Kính thưa chư tôn đức Tăng Ni, quý đạo hữu,
Trong nhiều thế kỷ, hình ảnh chiếc y cà sa là chiếc áo vàng bình dị là biểu tượng của hạnh nguyện từ bỏ đến buông bỏ của con đường hành trì trong thanh bần và khiêm hạ là biểu tượng của phạm hạnh đức độ mà đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã chỉ dạy. Nó không đơn thuần là chiếc áo, mà là biểu tượng sinh động của tinh thần giải thoát: “Tri túc thường lạc” – biết đủ là an vui. Lời Đức Phật khuyên các vị Tỳ kheo rằng:
“Ai sống đơn giản, tâm không nhiễm trước, giữ hạnh viễn ly — người ấy là người gần đạo nhất.”
Thế nhưng, ngày nay, không ít nơi hình ảnh ấy đang dần bị thay thế bởi những bộ pháp phục lộng lẫy, được may bằng gấm vóc lụa là, trang trí bằng chỉ vàng và đính đá quý. Kèm theo đó là mũ miện kiểu vương quyền, pháp khí bằng vàng son, rước lễ với trầm hương thơm ngát, cờ phướn khăn rèm tràng phan pháp phục và thảm đỏ… Những hình thức ấy khiến người ta không khỏi đặt câu hỏi: Phải chăng tinh thần của chiếc y vàng bình dị đang bị lu mờ trước ánh hào quang của danh lợi và hình thức?
Đức Phật dạy Tăng Chúng rằng “Ba pháp làm cho người tu trở nên chói sáng trong hàng Tăng chúng: giữ giới nghiêm chỉnh, sống giản dị, và không cầu danh tiếng.”
Một số quý thầy lý giải rằng hình thức trang nghiêm là để thể hiện lòng tôn kính với Tam Bảo, để tạo thiện cảm với người chưa hiểu đạo, và để các nghi lễ trở nên trang trọng hơn. Đó là điều có thể hiểu được trong một chừng mực nào đó. Tuy nhiên, chúng ta không thể không cảnh giác: hình thức nếu không đi kèm nội dung chân tu thì rất dễ biến thành… sân khấu hóa tâm linh.
Giá trị thật sự của người tu sĩ không nằm ở màu sắc của chiếc y hay độ dài của thảm đỏ hay chiếc lọng lung linh hoành tráng, mủ mão như quan lại vua chúa, mà ở nội lực tâm linh và phẩm hạnh khiêm cung. Chính lối sống thanh bần, giản dị, không dính mắc mới là minh chứng cho lời Phật dạy vẫn còn sống động nơi thế gian. Đức Phật có dạy rằng “Trong thấy chỉ là thấy, trong nghe chỉ là nghe.” Ngụ ý nhấn mạnh tính không dính mắc với hình tướng và danh sắc.
Ngày nay, giữa xã hội thị trường nhiễu nhương, Phật giáo lại càng cần khơi lại tinh thần “thiểu dục tri túc”, “vô ngã vị tha”. Nếu hình ảnh các vị tăng sĩ trở thành biểu tượng của sự xa hoa, công chúng – đặc biệt là giới trẻ – sẽ dần đánh mất niềm tin vào giá trị tu hành.
Những trích dẫn này cho thấy rõ rằng Phật giáo nguyên thủy đặt trọng tâm vào đời sống nội tâm, giải thoát và từ bỏ, chứ không phải vào các biểu hiện hình thức.
Bài viết này không nhằm chỉ trích cá nhân hay chùa chiền nào, mà là lời kêu gọi cùng hồi quang phản chiếu. Hãy để chiếc y phấn tảo tiếp tục là ngọn đèn soi đường cho người hậu học. Hãy để hình ảnh tu sĩ Phật giáo mãi là biểu tượng của từ bi, trí tuệ và vô cầu.
Các góc nhìn phản biện và dung hòa
- Quan điểm ủng hộ pháp phục trang nghiêm: Nhiều vị học giả và Phật tử cho rằng trong môi trường hiện đại, pháp phục đẹp đẽ, lễ nghi trang trọng có tác dụng thu hút sự quan tâm, tạo sự kính ngưỡng và giữ được tính uy nghiêm trong nghi lễ. Điều này đặc biệt đúng với các buổi đại lễ Phật giáo quốc tế, nơi hình ảnh văn hóa cần được trình bày chuyên nghiệp.
- Lập luận từ truyền thống Đại thừa và Mật tông: Một số hệ phái (như Mật tông Tây Tạng hay Thiền phái Đại thừa ở Đông Á) sử dụng pháp phục, mão, và nghi trượng như một phần nghi lễ được truyền thừa từ ngàn đời, mang tính biểu trưng pháp giới. Ở đây, chiếc mão không phải là biểu hiện quyền lực thế gian mà tượng trưng cho trí tuệ và tánh không.
- Góc nhìn của cư sĩ trẻ: Một bộ phận giới trẻ cảm thấy được “chạm đến” nhờ những nghi lễ long trọng. Họ chia sẻ rằng một buổi lễ uy nghi khiến họ cảm động và hướng tâm về đạo — điều mà một hình ảnh tu hành khắc khổ không phải lúc nào cũng tạo ra trong xã hội bận rộn hiện nay.
Từ các phản biện nêu trên, ta thấy không nên cực đoan hóa vấn đề. Thay vì phủ nhận toàn bộ sự trang nghiêm, hãy giữ sự chân thật trong thực hành và đề cao tính minh bạch: pháp phục và hình thức phải là phương tiện, không phải cứu cánh. “Y phục tỏa sáng từ đạo hạnh, chứ không thay thế đạo hạnh.”
Nguyên Vinh-Nguyễn Ngọc Mùi
Tham khảo
1. Trích dẫn Kinh Tạng: Tinh thần của chiếc y phấn tảo
2. Kinh Đại Bát Niết Bàn (Mahāparinibbāna Sutta – Trường Bộ Kinh số 16
3. Kinh Tăng Chi Bộ (Aṅguttara Nikāya), chương Ba Pháp:
