(AP) – Tổng thống Donald Trump đang sử dụng quyền lực khẩn cấp ở mức độ chưa từng có so với các đời tổng thống trước, dù ông khẳng định nước Mỹ đang hồi phục dưới sự lãnh đạo của mình.
Từ việc áp thuế nặng, triển khai quân đội đến biên giới, cho đến gỡ bỏ quy định môi trường, Trump đã dùng các đạo luật và quy định vốn chỉ dành cho các tình huống đặc biệt như chiến tranh hay xâm lược.
Theo phân tích của Associated Press, trong số 150 sắc lệnh hành pháp mà Trump đã ký, có 30 sắc lệnh viện dẫn đến quyền lực khẩn cấp – tỷ lệ cao hơn hẳn các tổng thống gần đây. Điều này làm thay đổi cách hiểu về quyền lực tổng thống: thay vì phản ứng trước khủng hoảng bất ngờ, Trump dùng quyền khẩn cấp để vượt qua Quốc hội và thúc đẩy nghị trình của mình.
Lạm dụng quyền khẩn cấp và phản ứng từ tòa án
Nhiều doanh nghiệp Mỹ đã kiện chính quyền vì thiệt hại do thuế quan mà Trump áp đặt theo cái gọi là “Ngày Giải phóng”, với lý do vi phạm thẩm quyền của Quốc hội. Một tòa án thương mại đã ra phán quyết có lợi cho các doanh nghiệp này, nhưng đang tạm dừng để xem xét kháng cáo.
Nghị sĩ Don Bacon cho rằng việc Trump tự ý định hình chính sách thương mại là lạm dụng quyền lực. “Khi ông áp thuế lên 80 quốc gia, đó là chính sách, không phải hành động khẩn cấp,” ông nói.
Tòa Bạch Ốc bảo vệ Trump
Phát ngôn viên Karoline Leavitt biện hộ rằng Trump đang “sửa sai” cho các thất bại của nhiệm kỳ trước, từ biên giới mở, chiến tranh ở Ukraine và Gaza, đến lạm phát và thâm hụt thương mại.
Luật khẩn cấp bị lạm dụng
Trump đặc biệt thường xuyên viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) – ban hành năm 1977, chỉ được dùng khi có “đe dọa bất thường từ nước ngoài.” Tuy nhiên, Trump đã dùng luật này 21 lần, trong khi George W. Bush chỉ dùng 14 lần trong nhiệm kỳ đầu, còn Obama dùng 21 lần trong bối cảnh khủng hoảng tài chính.
Trump còn dùng Đạo luật Kẻ thù ngoại quốc từ thế kỷ 18 để trục xuất người Venezuela, dựa trên cáo buộc nước này hợp tác với băng đảng Tren de Aragua – điều mà giới tình báo không xác nhận.
Quốc hội đã trao quá nhiều quyền cho tổng thống
Quốc hội Mỹ đã trao cho tổng thống tới 150 quyền khẩn cấp khác nhau, bao gồm việc đình chỉ quy định môi trường, cấp phép thuốc mới, kiểm soát giao thông vận tải, thậm chí thử nghiệm vũ khí sinh học trên người – theo danh sách của Trung tâm Brennan.
Đã có những tiền lệ lạm dụng quyền khẩn cấp, như việc Bush theo dõi dân Mỹ không cần lệnh, hay FDR giam giữ người Mỹ gốc Nhật trong Thế chiến II. Trump cũng từng tuyên bố tình trạng khẩn cấp để xây tường biên giới, dù Quốc hội bác bỏ nhưng không đủ phiếu để vượt qua quyền phủ quyết của ông.
Đồng minh của Trump ủng hộ
Phó Tổng thống JD Vance cho rằng nước Mỹ đang thực sự trong tình trạng khẩn cấp về kinh tế và chuỗi cung ứng. Ông nói: “Đây không phải đồ chơi nhựa. Đây là nguyên liệu sản xuất thuốc và linh kiện sản xuất.”
Dù vậy, nỗ lực cải cách quyền lực khẩn cấp đã thất bại. Một dự luật lưỡng đảng nhằm giới hạn tuyên bố khẩn cấp trong 30 ngày nếu Quốc hội không thông qua, đã không tiến xa.
Thượng nghị sĩ Richard Blumenthal cảnh báo: “Khi tổng thống dùng quyền khẩn cấp như công cụ chính trị, đó là con đường dẫn đến chuyên chế.”
