(AP) — Thượng viện Mỹ đang vật lộn với một phiên họp kéo dài suốt đêm đến tận sáng thứ Ba, khi các lãnh đạo Cộng hòa tìm cách giành đủ phiếu ủng hộ cho siêu dự luật cắt giảm thuế và chi tiêu của Tổng thống Donald Trump, đồng thời chống chọi với hàng loạt tu chính án – phần lớn đến từ phe Dân chủ nhằm đánh bại gói luật.
Hồi kết vẫn chưa thấy đâu. Lãnh đạo khối đa số Thượng viện John Thune (bang South Dakota) đang cố gắng đạt một thỏa thuận vào phút chót giữa hai phe trong chính đảng của ông: một bên lo ngại cắt giảm Medicaid sẽ khiến hàng triệu người mất quyền chăm sóc y tế, và bên kia – cánh bảo thủ – đòi cắt sâu hơn nữa để kiềm chế bội chi đang phình to vì giảm thuế.
Có lúc Thune tuyên bố họ đã vào “giai đoạn nước rút” khi chạy vội qua hành lang Quốc hội, nhưng sau đó phải lùi bước, thừa nhận rằng “tiến triển vẫn mơ hồ.”
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson cùng lúc cảnh báo Thượng viện sẽ còn gặp trắc trở khi gói luật quay lại Hạ viện để bỏ phiếu lần cuối – trong khi nhiều dân biểu vẫn đang được gọi về Washington trước hạn chót Quốc khánh 4/7 của Trump.
“Tôi đã năn nỉ các đồng nghiệp Thượng viện, làm ơn, làm ơn, giữ nguyên càng sát với dự luật Hạ viện càng tốt,” Johnson, nghị sĩ Cộng hòa từ Louisiana nói. Hạ viện đã thông qua phiên bản của họ từ tháng trước.
Thời khắc quyết định cho Đảng Cộng hòa
Cộng hòa đang kiểm soát cả hai viện Quốc hội và chạy đua với thời gian để hoàn tất công việc trước kỳ nghỉ lễ Quốc khánh. Dự luật dài 940 trang – mang tên chính thức là “One Big Beautiful Bill Act” – đang chiếm trọn sự chú ý của Quốc hội và được Tổng thống Trump coi là ưu tiên hàng đầu.
Ngay sau nửa đêm, Trump đăng bài trên mạng xã hội gọi đây là “có lẽ là dự luật vĩ đại và quan trọng nhất từ trước đến nay.” Phó Tổng thống JD Vance thì liên tục thúc giục Thượng viện: “Hãy thông qua dự luật.”
Thune không có nhiều dư địa khi chỉ được phép mất tối đa ba phiếu Cộng hòa. Nhưng hiện đã có hai thượng nghị sĩ tuyên bố phản đối: Thom Tillis (North Carolina) lo Medicaid bị cắt sẽ khiến dân mất bảo hiểm, và Rand Paul (Kentucky) phản đối việc nâng trần nợ công. Tillis còn bất ngờ tuyên bố không tái tranh cử sau khi Trump đe dọa sẽ hỗ trợ người khác tranh ghế ông.
Mọi chú ý đổ dồn về hai Thượng nghị sĩ trung dung: Lisa Murkowski (Alaska) và Susan Collins (Maine), cả hai đều nêu lo ngại về cắt giảm y tế. Đồng thời, bốn thượng nghị sĩ bảo thủ – Rick Scott, Mike Lee, Ron Johnson, và Cynthia Lummis – đang đòi cắt mạnh tay hơn và có cuộc họp bí mật gần nửa đêm trong văn phòng Thune.
Trong khi đó, trên mạng xã hội, tỷ phú Elon Musk lại chỉ trích dữ dội Đảng Cộng hòa, gọi họ là “Đảng Heo Mập” vì chấp nhận tăng trần nợ thêm 5 ngàn tỷ USD – điều cần thiết để chính phủ tiếp tục vay nợ chi tiêu.
Lãnh đạo khối Dân chủ Thượng viện, ông Chuck Schumer, nói đảng ông đang làm rõ “mức độ khủng khiếp” của dự luật. “Đảng Cộng hòa đang rối loạn vì chính họ cũng biết dự luật này bị dân phản đối dữ dội,” Schumer phát biểu.
Dự luật sẽ gây hậu quả lớn
Phân tích mới nhất từ Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) cho thấy 11,8 triệu người Mỹ sẽ mất bảo hiểm y tế vào năm 2034 nếu dự luật này được thông qua. Gói luật cũng sẽ làm tăng thâm hụt ngân sách gần 3.300 tỷ USD trong vòng 10 năm tới.
Không nhiều Thượng nghị sĩ Cộng hòa tỏ ra hài lòng với bản dự luật cuối cùng, cả ở Thượng viện lẫn Hạ viện.
Tillis gọi dự luật là “sự phản bội” cam kết của Tổng thống rằng sẽ không tước quyền chăm sóc y tế của người dân, nhất là khi các bệnh viện nông thôn đối mặt nguy cơ đóng cửa.
Collins đề xuất nâng quỹ cứu trợ bệnh viện nông thôn từ 25 lên 50 tỷ USD nhưng bị bác bỏ. Murkowski thì đang cố thương lượng điều khoản để người dân Alaska không bị cắt Medicaid và tem phiếu thực phẩm, đồng thời yêu cầu tăng tiền bồi hoàn chi phí y tế liên bang cho bang bà. Cả hai chưa công bố sẽ bỏ phiếu thế nào.
“Im lặng hoàn toàn,” Murkowski đáp khi được hỏi.
Nội dung gói luật “One Big Beautiful Bill”
Theo phân tích CBO, dự luật bao gồm 4.500 tỷ USD cắt giảm thuế, chủ yếu là duy trì vĩnh viễn mức thuế mà Trump đưa ra từ năm 2017 – vốn sẽ hết hạn vào cuối năm nay nếu không được gia hạn. Dự luật còn miễn thuế tiền tip và áp dụng nhiều chính sách thuế mới mà Trump vận động từ lâu.
Về chi tiêu, dự luật cắt giảm 1.200 tỷ USD, chủ yếu ở Medicaid và chương trình tem phiếu, thông qua việc siết điều kiện làm việc đối với người khỏe mạnh, bao gồm cả một số cha mẹ và người cao tuổi. Gói luật cũng cắt lại ưu đãi thuế năng lượng xanh, điều mà phe Dân chủ cảnh báo sẽ khiến các khoản đầu tư vào điện gió và năng lượng mặt trời “bay hơi.”
Ngoài ra, dự luật cấp thêm 350 tỷ USD cho biên giới và an ninh quốc gia, bao gồm cả tăng cường trục xuất, phần lớn được tài trợ bằng cách thu thêm phí đối với người nhập cư.
Dân chủ nỗ lực “câu giờ” đến cùng
Không có đủ phiếu để ngăn chặn thông qua dự luật, phe Dân chủ đang tận dụng mọi công cụ nghị trường để trì hoãn quá trình.
Họ đã yêu cầu đọc toàn văn dự luật dài hơn 900 trang – mất đến 16 giờ – và liên tục đưa ra các tu chính án để buộc Thượng viện bỏ phiếu từng phần.
Thượng nghị sĩ Patty Murray (Washington), thành viên cao cấp Ủy ban Ngân sách Thượng viện, lên án cách tính toán ngân sách của Cộng hòa – khi cho rằng các khoản giảm thuế từ nhiệm kỳ đầu của Trump là “chính sách hiện hành” nên không tính vào thâm hụt.
“Loại ‘phép toán ảo thuật’ này sẽ không qua mặt được người dân Mỹ – những người đang cố xoay xở ngân sách gia đình,” Murray nói.