Vào Ngày 13 tháng Năm, Tổng thống Trump thực hiện chuyến công du đầu tiên ra ngoại quốc trong nhiệm kỳ hai của ông. Qua việc ông dùng chân lâu ở nước Ả Rập Saudi cho thấy ông đặt ưu tiên siết chặt mối quan hệ giữa Hoa Thịnh Đốn và thủ đô Riyadh của Ả Rập Saudi hơn. Ông Trump cũng ghé thăm hai nước Qatar và Arab Emirates. Trong lúc việc hàn gắn mối quan hệ giữa Do Thái và Ả Rập Saudi phải đình hoãn cho đến khi nào Do Thái chấm dứt hẳn việc ném bom trên dải Gaza, ông Trump lại thúc đẩy mạnh việc xích lại gần với Ả Rập Sau đi, để sau đó. Ông Trump và Thái Tử Mohamed bin Salman – gọi tắt là MBS- tuyên bố chuyến công du của Tổng thống Trump là một thắng lợi ngoại giao.
So với nhiệm ký đầu tiên, nhu cầu cần được Hoa Kỳ bảo vệ an ninh chống lại Iran của nước Saudi có phần bớt khẩn trương, cấp bách hơn trước. Tuy hiện nay, Iran tuy vẫn là nước thù nghịch của Ả Rập Saudi, song Iran còn yếu hơn so với Do Thái, bởi vì Iran vừa mới bị Do Thái tiêu diệt hai đồng minh quan trọng là Hamas và Hezbollah, chưa kể là nhân vật lãnh đạo nước Syria, Tổng thống Bashar Assad, do Iran hỗ trợ, vừa bị lật đổ, và phải đi sống lưu vong. Ngoài ra, chưa chắc ông Trump sẽ được hai phần ba Thượng Viện Hoa Kỳ phê chuẩn những hiệp ước quân sự ký kết với nước Ả rập Saudi.
Mặc dù không có sự tham dự của Do Thái trong quan hệ ngoại giao đa chiều này, ông Trump vẫn muốn đề nghị với nước Ả rập Saudi một mức độ hợp tác mới về an ninh quốc phòng, chặt chẽ hơn với nước này, trong đó có cả việc công khai cam kết Mỹ sẽ bảo vệ vương quốc Ả rập Saudi trong trường hợp nước này bị Iran hay đồng minh tấn công. Ít ra trong lúc này nhóm Houthis đã bị loại khỏi danh sách những nhóm đồng minh với Iran. Vào ngày 6 tháng Năm ông Trump đưa ra một lời tuyên bố làm mọi người ngạc nhiên: Từ nay sẽ có đình chiến vĩnh viễn giữa Mỹ và nhóm nổi dậy ở Yemen. Hoa Kỳ sẽ chấm dứt ném bom Yemen, đổi lại nhóm Houthis cam kết sẽ không còn đi cướp tàu chở hàng trên Hồng Hải. Thỏa thuận này đạt được qua trung gian thương lượng của nước Oman, và giúp ông Trump khoe khoang về thắng lợi ngoại giao của mình. Đồng thời cũng giúp giảm bớt những đe dọa đánh phá hạ tầng cơ sở khai thác dầu hỏa của nước Ả Rập Saudi.
Vương quốc Ả rập Saudi cũng đang muốn đi ngã tắt để lấy được kỹ thuật cao cấp mới của Hoa Kỳ, chẳng hạn như chế tạo chip bán dẫn -semiconductors- dùng trong khu vực kỹ thuật cao, và dùng cho việc phát triển khu vực Trí Tuệ Nhân tạo AI. Đây là khu vực kỹ thuật mà nước A Rập Saudi còn bị thua kém nước láng giềng United Arab Emirates. Muốn có được kỹ thuật này, Hoa Thịnh Đốn buộc Ả rập Saudi phải cắt đứt hẳn sự hợp tác kỹ thuật cao với Trung quốc.
Hai nhà lãnh đạo có lẽ cũng sẽ cùng tuyên bố hiệp ước hợp tác năng lượng nguyên tử dân sự. Chính quyền Saudi muốn có khả năng tinh luyện chất uranium để sau này có thể dùng nó cả cho mục đích dân sự cũng như quân sự. Các nhà thương thuyết Mỹ cố tình buộc phải có những hạn chế gắt gao, cũng như sự kiểm soát của tổ chức quốc tế International Atomic Energy Agency. Một sự đồng thuận cần phải có được, trong đó cho phép Hoa Kỳ quyền giám sát việc tinh luyện chất uranium. Hai vị lãnh đạo cũng sẽ ký những hiệp định về mậu dịch, và đầu tư, trị giá hàng trăm tỷ đô la. Chỉ vài ngày sau khi ông Trump nhậm chức Tổng thống nhiệm kỳ hai, Thái tử MBS đã hứa sẽ đầu tư khoảng $600 vào Hoa Kỳ. Có lẽ trong tháng này, ông MBS sẽ công bố cụ thể chi tiết về những khoản đầu tư.
Hai ông Trump và MBS cũng sẽ thảo luận về tình hình Iran và Yemen. Hai nước này đều là mối nhức đầu cho thủ đô Riyadh về mặt an ninh quốc phòng. Ông Hoàng MBS muốn an tâm, hoàn toàn được rảnh tay thực hiện kế hoạch cải cách đầy tham vọng cho nước ông, gọi là Vision 2030 Đến nay ông vẫn còn lo ngại về những đe dọa từ nhóm phiến loạn Houthis và lực lượng Quân đội Islamic Revolutionary Guards của nước Iran. Trước việc Hoa Kỳ muốn làm tan băng giá trong quan hệ đối với Iran, Hoàng thân MBS rất cần có sự đảm bảo về an ninh thật long trọng của Hoa Thịnh Đốn. Hoa Kỳ và Do Thái hiện đang làm áp lực rất nhiều đối với Iran. Điều này cũng có thể khiến cho Iran nổi giận gây chiến để trả thù một trong những nước đồng minh của Mỹ ở trong vùng.
Để tránh không bị làm mục tiêu cho Iran tấn công, chính quyền nước Ả Rập Saudi biệt phái Bộ Trưởng Quốc Phòng Khalid bin Salman sang thăm Iran hồi tháng Tư. Đây là một cuộc họp cấp cao hiếm có giữa hai nước trong vài thập niên qua. Thủ đô Riyadh còn xin được đứng ra là trung gian điều giải giữa Hoa Kỳ và Iran trong việc thương lượng liên quan đến chương trình phát triển vũ khí nguyên tử của Teheran, và rất có thể yêu cầu Hoa Kỳ giảm bớt những biện pháp chế tài, trừng phạt Iran.
Tuy mối căng thẳng giữa Hoa Kỳ và nhóm Houthis đã giảm bớt. Song cuộc hưu chiến này xem ra khá mong manh. Bất cứ sự leo thang nào xảy ra. Ví dụ nhóm Houthis gây chiến với Do Thái, đều có thể dẫn đến việc đánh phá hoại hạ tầng cơ sở lọc dầu của Ả Rập Saudi, hay căn cứ quân sự Hoa Kỳ ở vương quốc này.
Với tất cả những lý do kể trên cả Tổng thống Trump lẫn ông Hoàng nước Ả rập Saudi đều có thể mỉm cười hài lòng, đưa ra những lời hứa hẹn hào nhoáng trong chuyến công du vùng Trung đông vừa qua của Tổng thống Trump. Nhưng hãy coi chừng, vẫn còn nhiều rủi ro đang xảy ra ở dải Gaza, ở Iran và ở vùng biển gần Yemen. Đó là điều mà cả hai nước Hoa Kỳ và Ả Rập Saudi cương quyết muốn né tránh.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo báo TIME ngày 26/5/2025
