RICHMOND, California (AP) — Một chiếc tàu chở dầu đang neo đậu tại nhà máy lọc dầu Chevron ở Richmond, California hôm thứ Năm, là hình ảnh rõ ràng cho thấy mối liên kết giữa nhu cầu dầu từ rừng Amazon của California và những khu rừng nhiệt đới xa xôi nơi dầu được khai thác.
Ngay ngoài khơi, các lãnh đạo người bản địa từ rừng Amazon của Ecuador mặc áo ấm, chèo kayak trong làn nước lộng gió để phản đối việc mở rộng khai thác dầu đe dọa đến vùng đất của họ.
Chuyến thăm này đã góp phần thúc đẩy Thượng viện bang California đưa ra một nghị quyết kêu gọi các cơ quan chức năng xem xét vai trò của bang trong việc nhập khẩu dầu từ Amazon. Động thái này diễn ra trong bối cảnh chính phủ Ecuador chuẩn bị mở đấu thầu 14 khu khai thác dầu mới vào năm 2026 — bao phủ hơn 2 triệu hecta rừng, phần lớn là đất của người bản địa.
Các lãnh đạo bản địa nói việc này đi ngược lại với cuộc trưng cầu dân ý quốc gia trước đó, nơi người dân Ecuador đã bỏ phiếu ủng hộ việc để dầu thô mãi mãi nằm yên dưới lòng đất trong Vườn quốc gia Yasuni.
Trong khi Ecuador đang nỗ lực bảo vệ rừng, thì ở một quốc gia Nam Mỹ khác cũng có phần rừng Amazon là Brazil, chính phủ lại đang tiến hành phát triển thêm các mỏ dầu. Hôm thứ Ba, Brazil đã đấu giá nhiều địa điểm khai thác dầu mới, cả trên bờ và ngoài khơi gần sông Amazon, dù vấp phải phản đối từ các nhóm môi trường và cộng đồng bản địa.
Tiếng nói của người bản địa
Ông Juan Bay, Chủ tịch người Waorani ở Ecuador, cho biết đoàn của ông đến California để “nâng cao tiếng nói, lập trường và cuộc đấu tranh của chúng tôi,” đồng thời kêu gọi người dân California suy nghĩ lại về nguồn dầu họ đang dùng — “từ vùng đất của người bản địa Waorani.”
Vào thứ Năm, đoàn bản địa cùng người dân địa phương chèo kayak gần nhà máy Chevron ở Richmond, chia sẻ câu chuyện về rừng Amazon và mối đe dọa từ biến đổi khí hậu.
Nadino Calapucha, đại diện của người Kichwa Pakkiru, cho biết chuyến đi đến vùng Vịnh California rất xúc động. Khi thấy hải cẩu và tổ chim, ông cảm thấy đó như là “sự chào đón từ thiên nhiên.”
“Như thể các loài vật đang chào mừng chúng tôi vậy,” ông nói.
Ông cho rằng cả rừng Amazon và California đều đang phải đối mặt với nguy cơ môi trường, và cuộc chiến để bảo vệ là giống nhau: “Chúng tôi cảm nhận được tinh thần đoàn kết trong cuộc đấu tranh này.”
California hiện là người tiêu thụ dầu Amazon lớn nhất thế giới, phần lớn được tinh chế và sử dụng làm nhiên liệu. Ecuador là nước sản xuất dầu thô trên đất liền lớn nhất trong khu vực.
Ông Bay nhắc đến một phán quyết vào tháng 3/2025 của Tòa án Nhân quyền Liên Mỹ, cho rằng Ecuador đã vi phạm quyền của người bản địa khi cho phép khai thác dầu tại khu vực gọi là Block 43. Tòa yêu cầu chính phủ dừng khai thác tại các khu bảo tồn và tuân thủ cuộc trưng cầu dân ý năm 2023 cấm khoan dầu ở Yasuni.
Ông kêu gọi chính quyền California xem xét lại: “Liệu có nên tiếp tục nhập dầu từ Amazon — hay tiếp tục đồng lõa với các hành vi vi phạm quyền con người trên đất của chúng tôi?”
Phản ứng từ Thượng viện California
Thượng nghị sĩ Josh Becker, người đưa ra nghị quyết, ca ngợi các lãnh đạo bản địa vì đã bảo vệ đất đai và khí hậu toàn cầu.
“Cộng đồng của họ đang ở tuyến đầu trong việc đòi quyền lợi và phản đối khai thác dầu,” ông nói. “Họ đang bảo vệ khu rừng sống — nơi lưu giữ carbon, điều hòa khí hậu toàn cầu và duy trì sự sống.”
Nhà máy Chevron lâu nay bị các nhà hoạt động môi trường chỉ trích vì xử lý hàng triệu thùng dầu từ Amazon, gây lo ngại về ô nhiễm, sức khỏe cộng đồng và sự liên quan của California đến phá rừng.
Đoàn bản địa cũng đã góp phần công bố một báo cáo mới từ tổ chức Amazon Watch (trụ sở ở Oakland), chỉ ra các rủi ro về khí hậu, pháp lý và tài chính khi khai thác dầu trên đất bản địa mà không có sự đồng thuận.
‘Nghiện dầu từ Amazon’
Kevin Koenig, Giám đốc chương trình của Amazon Watch, nói rằng tác động của dầu Amazon không chỉ dừng lại ở Ecuador.
“Nếu California muốn trở thành lãnh đạo khí hậu, bang này phải hành động,” ông nói. “California đang nghiện dầu từ Amazon.”
Ông kêu gọi người dân California nhìn nhận trách nhiệm của mình, khi nhu cầu dầu của họ đang gây ảnh hưởng đến quyền của người bản địa, đa dạng sinh học và khí hậu toàn cầu.
California và Amazon có liên hệ chặt chẽ — rừng Amazon đóng vai trò quan trọng trong điều hòa khí hậu và lượng mưa, điều mà California đang rất cần trong bối cảnh hạn hán và cháy rừng ngày càng tăng.
“Từ giếng dầu đến bánh xe, chúng ta đều đang thấy hậu quả — kể cả ở California, nơi nhiều cộng đồng đang chịu đựng ô nhiễm, nước bẩn, và bệnh tật,” Koenig nói. “Đã đến lúc California phải dẫn đầu quá trình chuyển đổi năng lượng.”
California — nền kinh tế lớn của thế giới và là nhà nhập khẩu dầu Amazon lớn — cần hành động mạnh mẽ hơn về khí hậu, ông nói thêm, và phải loại bỏ dần sự phụ thuộc vào dầu gắn liền với phá rừng, ô nhiễm và vi phạm nhân quyền.
Nghị quyết cũng ghi nhận sự đấu tranh của các cộng đồng bản địa Ecuador trong việc bảo vệ rừng và quyền lợi của họ. Đây là lần đầu tiên California chính thức xem xét tác động của tiêu dùng năng lượng đến nạn phá rừng và mất mát văn hóa bản địa. Nghị quyết dự kiến sẽ được đưa ra bỏ phiếu trong vài tuần tới.
Ny (Theo AP)
