(AP) — Thượng viện Hoa Kỳ đang bước vào một phiên họp xuyên đêm Chủ nhật, với các nghị sĩ Cộng hòa cố gắng thúc đẩy “dự luật lớn” của Tổng thống Donald Trump — gồm cắt giảm thuế và chi tiêu — giữa làn sóng phản đối ngày càng gia tăng từ đảng Dân chủ, và thậm chí một số cảnh báo từ chính Trump về việc cắt giảm quá sâu.
Kết quả của phiên làm việc cuối tuần này vẫn đầy bất định, khi các lãnh đạo Cộng hòa chạy đua với thời hạn Quốc khánh 4/7 mà Trump đưa ra để thông qua dự luật. Họ vừa đủ số phiếu để vượt qua một bước thủ tục quan trọng vào hôm trước, nhờ vào các cuộc gọi cá nhân từ Trump và chuyến thăm bất ngờ của Phó Tổng thống JD Vance.
Thượng nghị sĩ Thom Tillis (Cộng hòa – North Carolina) bất ngờ tuyên bố không tái tranh cử sau khi bị Trump chỉ trích vì phản đối dự luật do cắt giảm sâu vào chương trình Medicaid. Theo một báo cáo mới của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), nếu dự luật trở thành luật, sẽ có thêm 11,8 triệu người Mỹ không còn bảo hiểm y tế vào năm 2034, và ngân sách liên bang sẽ tăng thêm gần 3.300 tỷ USD trong 10 năm.
Tuy nhiên, nhiều nghị sĩ Cộng hòa và nhóm bảo thủ tại Hạ viện lại muốn cắt giảm nhiều hơn, đặc biệt trong lĩnh vực y tế — khiến Trump phải lên tiếng cảnh báo:
“Đừng làm quá đà!” – ông viết trên mạng xã hội. “NHỚ LẤY, các ông vẫn phải tái đắc cử đấy!”
Dự luật 4.000 tỷ USD với nhiều thay đổi lớn
Dự luật tại Thượng viện bao gồm:
- 4.000 tỷ USD cắt giảm thuế, trong đó duy trì các mức thuế đã được thông qua năm 2017 và thêm các đề xuất mới của Trump, như miễn thuế tiền tip.
- Cắt giảm 1.200 tỷ USD, chủ yếu từ Medicaid và tem phiếu thực phẩm (SNAP), thông qua yêu cầu bắt buộc đi làm và siết chặt điều kiện đăng ký.
- Rút lại hàng tỷ USD ưu đãi năng lượng tái tạo, khiến phe Dân chủ lo ngại ngành năng lượng gió và mặt trời có thể bị tê liệt.
- Bổ sung 350 tỷ USD cho an ninh biên giới và quốc gia, bao gồm trục xuất di dân, một phần được tài trợ qua phí mới đánh vào người nhập cư.
Nếu được thông qua, dự luật sẽ quay lại Hạ viện. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson đã cảnh báo các nghị sĩ chuẩn bị trở lại Washington trong tuần này để bỏ phiếu.
Phe Dân chủ quyết chiến cả đêm
Không có đủ số phiếu để chặn dự luật, đảng Dân chủ – hiện là phe thiểu số – đang tận dụng mọi công cụ để trì hoãn và kéo dài tiến trình:
Buộc phải đọc toàn văn dự luật 940 trang, mất khoảng 16 tiếng.
Sau đó, tranh luận liên tục tại sàn Thượng viện, với nhiều bài phát biểu chỉ trích dự luật.
“Vô trách nhiệm và liều lĩnh,” – Thượng nghị sĩ Gary Peters (Michigan) nói.
“Một món quà cho giới tỷ phú,” – Thượng nghị sĩ Bernie Sanders (Vermont) chỉ trích.
Thượng nghị sĩ Patty Murray, lãnh đạo Dân chủ tại Ủy ban Ngân sách, đặc biệt lên án cách đảng Cộng hòa định nghĩa các khoản miễn thuế cũ là ‘chính sách hiện hành’ để tránh bị tính vào mức tăng thâm hụt ngân sách:
“Trong suốt 33 năm tại Thượng viện, tôi chưa từng thấy chuyện gì như thế này xảy ra,” bà nói.
“Kiểu toán học ảo này không lừa được người dân đang chật vật chi tiêu hằng ngày. Về nhà thử nói với cử tri của các ông đi: ‘Phải cắt bảo hiểm y tế, phải đóng cửa bệnh viện, phải cắt tem phiếu thực phẩm – vì nợ công quá lớn.’”
Bernie Sanders cũng lên án đảng Cộng hòa vì đang “lấy thức ăn ra khỏi miệng trẻ em đói, để trao ưu đãi thuế cho Jeff Bezos và các tỷ phú khác”.
Lãnh đạo Cộng hòa vẫn quyết tâm
Bất chấp phản ứng dữ dội và các trở ngại, phe Cộng hòa vẫn kiên quyết thúc đẩy dự luật:
“Chúng tôi sẽ thông qua ‘Dự luật lớn, đẹp’,” – Thượng nghị sĩ Lindsey Graham (Nam Carolina), Chủ tịch Ủy ban Ngân sách tuyên bố.
Nhưng với tỷ lệ 53–47 tại Thượng viện, họ chỉ có thể mất tối đa 3 phiếu trong nội bộ. Và tại Hạ viện cũng vậy, nếu tất cả đều tham gia bỏ phiếu.
Trump tiếp tục gây áp lực. Ông từng cảnh báo sẽ vận động chống lại Tillis, vì lo ngại rằng cắt giảm Medicaid sẽ khiến hàng loạt người dân North Carolina mất bảo hiểm.
Tối Chủ nhật, Tillis có bài phát biểu mạnh mẽ, cho rằng cách tiếp cận hiện tại là phản bội lời hứa của Trump không cắt bảo hiểm y tế cho người dân:
“Chúng ta có thể làm cho đúng nếu chịu dành thời gian,” ông nhấn mạnh. “Nhưng cho đến khi đó, tôi vẫn sẽ phản đối.”
Thủ tục đặc biệt: Đảng Dân chủ không thể chặn dự luật, chỉ có thể kéo dài thời gian
Dự luật đang được xúc tiến thông qua cơ chế điều chỉnh ngân sách (budget reconciliation) – một thủ tục đặc biệt cho phép Thượng viện thông qua luật chỉ với đa số tối thiểu 51 phiếu, thay vì cần 60 phiếu để vượt qua sự phản đối như thông thường.
Điều này đồng nghĩa với việc đảng Dân chủ không thể dùng thủ thuật filibuster để ngăn chặn hoàn toàn dự luật. Thay vào đó, họ chỉ có thể làm chậm tiến trình bằng cách tận dụng các quy định thủ tục để kéo dài tranh luận, buộc đọc toàn văn luật và phát biểu không ngừng nhằm gây áp lực dư luận và chính trị.
