Các cuộc cách mạng Mỹ và Pháp, được nhiều người coi là buổi bình minh của thời đại dân chủ, diễn ra cách đây chưa đầy 250 năm. Trong phần lớn lịch sử sau đó, “các nền dân chủ” không đáp ứng các tiêu chuẩn hiện đại tối thiểu – đáng chú ý nhất là các hạn chế quyền bầu cử cho những người đàn ông không có nước da trắng được sở hữu tài sản.
Dân chủ như chúng ta biết — là một hệ thống chính thức dựa trên quyền công dân bình đẳng cho mọi người — thực sự là một sáng kiến của thế kỷ 20. Mức độ mà nó trở thành tiêu chuẩn chính thức khi nói về dân chủ ở Anh, Hoa Kỳ và trên toàn thế giới, quả thực là một điều kỳ diệu.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Sự phát triển dân chủ này không chỉ là kết quả của những chiến thắng quân sự hay những đổi mới hiến pháp của các nền dân chủ. Về cơ bản, nó phụ thuộc vào sự trỗi dậy toàn cầu của một nền văn hóa dân chủ — một tập hợp các ý tưởng, niềm tin và kỳ vọng tập trung vào quan niệm rằng dân chủ là nền văn hóa công bằng duy nhất và cách khả thi để điều hành một xã hội.
Nền dân chủ đã phát triển và trưởng thành bằng cách tạo dựng niềm tin chung cho mọi người trong xã hội đều tin rằng đây là một hệ thống đứng đắn và sẽ tồn tại cùng con người. Nền văn hóa dân chủ là tài sản chung của tất cả người Mỹ sống tại Hoa kỳ nói riêng và của cả nhân loại trên thế giới nói chung. Nếu văn hóa dân chủ mờ nhạt thì triển vọng của nền dân chủ cũng mờ nhạt theo.
Như vậy, rõ ràng là ai cũng đồng ý cho rằng dân chủ là một nền văn hóa — và Trump đang ăn cắp nó từ những người Mỹ còn lại.
Hoa Kỳ, là quốc gia đầu tiên khẳng định tấm áo dân chủ trong kỷ nguyên hiện đại, từ lâu đã có một nền văn hóa dân chủ đặc biệt mạnh mẽ. Niềm tin vào các lý tưởng dân chủ, quyền tự do và những nguyên tắc cơ bản của chính phủ hợp hiến là nền tảng cho bản sắc Mỹ.
Tuy nhiên, ngày nay, nền văn hóa dân chủ được ca tụng của nước Mỹ đang tàn lụi trước mắt chúng ta. Nền dân chủ Mỹ, từng có vẻ an toàn, hiện đang gặp nhiều rắc rối đến mức 75% người Mỹ tin rằng “tương lai của nền dân chủ Mỹ đang gặp nguy hiểm vào năm 2024”. Theo một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Tôn giáo Công cộng và Viện Brookings.
Sự suy tàn này diễn ra trong thời gian Donald Trump lên nắm quyền và tiếp tục diễn ra nhanh chóng trong thời kỳ hậu tổng thống của ông ta. Ông ta càng tấn công vào nền tảng của hệ thống dân chủ thì càng ít người – cả những người ủng hộ ông ta lẫn những người phản đối ông ta – đều tin rằng nền dân chủ Mỹ vừa lành mạnh vừa có khả năng tồn tại lâu dài.
Nói đến đây, tôi chợt nhớ có một vài thính giả của chương trình này, là những người luôn có niềm tin sắt son về nền dân chủ Mỹ, họ tin rằng, dù có phong ba bão táp dữ dằn đến đâu, thì sau cùng, nền dân chủ vẫn sẽ đứng vững như nó đã đứng vững trong hơn 200 năm qua. Niềm tin và lời khẳng định này của một số quý thính giả khắp nơi nói ra thì tôi sẽ tin và đồng ý, nếu Hiệp chúng quốc Hoa Kỳ không xuất hiện quái thai chính trị năm 2016.
CHỉ có 4 năm ngắn ngủi, Trump đã khai sinh ra một phong trào phản dân chủ trong nội bộ Đảng MAGA Trump (tức là đảng Cộng hòa, nhưng từ giờ trở đi tôi nghĩ nên gọi họ là đảng MAGA Trump thì đúng hơn) nhằm thúc đẩy tầm nhìn và tham vọng của ông ta. Những đảng viên Cộng hòa theo đóm ăn tàn này cho rằng nền dân chủ của Mỹ là một sự giả tạo, nền dân chủ này không thích hợp với những người Mỹ da trắng tự cho họ là thượng đẳng. Những người này đều thuộc loại trung niên, có tuổi vốn đã có ảnh hưởng và có thể sẽ còn trở nên mạnh mẽ hơn nhờ sự tháp tùng và ủng hộ đặc biệt mạnh mẽ trong hàng ngũ những người bảo thủ trẻ tuổi.
Đáng lo ngại hơn cả là với một nhiệm kỳ thứ hai của Trump có xác suất xảy ra khá cao hiện nay, thì rõ ràng thiệt hại mà ông ta và phong trào MAGA có thể gây ra cho văn hóa dân chủ Mỹ không phải là giả thuyết hay tưởng tượng hay chuyện ngàn lẻ môt đêm nữa mà nó đã ở đây rồi, nó đang trở nên tồi tệ hơn từng ngày và có thể sẽ còn tồn tại – ngay cả khi Trump thua cuộc vào năm 2024.
Nói một cách khác, nói thẳng ra là Trump đã cướp đi cảm giác an toàn và niềm tin vào nền dân chủ của người Mỹ. Hậu quả của hành vi trộm cắp đó không phải là trừu tượng mà là hậu quả mà tất cả người Mỹ, đặc biệt hơn cả là thế hệ con cháu của chúng ta sẽ phải giải quyết trong nhiều chục năm tới.
Hành vi của Trump gây tổn hại cho văn hóa dân chủ Mỹ như thế nào? Tại sao lại rất đáng sợ?
Đúng ra, các nền dân chủ chỉ trở nênăn toàn và ổn định khi không có chủ thể chính trị lớn nào nghĩ đến việc phá vỡ các quy tắc cơ bản nhất của nó để đạt được quyền lực chính trị và thao túng nó trong một thời gian dài.
Larry Diamond, một nhà khoa học chính trị tại đại học Stanford, đã định nghĩa sự củng cố dân chủ trong một bài báo năm 1994 là trách nhiệm của tất cả công dân Mỹ sống tại Hiệp chúng quốc Hoa Kỳ, không phải trách nhiệm của chính phủ hay Quốc hội, mà là trách nhiệm chung của mỗi người.
Trong một bài báo năm 1997, Andreas Schedler của Đại học Trung Âu lập luận rằng một nền dân chủ có nguy cơ cao nhất khi cả giới tinh hoa và đại chúng đều tin rằng nó sẽ không tồn tại lâu dài.
Nếu các thành viên của các đảng phái chính trị cạnh tranh sợ rằng phía bên kia có thể nắm quyền một cách phi dân chủ, họ sẽ sẵn sàng hơn để cố gắng tự mình làm điều đó.
Nhưng khi mọi người tin rằng nền dân chủ có thể sẽ tồn tại và quyền lực đó không thể hoặc sẽ không thể bị tước đoạt bằng những hành vi vô pháp thì họ sẽ có nhiều khả năng tuân thủ luật pháp hơn.
Tính hợp pháp của chính phủ càng được phổ biến rộng rãi trong người dân thì người dân càng có nhiều lý do để tin tưởng rằng nó sẽ tồn tại. Một nền dân chủ càng có vẻ ổn định thì người dân càng có nhiều khả năng coi nó là một nguồn quyền lực hợp pháp.
Các nền dân chủ lâu đời hơn, điển hình là Hoa Kỳ, có nền văn hóa dân chủ mạnh mẽ đến mức khi có một ai đó nói đến sự suy thoái của chúng dường như không ai có thể chấp nhận hay có thể tưởng tượng được rằng nó sẽ xảy ra.
Hoa Kỳ thường được mô tả là nền dân chủ lâu đời nhất trên thế giới — và không phải không có lý do chính đáng. Mặc dù cho đến khá gần đây, nước Mỹ vẫn chưa đạt được nhiều tiêu chuẩn dân chủ cơ bản, nhưng nước Mỹ vẫn tổ chức các cuộc bầu cử công bằng và chuyển giao quyền lực một cách hòa bình trong suốt chiều dài lịch sử của đất nước, nhưng chỉ cho đến khi Trump xuất hiện.
Và ngày nay có những lo ngại nghiêm trọng rằng nền dân chủ Mỹ có thể không còn tồn tại lâu dài trên thế giới này. Sự bất ổn của nền dân chủ Mỹ đã thực sự bắt đầu từ 7 năm qua.
Các cuộc tấn công của Đảng MAGA Trump nhằm vào tính hợp pháp của các thể chế dân chủ của Mỹ ngày càng gia tăng nhất là từ sau cuộc bầu cử năm 2020, khi Trump lập luận rằng cuộc bầu cử đã bị đánh cắp khỏi tay ông ta và cố gắng thực hiện một vụ đảo chính thay vì chấp nhận thất bại.
Các cuộc thăm dò đã liên tục cho thấy rằng đại đa số đảng viên Đảng Cộng hòa tin rằng Biden đã đánh cắp cuộc bầu cử từ Trump – nghĩa là cuộc bầu cử tổng thống cuối cùng của Mỹ đã không được quyết định một cách dân chủ. Nhưng nói đến đây, tôi muốn khẳng định một logic thật đơn giản rằng, nếu nói Biden đánh cắp cuộc bầu cử, đánh cắp làm sao, làm thế nào khi ông ta đang trốn dưới tầng hầm basement ở Delaware vì sợ nhất là dính Covid, đâu phải như Trump đang là Tổng thống đương nhiệm khi đó, quyền hành bao trùm cả nước, quyền lực nắm từ cảnh sát, vệ binh quốc gia, quân đội cho đến các thể chế hành pháp từ DOJ, FBI, CIA, NSA, đi vận động thường xuyên khắp nơi bằng Air Force One, lên truyền hình, phỏng vấn, tuyên truyền, kêu gọi người ủng hộ tại các cuộc biểu tình chính trị, vậy thì làm sao một ông gìa chậm chạp chỉ có vài người bảo vệ, trốn ở tầng hầm nhà ở Delaware có thể đánh cắp cuộc bầu cử cho được đây. Con nít nói cho nó nghe còn không đồng ý nữa huống hồ gì là người lớn, nhưng vẫn có nhiều triệu cái đầu gục gặc tin sái cổ.
Nỗ lực lật ngược cuộc bầu cử của Trump đã khiến các đối thủ của ông thấy rõ rằng ông là mối đe dọa rõ ràng và hiện hữu đối với nền dân chủ Mỹ. Các đảng viên Đảng Dân chủ bắt đầu nói và hành động, giống như đất nước đang ở giữa một cuộc khủng hoảng hiện hữu — khiến việc duy trì nền dân chủ trở thành vấn đề trọng tâm trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2022.
Ngày nay, những người theo đảng MAGA Trump thường chế nhạo việc viện dẫn các giá trị dân chủ. Họ coi những lời cảnh báo của những người theo chủ nghĩa tự do và đảng Dân chủ về Trump là một mưu đồ thiếu chân thành nhằm bảo vệ một hệ thống tham nhũng và khinh miệt họ.
Kash Patel, một quan chức cấp cao của chính quyền Trump được đồn đại là lựa chọn hàng đầu cho giám đốc CIA, đã thề sẽ “theo đuổi” những kẻ thù trong chính phủ Biden và các phương tiện truyền thông nếu giành lại được quyền lực.
Mike Davis, một luật sư Đảng Cộng hòa có thể được chọn làm Bộ trưởng Tư pháp của Trump, nói rằng ông ta sẽ sử dụng quyền lực để tham gia vào một “triều đại khủng bố” trong đó họ “nhốt trẻ em vào lồng” và “giam giữ rất nhiều người trong chính quyền Biden hiện tại trong các trại tập trung.” Thượng nghị sĩ J.D. Vance (R-OH) khuyên Trump sa thải “mọi công chức trong cơ quan hành chính liên bang” và “thay thế họ bằng người của chúng tôi”. Đây cũng chính là tên nghị sĩ thuộc bài của Henry Kissinger, đưa ra một tuyên bố “ngu không thể tả” cho rằng Ukraine nên nhượng đất và đạt thỏa thuận với Putin để chấm dứt chiến tranh.
Ứng cử viên tổng thống Vivek Ramaswamy đã đưa ra thuyết âm mưu trong cuộc tranh luận sơ bộ vào tháng 12 — gọi cuộc bạo loạn ở Điện Capitol ngày 6 tháng 1 năm 2021 là những hành động chính đáng của những người muốn bảo vệ lý thuyết “Sự thay thế vĩ đại” của người theo chủ nghĩa dân tộc da trắng.
Trong một bài tiểu luận trên Washington Post gần đây, nhà văn Robert Kagan tuyên bố rằng: “Chế độ độc tài của Trump ngày càng không thể tránh khỏi. Các thống đốc đảng Dân chủ nên chống lại Trump cai trị thông qua “một hình thức vô hiệu hóa” – học thuyết về quyền của các tiểu bang làm nền tảng cho sự kháng cự của miền Nam đối với Liên minh trước Nội chiến.
Trong cuốn sách sắp xuất bản có tựa đề “No democracy lasts forever” (xin tạm dịch là “Không có nền dân chủ nào tồn tại mãi mãi”), học giả pháp lý lỗi lạc Erwin Chemerinsky lập luận rằng người Mỹ cần suy nghĩ nghiêm chỉnh về “các hình thức ly khai” khỏi Liên minh.
Lời kết:
Đây là những gì sẽ xảy ra khi một nền dân chủ mất đi sự hợp nhất. Kỳ vọng chung rằng hệ thống của Mỹ đáng được người dân tôn trọng đã sụp đổ; điều đó cũng có ý nghĩa chung rằng không có giải pháp thay thế nào cho các quy tắc và bầu cử dân chủ trong tương lai gần.
Đây không chỉ là hiện tượng Trump: Sự mất niềm tin vào nền dân chủ Mỹ ngày càng sâu sắc hơn. Các lực lượng xã hội do phong trào MAGA ngày càng phát triển lớn hơn và sự trỗi dậy chính trị của những nhân vật như tên bán dầu rắn Mike Johnson, đệ tử chân truyền của Henry Kissinger là James David Vance Vance và dòng dõi của Nữ thần Ấn Độ, Vivek Ramaswamy – tất cả những người họ đếu là hiện thân của những tên lính tiên phong, xông vào đầu não Washington để phá hủy các hàng rào phòng thủ, nhằm mở đường cho tên đầu sỏ Donald Trump vào ăn cắp nền văn hóa dân chủ Mỹ.
Có rất nhiều lý do để hy vọng rằng văn hóa dân chủ Mỹ có thể được sửa chữa và gìn giữ. Nhưng điều quan trọng là phải bắt đầu từ quan điểm thực tế về vấn đề này – rằng chúng ta đang ở giữa một kiểu sụp đổ dân chủ chưa từng có: sự tan rã của nền dân chủ lâu đời nhất và có cội rễ sâu nhất trên thế giới, được thúc đẩy chủ yếu bởi sự thay đổi thể chế của đảng MAGA Trump chống lại các lý tưởng dân chủ.
Trump có thể không giành chiến thắng vào năm tới. Nhưng ông ta đã thành công trong việc ăn cắp một thứ quan trọng từ người Mỹ, đó là niềm tin vào một tương lai dân chủ tươi sáng. Nói như vậy để thấy rằng, Trump dù giàu có, là một tỷ phú nhưng vẫn quen thói ăn cắp, ông ta đang rắp tâm ăn cắp một cuộc bầu cử năm 2024, nếu thành công, ông ta sẽ ăn cắp luôn cả nền văn hóa dân chủ của những người Mỹ còn lại.
Translated & Summarized
Việt Linh
https://www.project-syndicate.org/onpoint/could-trump-be-a-dictator
https://www.laprogressive.com/election-reform-campaigns/trump-destroying-american-democracy
https://ca.sports.yahoo.com/news/al-gore-tells-americans-trumps-180115824.html