MUNICH, ngày 17 tháng 2 (Reuters) – Kể từ khi Chiến tranh Thế giới thứ Hai kết thúc, châu Âu đã có thể chống lại Nga nhờ vào sự giúp đỡ của “người anh lớn” là Hoa Kỳ. Nhưng hiện nay, châu Âu đang đối mặt với một “kẻ mạnh” tại Tòa Bạch Ốc, Tổng thống Donald Trump, cũng như một “kẻ mạnh” khác tại Điện Kremlin, Tổng thống Nga Vladimir Putin. Châu Âu có thể đối phó với cả hai hay không sẽ phụ thuộc vào nguồn lực tài chính, ý chí kiên định và mức độ đoàn kết chính trị.
Câu hỏi quan trọng nhất hiện nay đối với một số nhà lãnh đạo mà Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã mời đến hội nghị thượng đỉnh ở Paris vào thứ Hai là liệu châu Âu có thể chống lại cả Mỹ và Nga cùng một lúc hay không. Điều này sẽ không dễ dàng. Châu Âu đang yếu và chia rẽ. Tuy nhiên, các quốc gia Liên minh Châu Âu, cũng như các quốc gia ngoài khối như Vương quốc Anh, vẫn có thể tự bảo vệ nếu họ hợp tác quyết đoán.
Tình thế nguy hiểm của châu Âu đã trở nên rõ ràng trong tuần qua. Trump đã gọi điện cho Putin trước để khởi động các cuộc đàm phán hòa bình về Ukraine, rồi mới liên hệ với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy. Sau đó, Đại sứ Mỹ tại Ukraine, Keith Kellogg, khẳng định rằng Mỹ không coi châu Âu có vai trò trong các cuộc đàm phán hòa bình dự kiến bắt đầu tại Ả Rập Xê-út trong tuần này. Mối lo ngại lớn nhất là Trump có thể đồng ý với một thỏa thuận bất lợi cho Ukraine, khiến Kyiv buộc phải nhượng bộ trước sức ép. Sau đó, ông có thể công bố thỏa thuận này như một kết quả đã được định sẵn, không cho Ukraine cơ hội phản đối hay đàm phán lại.
Trong khi đó, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth đã yêu cầu các đồng minh NATO châu Âu phải chịu trách nhiệm nhiều hơn về an ninh của chính họ vì Mỹ không còn “chủ yếu tập trung” vào vấn đề này. Phó Tổng thống Mỹ JD Vance cũng cáo buộc chính phủ các quốc gia châu Âu kiểm duyệt tự do ngôn luận và các chính trị gia cực hữu. Như thể điều đó vẫn chưa đủ, Trump đe dọa áp thuế “đáp trả” đối với tất cả các quốc gia đánh thuế thương mại cao hơn Mỹ. Điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến châu Âu vì Tổng thống Mỹ coi thuế giá trị gia tăng (VAT), mà châu Âu áp dụng ở mức cao, như thuế quan.
KẾ HOẠCH A VÀ B
Ưu tiên hàng đầu của châu Âu nên là ngăn Trump nhượng bộ Ukraine trước Nga. Mặc dù khả năng thành công không cao, nhưng phương án khả thi nhất là cam kết cung cấp phần lớn sự hỗ trợ an ninh mà Ukraine cần nếu đạt được thỏa thuận ngừng bắn – với điều kiện các quốc gia châu Âu và Kyiv phải đồng ý với thỏa thuận đó.
Tuy nhiên, cách tiếp cận này gặp hai trở ngại. Thứ nhất, các quốc gia châu Âu không có nhiều lực lượng quân sự – một số nước, như Ba Lan, muốn giữ quân đội trong nước để phòng thủ trước nguy cơ bị Nga tấn công. Thứ hai, Putin chắc chắn sẽ từ chối – và Trump có thể nhượng bộ trước yêu cầu của nhà lãnh đạo Nga.
Do đó, dù châu Âu nên tìm cách củng cố lập trường của Tổng thống Mỹ, nhưng cũng cần có phương án dự phòng trong trường hợp Trump tìm cách áp đặt một thỏa thuận mà Ukraine không thể chấp nhận. Khi đó, phương án B của châu Âu có thể là đẩy mạnh hỗ trợ quân sự và tài chính cho Kyiv.
KẾ HOẠCH B
Kế hoạch B cũng có hai vấn đề. Một là châu Âu sẽ khó có thể thay thế sự hỗ trợ của Mỹ nếu chính quyền Trump bỏ rơi Ukraine. Lục địa này không sản xuất vũ khí đủ nhanh để thay thế nguồn cung cấp của Mỹ và Châu Âu cũng sẽ gặp khó khăn trong việc tái thiết các năng lực quân sự cốt lõi chẳng hạn như các thông tin tình báo được cung cấp vào phút chót mà Mỹ cung cấp cho Ukraine để giúp họ nhắm mục tiêu chính xác vào các lực lượng Nga. Ngay cả khi châu Âu cố gắng hết sức, Kyiv có thể vẫn thất bại trong cuộc chiến.
Vấn đề thứ hai là Trump có thể phản ứng giận dữ với châu Âu nếu họ tìm cách phá vỡ hoặc làm suy yếu thỏa thuận mà ông đạt được với Putin. Tổng thống có thể dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Nga, điều này sẽ giúp Kremlin tái tạo nguồn lực cho chiến tranh. Ông cũng có thể đe dọa các nhà lãnh đạo châu Âu rằng họ sẽ phải tự mình đối phó nếu Nga tấn công.
Tuy nhiên, Trump sẽ không muốn để lại ấn tượng rằng ông bỏ rơi Ukraine trong khi châu Âu vẫn đứng vững cùng với quốc gia này – và điều này có thể thuyết phục ông kiên quyết trong các cuộc đàm phán. Nhưng châu Âu không thể chỉ trông chờ vào điều này. Vì vậy, họ cũng cần phát triển một Kế hoạch C.
KẾ HOẠCH C
Nếu các lựa chọn khác thất bại, bước đi tốt nhất cho các quốc gia châu Âu sẽ là xây dựng một chân vững chắc của NATO tại châu Âu để có thể ngăn chặn một cuộc tấn công của Nga ngay cả khi Mỹ từ bỏ. Phương án này sẽ là lựa chọn sáng suốt bất kể điều gì xảy ra. Tuy nhiên, nếu Ukraine thất bại trong cuộc chiến, các quốc gia châu Âu sẽ phải hành động nhanh chóng và quyết đoán vì họ có thể trở thành mục tiêu tiếp theo của Nga.
Lại có nhiều trở ngại. Một là nó sẽ tiêu tốn một khoản tiền khổng lồ. Việc nâng chi tiêu quốc phòng của châu Âu lên mức trung bình 3% GDP, mà nhiều người hiện nay coi là mức tối thiểu, sẽ cần ít nhất 2,2 nghìn tỷ USD (theo giá trị hiện tại). Một khó khăn khác là quá trình xây dựng sẽ mất nhiều năm, trong khi châu Âu có thể sẽ phải đối mặt với nguy cơ trong thời gian đó.
Tiếp theo, câu hỏi đặt ra là liệu các quốc gia châu Âu có sẵn sàng chia sẻ chủ quyền của mình để thực hiện điều này hay không. Châu Âu sẽ cần phải đơn giản hóa, hợp lý hóa và mở rộng quy mô sản xuất quốc phòng, như lời ông Friedrich Merz, lãnh đạo đảng đối lập ở Đức, người đứng đầu đảng đang là ứng cử viên hàng đầu trong cuộc bầu cử quốc hội sắp tới, đã phát biểu tại Hội nghị An ninh Munich. Tại đây, các ông Vance và Kellogg cũng đã đưa ra những thông điệp cứng rắn. Tuy nhiên, điều này sẽ đòi hỏi phải loại bỏ nhiều chương trình quốc phòng quy mô nhỏ của từng quốc gia.
Câu hỏi khó nhất sẽ là liệu châu Âu có được bảo vệ bởi “ô che hạt nhân” nếu không thể dựa vào Mỹ. Mặc dù Pháp và Anh có vũ khí hạt nhân, nhưng không chắc họ sẽ sẵn sàng sử dụng chúng nếu Nga tấn công các quốc gia khác.
Cuối cùng, châu Âu sẽ phải duy trì sự đoàn kết trong khi thực hiện một kế hoạch phức tạp và rủi ro cao như vậy. Điều này sẽ rất khó khăn khi các đảng chính trị cánh hữu dân tộc chủ nghĩa đang gia tăng tại nhiều quốc gia châu Âu, phản đối sự đoàn kết mạnh mẽ hơn.
Mặt khác, Trump có thể đã đánh thức châu Âu và giúp họ đoàn kết lại. Lập trường cứng rắn của chính quyền ông có thể cũng tạo cơ hội cho các đảng phái chính trị chính thống của châu Âu lật ngược thế cờ với các đối thủ cánh hữu của họ tại các cuộc bầu cử. Đe dọa của Trump đối với Canada chắc chắn đã giúp Đảng Tự do cầm quyền của nước này thu hẹp khoảng cách với các đối thủ bảo thủ trong các cuộc thăm dò ý kiến.
Tất cả những điều này sẽ không dễ dàng. Nhưng châu Âu không còn nhiều sự lựa chọn. Trừ khi, họ muốn đứng về phía Trump và ép Ukraine chấp nhận một thỏa thuận tồi tệ với Nga.
