Trong một phát biểu được giới quan sát đặc biệt chú ý, ông Trần Sỹ Thanh – Ủy viên Trung ương, tân Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương khẳng định: “Ủy ban Kiểm tra Trung ương sẽ xứng đáng là nơi bảo vệ kỷ cương, giữ nghiêm phép nước trong Đảng”. Câu nói tưởng chừng bình thường ấy, trong bối cảnh chính trị Việt Nam hiện nay, lại mang sức nặng khác thường: nó đánh dấu bước xoay mới trong cuộc đua giành ảnh hưởng giữa các phe quyền lực khi Đại hội 14 đang cận kề.
Bởi “kỷ cương” ở Việt Nam chưa bao giờ chỉ là vấn đề đạo đức hay kỹ trị. Nó là ngôn ngữ quyền lực, nơi kỷ luật Đảng trở thành công cụ định hình, loại bỏ hoặc củng cố vị thế của từng nhóm trong thượng tầng. Và khi người đứng đầu cơ quan kiểm tra tuyên bố về “nơi bảo vệ kỷ cương”, giới quan sát hiểu rằng, cuộc chiến thanh lọc nội bộ đã chính thức bước sang giai đoạn mới; gay cấn, âm thầm nhưng đầy toan tính.
Sự xuất hiện của ông Trần Sỹ Thanh ở vị trí này không đơn thuần là một sự thay thế kỹ thuật. Từ vị trí Chủ tịch Hà Nội, một địa bàn chính trị nhạy cảm, ông Thanh được điều về trung ương chỉ ít tháng trước khi Đại hội 14 khai mạc. Việc ông được chọn thay cho Nguyễn Duy Ngọc, người luân chuyển giữ chức Bí Thư Thành ủy Hà Nội, cũng là tín hiệu của sự tái cấu trúc quyền lực. Phía sau làn sóng điều chuyển ấy, là bàn tay sắp xếp của Bộ Chính trị, và có lẽ sâu hơn, là sự tranh giành ảnh hưởng giữa hai trụ lớn: nhóm quân đội do Lương Cường- Phan Văn Giang dẫn dắt, và nhóm công an –nội chính đứng đầu là Tổng Bí Thư Tô Lâm.
Cơ quan Kiểm tra Trung ương, vốn được coi là “thanh kiếm của Đảng”, giờ lại nằm trong tay một người không thuộc hệ thống công an, cũng không hoàn toàn là người của quân đội. Ông Thanh xuất thân tài chính, từng qua nhiều vị trí ở Kiểm toán Nhà nước, Bộ Tài chính, rồi Chủ Tịch ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội – được đánh giá là nhân vật “kỹ trị”, ít tiếng nhưng khéo léo. Chính vì vậy, việc ông được đưa vào vị trí then chốt này khiến nhiều người cho rằng đây là sự dung hòa tạm thời giữa các phe, hoặc là “quân cờ trung gian” trong ván cờ chuẩn bị cho Đại hội 14.
Trong những năm gần đây, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã không còn là cơ quan thuần túy kiểm tra kỷ luật. Dưới thời các ông Trần Cẩm Tú rồi Nguyễn Duy Ngọc, nó trở thành một công cụ chính trị mạnh mẽ, có thể “chặn” hoặc “kéo” bất kỳ nhân vật nào ra khỏi cuộc chơi. Từ việc “xử lý” hàng loạt bí thư, chủ tịch tỉnh cho tới việc đưa hàng chục cán bộ cấp thứ trưởng ra khỏi bộ máy, cơ quan này đã góp phần định hình lại cán cân quyền lực trong nội bộ Đảng.
Nay, khi Trần Sỹ Thanh đảm nhận vị trí đó, câu hỏi đặt ra là: ai sẽ là mục tiêu tiếp theo, và liệu “kỷ cương” mà ông nói đến có thực sự là vì Đảng, hay là vì phe nào đó trong Đảng?
Bởi trong chính trị Việt Nam, “kỷ luật” chưa bao giờ là khái niệm thuần túy pháp lý. Nó là “đòn đánh mềm”, nơi người ta có thể hạ bệ đối thủ bằng một cáo buộc mơ hồ như “thiếu trách nhiệm”, “vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ”, hay “suy thoái tư tưởng chính trị”. Và mỗi cuộc thanh tra, mỗi bản kết luận, đều ẩn chứa những mũi dao nhắm thẳng vào các nhóm quyền lực đối nghịch.
Việc Trần Sỹ Thanh cam kết “bảo vệ kỷ cương” trong thời điểm này được hiểu như lời tuyên bố: ông và bộ máy của mình sẽ là tuyến đầu trong việc thanh lọc nhân sự, phục vụ cho sự ổn định – hay nói đúng hơn – cho việc sắp xếp ghế trước Đại hội 14.
Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam từng chứng kiến không ít thời kỳ mà cơ quan kiểm tra trở thành công cụ thanh trừng nội bộ. Từ thời Lê Đức Thọ cho đến Trần Quốc Vượng, chức năng “kiểm tra” luôn gắn liền với “kiểm soát”. Người nắm được hồ sơ, nắm được quy trình kỷ luật, nắm được quyền công bố, sẽ nắm được quyền sinh sát trong hệ thống. Và đó chính là lý do khiến chiếc ghế Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra chưa bao giờ là “ghế phụ”, dù nó không có quyền hành pháp.
Trần Sỹ Thanh giờ đây có thể đang ngồi trên một trong những vị trí nhạy cảm nhất, nơi mà từng con dấu, từng bản kết luận có thể thay đổi cục diện nhân sự trước Đại hội. Một kết luận về “vi phạm” có thể khiến một ủy viên Trung ương bị gạt ra khỏi danh sách đề cử. Một bản báo cáo “đề nghị xem xét kỷ luật” có thể mở đường cho phe khác tiến lên. Và trong một hệ thống vận hành khép kín, nơi công khai thông tin bị kiểm soát chặt chẽ, thì Ủy ban Kiểm tra Trung ương trở thành “cửa quyền” của mọi cuộc thanh trừng.
Trong bức tranh quyền lực hiện nay, không thể tách rời vai trò của Tô Lâm, sau khi trở thành Chủ Tịch Nước, rồi Tổng Bí Thư, ông vẫn duy trì ảnh hưởng sâu rộng trong hệ thống an ninh và kiểm tra.
Việc Nguyễn Duy Ngọc, một người thân tín của Tô Lâm thuộc hệ thống Bộ Công An rời khỏi Ủy ban Kiểm tra không có nghĩa ảnh hưởng của Tô Lâm – Bộ Công an suy yếu; ngược lại, họ có thể đang tái cấu trúc để chuẩn bị cho “trận cuối” ở Đại hội 14.
Ở chiều ngược lại, phe của Thủ Tướng Chính Phủ cộng sản Việt Nam Phạm Minh Chính,vốn có gốc Ban Tổ chức Trung ương và hệ hành pháp đang muốn giữ vị thế qua các chương trình cải cách kinh tế, dự án quốc gia. Sự xuất hiện của Trần Sỹ Thanh, người từng làm việc dưới Chính Phủ, nhưng giờ lại “đứng giữa” hai phe, khiến cán cân thêm phần khó đoán.
Nếu ông Thanh nghiêng về nhóm của Tô Lâm, thì Ủy ban Kiểm tra sẽ tiếp tục là công cụ “dọn đường” cho phe công an-nội chính. Nhưng nếu ông chọn sự trung lập, hoặc nghiêng nhẹ về Chính Phủ, thì đó lại là điểm tựa hiếm hoi cho các ủy viên trung dung đang muốn thoát khỏi vòng kiểm soát của Đảng. Dù thế nào, phát biểu “bảo vệ kỷ cương” vẫn là lời nhắn gửi rằng: cuộc chơi chưa kết thúc, và bàn cờ đang được sắp lại.
Việc Trần Sỹ Thanh nhấn mạnh “kỷ cương” có thể là cách ông phát đi tín hiệu trung thành với Đảng, đồng thời củng cố vị thế của mình giữa các luồng gió đấu đá. Nhưng ở tầng sâu hơn, đó còn là thông điệp rằng: ai nắm được quyền định nghĩa “kỷ cương”, người đó nắm được quyền phán xét. Và ở Việt Nam, phán xét đồng nghĩa với sinh – tử chính trị.
Nhưng sau những phát biểu trấn an ấy, ai cũng hiểu rằng “kỷ cương” chỉ là lớp sơn bên ngoài của một cỗ máy quyền lực đang hoạt động hết công suất. Đại hội 14 không chỉ là thời điểm lựa chọn nhân sự mới, mà còn là cuộc sát hạch sinh tử giữa ba mũi quyền lực: công an- quân đội- hành pháp. Và ở giữa ba mũi đó, Ủy ban Kiểm tra Trung ương chính là nơi nối các dây ngầm.
Đó là lý do khiến phát biểu của Trần Sỹ Thanh được giới quan sát đọc kỹ từng chữ. Khi ông nói “Ủy ban Kiểm tra Trung ương sẽ xứng đáng là nơi bảo vệ kỷ cương”, điều đó đồng nghĩa với việc: ông đang bước vào một vùng chiến sự mềm, nơi mọi nụ cười đều giấu dao. “Bảo vệ kỷ cương” không chỉ là bảo vệ nguyên tắc của Đảng, mà còn là chọn phe để bảo vệ. Và chỉ cần một sai lệch, ông có thể trở thành mục tiêu tiếp theo trong chính bộ máy mà mình đang điều hành.
Trong giai đoạn nước rút trước Đại hội 14, mỗi bản kết luận kiểm tra, mỗi quyết định nhân sự, đều là một thông điệp chính trị. Các phe vẫn đang dò xét nhau, từng bước cài cắm, thăm dò và phản công. Trần Sỹ Thanh có thể sẽ là người cầm cán cân tạm thời, nhưng cũng có thể là người mở đầu cho một chu kỳ thanh trừng mới, nơi “kỷ cương” không còn là lời cam kết, mà là lời cảnh cáo.
Đại hội 14, vì thế, sẽ không chỉ là câu chuyện về nhân sự. Nó là bài kiểm tra cho cả hệ thống: liệu Đảng cộng sản Việt Nam có còn đủ khả năng giữ được “kỷ cương” thật sự, hay chỉ đang dùng nó như thứ vỏ bọc để hợp pháp hóa cuộc tranh đoạt quyền lực trong bóng tối. Và trong trận đấu sinh- tử này, kẻ mạnh nhất không phải người nắm ghế cao nhất, mà là người có thể khiến đối thủ bị “kỷ luật” trước khi kịp lên tiếng./.
NGƯỜI QUAN SÁT
