Từ khá lâu trước khi xảy ra vụ cháy rừng mới đây, nhiều công ty bảo hiểm tỏ ý lo ngại không muốn bán bảo hiểm cho những căn nhà ở vùng Pacific Palisades, Quận hạt Los Angeles, bởi vì khu vực này nằm ở vị trí rất nguy hiểm, ngay bên cạnh ngọn núi Monica Mountains, có nhiều bụi cây. Chỉ cần một nhúm lửa là sẽ gây ra vụ cháy rừng khủng khiếp, công ty bảo hiểm sẽ không thể bồi thường cho đủ. Nhiều công ty bảo hiểm từ chối không nhận thêm hồ sơ bảo hiểm mới, và không gia hạn bảo hiểm cũ. Tính đến tháng Bảy năm 2024, công ty State Farm là công ty bảo hiểm lớn nhất trong vùng, đã hủy bỏ khoảng 70% hợp đồng bảo hiểm cho những căn nhà vùng Pacific Palisades.
Vì lý do đó, chủ nhà đành phải mua bảo hiểm của công ty bảo hiểm do tiểu bang đứng ra điều hành. Đây là điều bất đắc dĩ phải làm khi không còn chọn lựa nào khác. Công ty bảo hiểm của tiểu bang có tên là California Fair Access to Insurance Requirements, gọi tắt là CA FAIR. Hiện nay công ty này đang bảo hiểm hỏa hoạn cho 1,430 căn nhà trong khu Pacific Palisades, zip code 90272, số nhà được bảo hiểm tăng 85% so với năm 2023. Công ty CA FAIR đồng ý bảo hiểm nhà khi có hỏa hoạn nhưng với lệ phí cao hơn so với những công ty bảo hiểm thông thường. Ngoài ra, mức bảo hiểm cho mỗi căn nhà chỉ tối đa là $3 triệu đô la.
Giống như ở 33 tiểu bang khác, loại bảo hiểm bất đắc dĩ do chính phủ đứng ra điều khiển, công ty bảo hiểm CA FAIR phải gồng mình đối phó với những rủi ro do thiên tai vì sự thay đổi của khí hậu gây ra. Ông Jim Wood, trước đây là một dân biểu tiểu bang, đã tuyên bố trong buổi điều trần hồi tháng Ba năm 2024 rằng: “Chỉ cần một trận hỏa hoạn tàn khốc là chúng ta sẽ hết tiền, và không còn đền bù được cho những tổn thất.”. Tại đây, chủ tịch công ty CA FAIR là Victoria Roach giải thích rằng công ty chỉ có sẵn $200 triệu đô la tiền mặt, và $450 triệu đô la do tiểu bang cung cấp.
Trận hỏa hoạn tàn khốc mà ông Jim Wood lo ngại đã xảy ra. Trong lúc ngọn lửa đang hừng hực cháy thiêu rụi hơn 40,000 mẫu đất của quận hạt Los Angeles, các nhà phân tích thuộc tổ chức CoreLogic chuyên về ước tính mức thiệt hại, cho rằng tổng cộng số thiệt hại trong vụ cháy rừng mới đây có thể lên đến $45 tỷ đô la. Mức thiệt hại này khiến cho nhiều công ty bảo hiểm tư ở California phải hoảng hốt. Đặc biệt đối với công ty bảo hiểm của tiểu bang. Quả thực đây là một thiệt hại quá nặng, tiền đâu ra để mà trả, đền bù thiệt hại. Hoàn cảnh bi đát của công ty bảo hiểm của tiểu bang nói lên khía cạnh khó khăn ở California cũng như nhiều nơi khác trên toàn quốc. Vì có quá nhiều thiên tai xảy ra như hỏa hoạn, lụt lội, bão tố và những loại thiên tai khác, nên các công ty bảo hiểm khó có thể cung cấp kế hoạch bảo hiểm cho bất cứ người nào nếu chỉ xét trên góc cạnh tài chính, lời lỗ của ngành bảo hiểm. Hậu quả sẽ là từ thua lỗ đến phá sản.
Ông Dave Jones, cựu Ủy Viên trong hội đồng bảo hiểm của tiểu bang California, hiện đang là Giám đốc tổ chức Climate Risk Initiative dạy ở trường Luật, đại học Berkeley, nói như sau: “Về lâu dài, khi mà chúng ta chưa trực diện đối phó với hai nguyên do chính của thay đổi khí hậu là khai thác nhiên liệu hóa thạch, và thải khí carbon vào khí quyển, chúng ra sẽ đi đến tình trạng không thể nào cung cấp bảo hiểm được nữa. Nói rõ hơn là chúng ta đang từ từ đi đến một tương lai không còn có bảo hiểm ở đất nước này.”.
Khi công ty bảo hiểm tư từ chối không bán bảo hiểm nữa, chủ nhà buộc lòng phải mua bảo hiểm do chính phủ đứng ra làm, đây là loại bảo hiểm bất đắc dĩ mới phải mua- the last resort. Loại bảo hiểm này còn có tên là Beach and Windstorm Plan. Đã vậy, loại bảo hiểm này lại còn rất đắt tiền, nhiều khi chủ nhà cũng không mua nổi. Tuy nhiên, một số tiểu bang vẫn tiếp tục đứng ra thực hiện bảo hiểm loại này vì họ muốn khuyến khích thị trường bảo hiểm tư nhân. Trên toàn nước Mỹ, công ty bảo hiểm do chính quyền tiểu bang đứng ra làm giống như CA FAIR có kế hoạch bảo hiểm bán ra tăng gần gấp đôi từ năm 2018 đến năm 2023. Đây là tài liệu do tổ chức AM Best thu thập về tình trạng tài chánh của các công ty bảo hiểm. Riêng công ty California FAIR, số kế hoạch bảo hiểm bán được tăng gấp chín lần trong vòng sáu năm.
Số phận của chương trình bảo hiểm California FAIR ảnh hưởng đến mọi người sống trong tiểu bang đông dân dân nhất nước Mỹ. Công ty bảo hiểm chịu trách nhiệm bồi thường tới mức tối đa là $1 tỷ đô la của tổng số đơn xin bồi thường ở California khi tai nạn xảy ra. Sau đó, mọi người mua bảo hiểm sống trong tiểu bang sẽ phải cùng nhau chia sẻ tổng số thiệt hại phụ trội. Cốt lõi của vấn đề là mọi người cùng nhau chia sẻ thiệt hại, kể cả những nơi không bị ảnh hưởng bởi vụ hỏa hoạn.
Lấy ví dụ ở Florida để hiểu rõ vấn đề hơn: Khi công ty bảo hiểm Citizens, loại bảo hiểm do tiểu bang Florida đứng ra điều hành, không còn đủ sức để bồi thường tổn thất, tất cả mọi người mua bảo hiểm trong tiểu bang phải cùng nhau đưa lưng ra gánh chịu, chia sẻ số tổn thất. Nó biến thành một loại “thuế bão lụt” “hurricane tax” chung cho toàn tiêu bang. Hồi năm 2022, khi trận bão Ian đánh vào Cape Canaveral, mỗi gia đình phải trả thêm hàng trăm đô la.
Ông David Mariett, Giám đốc Trung tâm Brantley, nghiên cứu về Rủi ro trong ngành bảo hiểm ở trường đại học Appalachian State University đưa ra nhận xét như sau: “Đường lối hoạt động của công ty bảo hiểm California FAIR thực sự là triệu chứng cho thấy thị trường bảo hiểm đang đi dần đến chỗ thất bại.”.
Trong một khía cạnh nào đó, sự thất bại của ngành bảo hiểm lại có một ý nghĩa hữu dụng. Thị trường bảo hiểm mách khéo cho chúng ta biết nên tránh xa khu vực nào không nên sống ở đó, nguy hiểm lắm. Kế hoạch bảo hiểm càng đắt tiền càng khiến người ta phải tránh xa những nơi có nhiều rủi ro. Nhưng tính toán theo cái nhìn lời lỗ của công ty bảo hiểm để kinh doanh xem ra không thể áp dụng được vì có quá nhiều vùng đất bị xem là nguy hiểm do thiên tai. Tính toán theo kiểu công ty CA FAIR không phải là giải pháp tốt. Ông David Marlett nói: “Chúng ta cần phải suy nghĩ cặn kẽ lại từ đầu xét xem nên có loại bảo hiểm nhà như thế nào để có thể duy trì lâu dài được.”.
Một đề nghị được đưa ra là chính phủ liên bang cần cung cấp cấp bảo hiểm phụ thêm cho CA FAIR, còn gọi là “reinsurance” , hay tái bảo hiểm, phụ thêm cho bảo hiểm của CA FAIR. Ông Jones, cựu Ủy viên trong Ủy ban Bảo Hiểm giải thích thêm: Chính phủ liên bang phụ giúp gánh vác việc bồi thường sẽ tốt hơn là để cho CA FAIR mua thêm bảo hiểm của những công ty tư. Nói rõ hơn là chúng ta bắt chức loại Obamacare về bảo hiểm sức khỏe, áp dụng cho bảo hiểm nhà ở.Theo đó, chính phủ liên bang sẽ trợ cấp, trả phụ thêm, cho những chủ nhà có lợi tức trung bình hay thấp để họ có thể mua được bảo hiểm cho căn nhà họ đang ở.
Ông Jones nói thêm: “Nếu cứ để hệ thống bảo hiểm hiện nay tiếp tục kéo dài, với niềm hy vọng rằng rủi ro do khí hậu thay đổi sẽ biến mất, đó là điều không tốt, không dùng được nữa. Công ty bảo hiểm không phải là nhà ảo thuật, có thể phù phép bằng đôi đũa thần. Những rủi ro do thay đổi khí hậu sẽ còn tiếp tục gia tăng, và công ty bảo hiểm không thể múa đôi đũa thần lên là những rủi ro này sẽ biến mất.”.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo báo TIME ngày 10/2/2025
