Shirish V. Dáte
Khi các cuộc bầu cử sơ bộ tổng thống năm 2024 ngày càng đến gần, cựu tổng thống 45 Donald Trump, vốn đã bị bốn cáo trạng hình sự, có thể phải đối mặt với một thách thức pháp lý khác dường như đang trên đường hướng tới một nơi quen thuộc có những người đồng đảng bảo thủ với Trump, những người đã chịu ơn mưa móc của đảng Cộng hòa qua nhiều đời Tổng thống Cộng hòa trước đây và đặc biệt là 3 nhân vật mới nhất được bổ nhiệm trong vội vàng của nhiệm kỳ ngắn ngủi của Trump, đó là Tòa án Tối cao của đất nước, và thách thức pháp lý đó là: Liệu lệnh cấm của Hiến pháp đối với những người nổi dậy tìm kiếm chức vụ có áp dụng cho cuộc đảo chính ngày 6 tháng 1 năm 2021 của ông hay không?
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Tu chính án thứ 14 cấm những người nổi dậy tranh cử, và câu hỏi liệu Trump có thể có tên trong lá phiếu hay không có khả năng sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao.
Khi Donald Trump muốn đưa vụ kiện của mình lên đến Tòa án cao nhất của đất nước, thì ông ta cần phải nắm chắc được phần thắng với ít nhất 5 lá phiếu YES, 5 cái gật đầu để sẵn sàng đưa ra một tuyên bố, cho rằng vụ đảo chính ngày 6 tháng 1 năm 2021 không thể cản đường Trump quay lại Tòa bạch Ốc.
Michael Luttig, một cựu thẩm phán phúc thẩm liên bang bảo thủ nổi tiếng, người từng được Tổng thống George W. Bush bổ nhiệm, dự đoán rằng: “Vấn đề Donald Trump có bị loại theo Tu chính án thứ 14 hay không sẽ do Tòa án Tối cao quyết định”.
Bản sửa đổi thứ 14 sau Nội chiến cấm bất kỳ ai đã tuyên thệ bảo vệ Hiến pháp nhưng sau đó lại “tham gia nổi dậy hoặc nổi dậy chống lại chính phủ Hoa Kỳ” hoặc “viện trợ hoặc an ủi kẻ thù” sẽ không được tìm kiếm bất kỳ chức vụ liên bang hoặc tiểu bang nào.
Và trong khi Tổ chức chủ nghĩa Tự do ngôn luận cho người dân đã yêu cầu các quan chức bầu cử ở tất cả 50 tiểu bang và Quận Columbia tôn trọng lệnh cấm đó bằng cách ngăn Trump bỏ phiếu bầu cử sơ bộ và tổng tuyển cử, những nỗ lực đó gần đây đã được thúc đẩy bởi các đồng minh không ngờ tới. Đó là hai vị giáo sư luật, cả hai đều là thành viên của Hiệp hội Liên bang bảo thủ, đã công bố một bài báo đánh giá luật dài với kết luận rằng Trump hoàn toàn không đủ tư cách tranh cử vì hành động đảo chính, gây bạo loạn ngày 6 tháng 1 năm 2021 của ông ta.
William Baude của Trường Luật Đại học Chicago và Michael Paulsen của Trường Luật Đại học St. Thomas viết rằng: “Nếu hồ sơ công khai là chính xác thì vụ việc thậm chí còn chưa kết thúc. Ông ấy không đủ tư cách đảm nhận chức vụ tổng thống hoặc bất kỳ chức vụ liên bang hoặc tiểu bang nào khác được Hiến pháp quy định. Tất cả những ai cam kết với Hiến pháp nên lưu ý điều này và phải chấp hành.”
Một cựu luật sư của Tòa Bạch Ốc dưới thời Trump, Ty Cobb, nói rằng mặc dù ông không tin rằng nỗ lực ngăn Trump được bỏ phiếu sẽ thành công, nhưng ông thấy phân tích này rất thuyết phục và rất hấp dẫn.
Nhưng thưa quý vị, thật trớ trêu, bất chấp 91 tội danh chống lại ông ta trong bốn cáo trạng hình sự riêng biệt, trong đó có hai cáo trạng liên quan đến nỗ lực duy trì chức vụ dù thất bại trong việc tái tranh cử, thì Donald Trump vẫn có thể tiếp tục tranh cử tổng thống ngay cả khi ông ta bị kết án và bỏ tù.
Như vậy, nói tóm lại, chỉ có phán quyết của Tòa án Tối cao loại bỏ ông ta trên cơ sở Tu chính án thứ 14 mới có thể xóa tên ông ta khỏi lá phiếu.
Và bởi vì tòa án tối cao giữ lịch trình riêng và không bị ràng buộc bởi thời hạn bầu cử, nên có khả năng Trump có thể giữ đủ số đại biểu để giành được đề cử của Đảng Cộng hòa – hoặc thậm chí được đề cử chính thức – để rồi sau đó bị loại khỏi cuộc bỏ phiếu tổng thống.
Viễn cảnh đó khiến một số thành viên Đảng Cộng hòa từng lên tiếng chống Trump trong nhiều năm lo lắng về hậu quả tiềm ẩn.
David Kochel, một nhà tư vấn lâu năm của Đảng Cộng hòa ở Iowa, lên tiếng cảnh cáo cho rằng: “Điều đó sẽ khiến đất nước này tan vỡ. Nếu Tòa án Tối cao loại Trump khỏi cuộc bỏ phiếu bằng một thủ thuật pháp lý như thế này, họ sẽ mời gọi bạo lực còn lớn hơn cả những gì đã xảy ra trong ngày 6 tháng 1.”
Một thành viên Cộng hòa chống Trump khác, cựu chủ tịch đảng Cộng hòa tiểu bang New Hampshire, Fergus Cullen, đồng ý rằng sự sụp đổ của Trump phải đến trước thùng phiếu để nhiều đảng viên Cộng hòa phải bắt buộc chấp nhận tính hợp pháp của nó. Ông nói rằng: “Tôi e rằng cách duy nhất để tiêu diệt kẻ bất xứng này, không cách nào tốt hơn lá phiếu của cử tri Mỹ. Và đảng Cộng hòa dù muốn dù không vẫn phải chấp nhận phán quyết của cử tri, của người dân Mỹ. Những bản án tù từ các tòa án khắp nơi sẽ không thể cản bước chân Trump, tôi tin như vậy”.
Tuy nhiên, những thành viên Đảng Cộng hòa hàng đầu khác cho rằng lỗi nằm ở một người và chỉ có một người, đó là: Donald Trump.
Oscar Brock, thành viên Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa từ Tennessee, cho biết rằng: “Ông ấy biết những cáo trạng này sẽ đến và dù sao thì ông ấy cũng tranh cử tổng thống, ông ấy biết rõ rằng ông ấy đang hạ bệ Đảng Cộng hòa, đang lôi cả đảng Cộng hòa cùng xuống hố với ông ấy, và đảng Cộng hòa nếu muốn tránh được sự diệt vong thì họ phải bảo vệ ông ta. Đó là con đường sống duy nhất của đảng Cộng hòa. Đó là điều ích kỷ nhất của một con người xấu xí mà tôi từng thấy trong đời mình.”
Tổ chức Tự do ngôn luận cho mọi người đã bắt đầu đặt nền móng cho việc loại Trump khỏi cuộc bỏ phiếu năm 2024 vào tháng 6 năm 2021, hơn một năm trước khi Trump chính thức tuyên bố tranh cử. Trong những bức thư dài năm trang gửi tới các quan chức bầu cử ở mọi tiểu bang và Quận Columbia, giám đốc pháp lý Ron Fein đã viết rằng hạn chế của Tu chính án thứ 14 cũng có tính ràng buộc giống như các yêu cầu hiến pháp khác, chẳng hạn như các ứng cử viên phải ít nhất 35 tuổi và là công dân Hoa Kỳ, sinh ra tại nước Mỹ.
Những bức thư đó nêu rõ rằng: “Một người theo chủ nghĩa nổi dậy sẽ không đủ tư cách theo hiến pháp và hồ sơ của Trump rõ ràng đã vi phạm vào mục 3 của Tu chính án thứ 14”.
Hai năm sau, các Tổng chưởng lý của các tiểu bang và ủy ban bầu cử ngày càng nhận được các gói tài liệu dài 20 trang chi tiết hơn nói với họ rằng họ có nghĩa vụ theo hiến pháp là cấm Trump, cùng với các lệnh dự thảo tuyên bố Trump không đủ tư cách. Bức thư mới nêu rõ rằng: “Chúng tôi viết thư để yêu cầu quý ông thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình để loại tên ông Trump khỏi lá phiếu,”
Ron Fein cho biết ông hy vọng các vị Tổng Chưởng Lý sẽ thực thi lệnh cấm của Tu chính án thứ 14 và loại Trump khỏi lá phiếu, và nhóm của ông sẵn sàng kiện các quan chức bầu cử nếu họ không làm như vậy. Ông nói rằng: “Chúng tôi đã tập hợp các đội pháp lý hàng đầu và chúng tôi đã sẵn sàng bắt đầu cuộc chiến nếu các vị Tổng chưởng lý của các tiểu bang không làm đúng theo Hiến pháp.”
Ron Fein và các nhà hoạt động chống Trump khác đã nhận được một món quà kịp thời và có giá trị vào tháng trước với việc phát hành cuốn “The Sweep and Force of Part Three” (xin tạm dịch là “Cuộc càn quét và sức mạnh của thành phần thứ ba” của William Baude và Michael Paulsen. Trong đó, họ kết luận rằng các quan chức bầu cử và thẩm phán không chỉ có khả năng mà còn có nghĩa vụ cấm Trump tái tranh cử.
Bài viết dài 126 trang cung cấp nền tảng pháp lý và lịch sử cho vụ kiện chống lại Trump, đồng thời đưa ra hướng dẫn từng bước cho các cuộc chiến sắp tới tại tòa án.
Về lập luận phản bác rằng những người soạn thảo sửa đổi chỉ quan tâm đến việc các quan chức và sĩ quan quân đội của Liên minh miền Nam giành lại các vị trí quyền lực và không có ý cấm áp dụng trong tương lai, cả hai học giả luật Hiến pháp Baude và Paulsen đã đưa ra cung cấp 10 trang phản bác chi tiết khá rõ ràng.
Michael Paulsen nói trong một podcast gần đây rằng: “Họ không nói rằng chúng tôi sẽ cấm các cựu quan chức, sĩ quan Liên minh miền Nam hoặc những người vi phạm lời thề của họ vì tôi nghĩ ngôn ngữ đó đã có trong các bản nháp trước đó. Họ quyết định áp dụng một quy tắc chung, một quy tắc tương lai, rằng không chỉ những kẻ phản bội trong Nội chiến, mà bất kỳ ai phản bội lời thề với Hiến pháp và giữ một chức vụ yêu cầu lời tuyên thệ như vậy sẽ bị cấm và điều đó sẽ có hiệu lực.”
Liên quan đến tuyên bố yêu thích của những người ủng hộ Trump rằng ngày 6 tháng 1 không thực sự là một “cuộc nổi dậy”, hai học giả luật Hiến pháp đã chỉ ra rằng chính Quốc hội, bằng một cuộc bỏ phiếu áp đảo và lưỡng đảng, đã mô tả ngày đáng xấu hổ đó là một cuộc nổi dậy trong một nghị quyết trao huy chương vàng quốc hội cho bốn Cảnh sát Điện Capitol là những sĩ quan bảo vệ tòa nhà ngày hôm đó.
Và về điểm quan trọng là liệu Trump đã có “tham gia” hay cung cấp “viện trợ và sự ủng hộ” cho những người tích cực tham gia cuộc tấn công vào Điện Capitol, hai học giả luật Hiến pháp Michael Paulsen và William Baude chỉ ra rằng chính Trump là người đã tập hợp những người theo ông ta ở Washington, DC ngày hôm đó, ông ta là người đã bảo họ tuần hành đến Điện Capitol để gây áp lực với các nhà lập pháp và phó tổng thống của chính ông ta để trao cho ông ta nhiệm kỳ thứ hai, ông ta còn kích động đám đông của mình tấn công Mike Pence vì đã không làm như ông ta yêu cầu.
Hai nhà học giả luật Hiến pháp nhấn mạnh rằng: “Không còn nghi ngờ gì nữa khi nói rằng Trump đã ‘tham gia’ cuộc nổi dậy ngày 6 tháng 1 thông qua cả hành động và không hành động của mình.”
Mặc dù bài báo của William Baude và Michael Paulsen vẫn chưa được Tạp chí Luật Đại học Pennsylvania xuất bản, nhưng nó đã đi vào cuộc thảo luận chính trị xung quanh cuộc đua sơ bộ của Đảng Cộng hòa.
Cựu Thống đốc tiểu bang Arkansas, Asa Hutchinson đã nêu vấn đề này tại cuộc tranh luận GOP đầu tiên ở Milwaukee vào tuần trước khi nói rằng: “Đây là điều có thể khiến ông ấy bị loại, theo các quy tắc của chúng tôi và theo Hiến pháp. Trump đang đặt cử tri của chúng tôi vào một tình thế rất khó khăn và chúng tôi cần suy nghĩ nghiêm túc về điều này”.
Tại một diễn đàn dành cho các ứng cử viên gần đây ở Atlanta, cựu Thống đốc New Jersey Chris Christie nói với các phóng viên rằng mặc dù ông tôn trọng quan điểm của Michael Luttig về vấn đề này nhưng ông không lo lắng về việc nó diễn ra như thế nào. Ông nói rằng: “Các cử tri của đảng chúng ta sẽ cần phải xác định câu hỏi này.”
Tuy nhiên, các ứng cử viên khác tranh cử cho đề cử năm 2024 vẫn tiếp tục chiến lược không chỉ trích Donald Trump về các hành động ngày 6 tháng 1 của ông ta hoặc các hậu quả pháp lý phát sinh từ chúng, đồng thời phần lớn cũng giữ im lặng về vấn đề Tu chính án thứ 14, chỉ duy nhất có Asa Hutchinson dám đưa vấn đề ra trước truyền hình công khai, xem ra các ứng viên còn lại không có đủ can đảm hay vì còn e ngại cho chiếc vé Phó Tổng thống mà một trong những người họ đang nhắm đến hay không.
Tuy nhiên, các quan chức phụ trách điều hành các cuộc bầu cử trên toàn quốc đã chú ý đến điều này. “Văn phòng Bộ trưởng Tư pháp hiện đang xem xét cẩn thận các vấn đề pháp lý liên quan,” Ngoại trưởng New Hampshire David Scanlan, người sẽ giám sát cuộc bầu cử sơ bộ đầu tiên của đảng Cộng hòa trong nước, viết trong một tuyên bố chung với Bộ trưởng Tư pháp tiểu bang John Formella.
Văn phòng Ngoại trưởng New Mexico Maggie Toulouse Oliver cho biết trong một tuyên bố rằng tư cách của Tu chính án thứ 14 của Trump sẽ được điều tra, nhưng sẽ không có quyết định nào được công bố cho đến hạn chót nộp đơn của ứng cử viên vào tháng Hai. Một phát ngôn viên cho biết rằng: “Nếu Donald Trump nộp đơn ở New Mexico để tranh cử tổng thống, chúng tôi sẽ đưa ra quyết định vào thời điểm đó”.
Điều này để lại câu hỏi chính xác là khi nào một vụ kiện có thể kết thúc trước Tòa án Tối cao Hoa Kỳ. Nếu bất kỳ quan chức bầu cử nào loại Trump khỏi cuộc bỏ phiếu cấp tiểu bang, quyết định đó sẽ phải được chuyển qua các tòa án của tiểu bang đó trước khi có thể kháng cáo lên tòa án cấp cao của quốc gia. Thử thách tìm cách loại bỏ tên Trump khỏi lá phiếu sẽ còn có một chặng đường dài hơn.
Michael Luttig tin rằng tầm quan trọng của câu hỏi sẽ buộc các thẩm phán phải hành động nhanh chóng. “Sớm còn hơn là muộn,” ông nói rằng: “Tôi tin rằng nó phải và sẽ được quyết định trước cuộc bầu cử sơ bộ.”
Norm Eisen, cựu luật sư Tòa Bạch Ốc dưới thời Tổng thống Barack Obama, người sau này làm việc trong cuộc luận tội Trump đầu tiên của Hạ viện, tỏ ra kém lạc quan hơn về một câu trả lời nhanh chóng.
Ông nói rằng: “Tòa án tối cao đưa ra thời gian biểu theo quyết định của riêng mình. Nếu họ không hành động nhanh chóng, vấn đề có thể không được giải quyết bằng bầu cử sơ bộ và có thể không được đại hội quyết định.”
Và một phán quyết muộn màng khiến Trump bị loại sẽ đặt đảng Cộng hòa vào thế bị ràng buộc rất lớn nếu ông ấy, trên thực tế, là người được đề cử – đặc biệt vì Trump khó có thể hợp tác trong việc trao lại chiếc vé ứng viên của mình cho một người đồng đảng khác thực sự đủ điều kiện tranh cử. Kịch bản này không phải là kịch bản mà RNC từng lên kế hoạch. Bởi vì không ai từng hình dung ra một tình huống đặc biệt khi đảng Cộng hòa phải đối mặt với một kẻ phạm tội có khả năng bị kết án lại trở thành ứng cử viên tổng thống của Đảng Cộng hòa. Điều này chưa từng xảy ra trong lịch sử Hoa Kỳ.
Lời kết:
Donald Trump biết chắc một điều, những tên thẩm phán bảo thủ Taliban sẽ đem thân khuyển mã ra đền ơn mưa móc và sẽ bảo vệ cơ hội duy nhất để Trump tiếp tục tiến tới trên đường đua tiến về Washington trong năm 2024, nên bằng mọi cách Trump sẽ đẩy nhanh vụ việc lên Tòa án Tối cao khi bị cản trở, ngáng đường.
Nhưng tôi có thể đoan chắc một điều, các thẩm phán bảo thủ Taliban sẽ không thể hay không dám đi ngược lại những gì Hiến pháp đã quy định. Họ biết, tức nước vỡ bờ, nếu họ đi ngược lại Hiến pháp, chống lại Quốc hội, đi ngược với ý nguyện của cử tri Mỹ thì ngay cả cái ghế của họ cũng chưa chắc giữ nổi huống chi việc bảo vệ một tên tội phạm tầm cỡ quốc gia.
Ít ra thì những kẻ còn là con người, não trạng còn hoạt động sẽ không dám hàm hồ làm điều không ai dám làm chỉ vì một kẻ bất xứng. Tôi tin như vậy.
Translated & Summarized
Việt Linh