yêu cầu của tổng thống trong 3 đến 5 năm tới,” nhà phân tích Gil Luria tại D.A. Davidson & Co nhận định.
