(CaliToday) – Vài tiếng đồng hồ sau khi tuyên thệ nhậm chức Tổng trưởng Tư pháp, Merrick Garland và các cấp phó tập trung trong phòng họp kín để được báo cáo về cuộc điều tra mà ông hứa sẽ ưu tiên hàng đầu: đem công lý đến những kẻ chịu trách nhiệm vụ tấn công Điện Capitol ngày 6 tháng 1 năm 2021.
Trong 2 tháng kể từ khi vụ bạo động xảy ra, FBI đã thực thi 709 cuộc khám xét, truy tố 278 kẻ bạo động, và xác định danh tánh 885 nghi can, theo tạm quyền Biện lý Hoa Kỳ tại Washington D.C lúc đó là Michael R. Sherwin trình bày. Garland và một số cấp dưới gật đầu tán thành số liệu, và tân Tổng trưởng Tư pháp gọi những tiến triển trong cuộc điều tra “đáng chú ý.”
Với sự hỗ trợ của FBI, văn phòng Sherwin chịu trách nhiệm truy tố tất cả các tội phạm từ vụ tấn công 6/1. Ông gây chú ý sau khi tuyên bố không loại trừ khả năng Tổng thống Donald Trump cũng có thể phạm tội. “Chúng tôi đang thẩm tra tất cả những người tham gia, không chỉ những người xông vào toà nhà,” Sherwin đáp khi nhận được câu hỏi về Trump. “Nếu chứng cớ phù hợp với những yếu tố phạm tội, thì họ sẽ bị truy tố.”
Nhưng bản sao tài liệu báo cáo trình bày cho Garland vào ngày 11 tháng 3 năm 2021 lại không nhắc gì đến Trump hay các cố vấn của ông ta – những người không đến Điện Capitol vào hôm đó, nhưng đã dàn dựng những sự kiện dẫn đến cuộc tấn công.
Một cuộc điều tra của Washington Post cho thấy, rằng hơn một năm trôi qua trước khi các công tố viên và FBI cùng bắt tay vào cuộc điều tra chính thức về các hành động được chỉ đạo từ Toà Bạch Ốc, với mục đích đánh cắp bầu cử. Ngay cả khi đó, FBI vẫn quyết định không xác định cựu Tổng thống là trọng tâm của cuộc điều tra này.
Sự thận trọng về đảng phái, thận trọng cho cơ quan, và những xung đột về lượng chứng cớ đầy đủ như thế nào để điều tra những hành động của Trump và những người chung quanh ông, tất cả đều góp phần làm giảm tốc độ điều tra. Garland và Thứ trưởng Tư pháp Lisa Monaco vạch ra hướng đi hết sức thận trọng trong việc khôi phục niềm tin công chúng đối với Bộ Tư pháp, trong khi một số công tố viên cấp dưới tỏ ra bất mãn, cảm thấy cấp trên tìm cách né tránh nhìn vào bằng chứng từ Trump và những người thân cận ông ta.
Nhưng vào tháng 11 năm 2022, vài ngày sau khi Trump thông báo vận động tái tranh cử tổng thống, biến ông ta trở thành đối thủ 2024 của Tổng thống Joe Biden, Tổng trưởng Tư pháp đã bổ nhiệm Jack Smith làm Công tố viên Đặc biệt đảm nhiệm cuộc điều tra nỗ lực của cựu Tổng thống đảo ngược kết quả bầu cử 2020, bám víu quyền lực.
Vào ngày 8 tháng 6, trong một cuộc điều tra khác cũng được giao cho Công tố viên Đặc biệt giám sát, Smith nắm chắc được bản cáo trạng đại bồi thẩm đoàn, truy tố cựu Tổng thống giải quyết sai trái tài liệu Mật sau khi rời nhiệm kỳ. Trump bị truy tố 31 tội danh vi phạm một phần Đạo luật chống Gián điệp, và 6 tội danh cản trở, lường gạt các nhà điều tra liên bang.
Nỗ lực điều tra Trump về hồ tài liệu Mật cũng vấp phải những trở ngại riêng, trong đó có một số nhân viên FBI chống đối việc khám xét tư dinh cựu Tổng thống. Nhưng việc phát giác ra một số tài liệu tuyệt mật nằm trong tay Trump khiến cuộc điều tra an ninh quốc gia khẩn thiết đặt ra con đường pháp lý rõ ràng cho công tố viên, so với nhiệm vụ chưa từng có tiền lệ thâu thập chứng cớ Trump tìm cách đánh cắp bầu cử.
Liệu quyết định Trump có phạm tội 6/1 có thể được đưa ra sớm hơn hay không vẫn chưa được rõ. Việc trì hoãn thẩm tra câu hỏi này bắt đầu trước khi Garland được chuẩn thuận vào ghế Tổng trưởng Tư pháp. Sherwin – viên chức cao cấp Bộ Tư pháp và Paul Abbate – cấp phó hàng đầu của Giám đốc FBI Christopher Wray huỷ kế hoạch được các công tố trong văn phòng Biện lý Hoa Kỳ đưa ra, trong đó điều tra trực tiếp các cộng sự của ông Trump xem có dính tới vụ bạo động hay không. Họ cho rằng, việc này còn quá sớm, chưa chín muồi. Thay vào đó, họ nhấn mạnh đến phương pháp giải quyết: tập trung trước hết vào những kẻ bạo động, và sau đó đi từ từ lên.
Chiến lược này được Garland, Monaco và Wray ủng hộ. Họ vẫn cam kết với điều này ngay cả khi xuất hiện bằng chứng về nỗ lực có tổ chức, kéo dài nhiều tuần của Trump và các cố vấn trước ngày 6 tháng 1 nhằm gây áp lực buộc lãnh đạo các tiểu bang, các viên chức Bộ Tư pháp, và Phó Tổng thống Mike Pence ngăn chặn thủ tục xác nhận chiến thắng của Tổng thống Joe Biden.
Trong những tuần trước ngày 6 tháng 1, những người ủng hộ Trump đã công khai khoe khoang rằng, họ thay mặt ông lập danh sách đại cử tri giả, nhưng Bộ Tư pháp từ chối điều tra vấn đề vào tháng 2 năm 2021. Bộ đã không tích cực điều tra nỗ lực này trong gần một năm và FBI không mở cuộc điều tra về đại cử tri giả cho đến tháng 4 năm 2022, khoảng 15 tháng sau vụ tấn công.
Cách tiếp cận cẩn thận của Bộ Tư pháp để điều tra Trump có thể bắt nguồn từ mong muốn của Garland để lật trang từ những sai lầm, các cuộc tấn công bầm dập và các cáo buộc về đảng phái trong các cuộc điều tra gần đây của bộ về cả sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử tổng thống năm 2016 và việc sử dụng máy chủ email riêng của Hillary Clinton .
Sự thận trọng của Bộ Tư pháp trong việc điều tra Trump có thể bắt nguồn từ mong muốn của Garland để lại sau lưng những sai lầm, những chỉ trích gay gắt, và những cáo buộc đảng phái trong những cuộc điều tra gần đây của Bộ Tư pháp về Nga can thiệp bầu cử Mỹ 20216, và việc Hillary Clinton sử dụng máy chủ cá nhân.
Tuy nhiên, trong nội bộ Bộ Tư pháp, một số công tố viên bắt đầu than phiền về quyết tâm của Tổng trưởng Tư pháp tránh né bất cứ tuyên bố nào về động cơ chính trị đã làm nguội lạnh những nỗ lực điều tra cựu Tổng thống. “Người ta không thể dùng từ T,” một cựu viên chức Bộ Tư pháp cho hay.
Bản tin này dựa vào những tài liệu nội bộ, hồ sơ toà án, hồ sơ quốc hội, ghi chép tay, và các cuộc phỏng vấn với hơn 20 công tố viên đương chức hoặc cựu công tố viên, các nhà điều tra, và những người biết rõ về cuộc điều tra. Hầu hết những người được phỏng vấn đều giữ kín danh tánh khi nói về những quyết định nội bộ liên quan đến cuộc điều tra.
Hương Giang (Theo Washington Post)