Sự thay đổi tinh tế trong cán cân quyền lực giữa TT Biden với Tập Cận Bình 

(CaliToday) – Khi Tổng thống Joe Biden gặp Chủ tịch Trung Quốc vào thứ Tư ngay sát Thung lũng Điện tử, có một sự thay đổi tinh tế nhưng đáng chú ý trong động lực quyền lực giữa hai quốc gia vốn dành phần lớn thời gian trong những năm qua tố cáo, hạ thấp hay chế tài lẫn nhau.
Lần đầu tiên trong nhiều năm, lãnh đạo Trung Quốc khẩn thiết kêu gọi một số điều từ Hoa Kỳ. Danh sách của ông Tập tại cuộc họp song phương bắt đầu với việc hồi sinh đầu tư tài chánh của Mỹ vào Trung Quốc, và nới lỏng, hay ít nhất tạm thời nới lỏng, kiểm soát xuất cảng kỹ thuật lâu nay làm hạn chế khả năng Bắc Kinh sản xuất chất bán dẫn tân tiến nhất, và những đột phá trí tuệ nhân tạo mà chúng tạo ra.
Tất cả những điều này giải thích tại sao các phụ tá của Biden có thể thương lượng, tương đối nhanh chóng theo các tiêu chuẩn ngoại giao của Trung Quốc, trong việc ngăn chặn dòng chảy tiền chất hoá học cho fentanyl vào Hoa Kỳ và nối lại trao đổi quân sự giữa hai bên, vốn vô cùng quan trọng cho hai siêu cường quốc có lực lượng đụng độ nhau mỗi ngày.
Câu hỏi đặt ra bây giờ là liệu nỗ lực đạt được mục tiêu một cách tế nhị của ông Tập được thể hiện đầy đủ vào tối thứ Tư khi tiếp đón các vị Tổng Giám đốc đánh dấu sự thay đổi lâu dài hay chỉ là một chiến thuật tạm thời.
Trong khi các phụ tá của Tổng thống Biden hài lòng với kết quả cụ thể của hội nghị thượng đỉnh, họ dễ dàng thừa nhận rằng những kết quả đó có thể chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, được đưa ra để giúp ông Tập vượt qua kỷ nguyên khó khăn nhất của các vụ phá sản, sụp đổ giá trị tài sản, và mất niềm tin của người tiêu dùng trong bốn thập niên. Tuy nhiên, Biden dường như vui vẻ tận dụng khoảng thời gian nghỉ xả hơi này, với hy vọng sẽ có nhiều thời gian hơn trước cuộc bầu cử tổng thống để tái xây dựng năng lực cạnh tranh sản xuất và hạn chế lợi ích của Trung Quốc ở Thái Bình Dương.
Nhưng một số tỏ ra nghi ngờ rằng, khi có thể, ông Tập sẽ khơi mòi lại nỗ lực thay thế Hoa Kỳ, trở thành cường quốc quân sự, kỹ thuật và kinh tế trên thế giới.
Tuy vậy, thay đổi giọng điệu, ngay cả khi chỉ tạm thời đi nữa, cũng được hoan nghênh. Việc này bắt đầu từ mùa hè qua, khi Ngoại trưởng Antony Blinken công du đến Bắc Kinh vốn dĩ trước đó bị huỷ do vụ khinh khí cầu do thám của Trung Quốc bay vào lãnh thổ Mỹ. Với chiều sâu của khủng hoảng kinh tế ở Trung Quốc ngày càng trở nên rõ ràng, Blinken cho biết ông được gây ấn tượng bởi sự sốt sắng của Bắc Kinh đối với những chuyến viếng thăm của Bộ trưởng Ngân khố Janet L. Yellen, và Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo. Có những cuộc họp lặng lẽ diễn ra ở Vienna, và đến Washington, giữa cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan và đồng nhiệm Vương Nghị.
Tất cả diễn ra theo kế hoạch để đi đến cuộc họp song phương với ông Tập, kéo dài 4 tiếng đồng hồ vào thứ Tư tại căn nhà ngoại ô lịch sử Filoli ở Woodside, cách San Francisco 25 dặm về hướng Nam.
Tại cuộc họp, ông Tập than phiền về những thiệt hại gây ra cho Trung Quốc do nước này bị xem là ác nhân ở Hoa Kỳ. Chủ tịch Trung Quốc lên tiếng phản đối mạnh mẽ nhất và dài dòng nhất về việc ngừng cung cấp những con chip máy điện toán nhanh nhất, sản phẩm mà Biden cho rằng sẽ giúp cho quân đội Trung Quốc. Hai lãnh tụ quốc gia bất đồng căn bản về vấn đề đó: Những gì ông Tập xem là bóp nghẹt kinh tế thì ông Biden lại xem là vấn đề an ninh quốc gia.
Nhưng giọng điệu luôn có chừng mực, đôi khi thân thiện, ảnh hưởng với những hồi tưởng của ông Biden về các chuyến đi trước đây với ông Tập ở Trung Quốc, Hoa Kỳ và tại các hội nghị thượng đỉnh trên khắp thế giới. Sau đó, ông Tập đã điều chỉnh bài phát biểu của mình trước các vị Tổng Giám đốc, nhớ lại những lúc nồng ấm hơn trong mối quan hệ Mỹ-Trung.
Trên thực tế, điểm nổi bật nhất trong chuyến công tham dự APEC là việc ông Tập dường như đã từ bỏ giọng điệu “chiến lang” – điều mà chính nhà lãnh đạo Trung Quốc đã cổ võ sử dụng.
Thuật ngữ này mang đậm phong cách ngoại giao hung hăng của Trung Quốc, đặc biệt nhưng hầu như không chỉ nhắm vào Hoa Kỳ, trong đó Bắc Kinh mô tả sự kết thúc của một kỷ nguyên thống trị của Mỹ. Các chiến lang tuyên bố, Trung Quốc đang trỗi dậy và Mỹ đang suy thoái không thể ngăn chặn. Các lập luận này theo một số lập luận mà chính ông Tập đưa ra trong các bài phát biểu trước các lãnh đạo đảng và viên chức quân sự ở Bắc Kinh.
Ngoại trưởng Blinken có thể thương lượng các đề cương của cuộc đàn áp tiền chất của fentanyl trong chuyến công du vào mùa hè vừa qua, và Trung Quốc nhanh chóng xem việc buôn bán những hóa chất đó bất hợp pháp – và trong khoảng tuần trước đã bắt đầu bắt giữ những người vi phạm, hầu hết do chính phủ Hoa Kỳ xác định. Nó gợi nhớ đến thời kỳ trước khi Trung Quốc đàn áp các công ty vũ khí và bán linh kiện cho Bắc Hàn hoặc Iran. Tuy nhiên, các viên chức Mỹ cảnh báo, sẽ không ngạc nhiên khi số nhà sản xuất hóa chất sẽ tìm ra cách tránh chế tài, và họ sẽ quay trở lại thị trường. Nhưng điều này làm phức tạp cuộc sống của họ.
Khi cuộc họp vào thứ Tư chuyển sang vấn đề trao đổi giữa quân đội với quân đội, ông Tập liên tục hối thúc ông Biden chỉ cần nhấc máy và gọi cho ông nếu có vấn đề gì. Tất nhiên, những cuộc điện đàm giữa lãnh đạo hai nước chưa bao giờ dễ dàng như vậy.
Hương Giang (Theo New York Times)