Emily Tamkin
Câu chuyện về sự hợp tác giữa Hungary và Đảng Cộng hòa đã kéo dài hơn một thập niên, mặc dù nó đã trở nên sâu sắc hơn trong những năm gần đây khi Đảng Cộng hòa coi quốc gia Trung Âu này là hình mẫu quản trị cánh hữu, chống thức tỉnh. Nhưng nó đặt ra câu hỏi: Tại sao lãnh đạo của một quốc gia Trung Âu lại tham gia vào hoạt động chính trị của Đảng Cộng hòa Hoa Kỳ nhiều đến như vậy?
Trên thực tế, Quốc gia Trung Âu này không hẳn là thiên đường của phe cánh hữu như nhiều đảng viên Đảng Cộng hòa miêu tả.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Thủ tướng Hungary, Viktor Orbán nói với cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump trong một tweet vào tháng Tư rằng: “Hãy tiếp tục chiến đấu, thưa Tổng thống!”. Một tháng sau, ông ta lại tweet rằng: “Hãy quay lại, thưa Tổng thống!” và khi Trump ra trình diện tại Tòa án ở Miami, Viktor Orbán lại tweet rằng: “Hãy làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại và mang lại hòa bình cho chúng ta”.
Chiến dịch tranh cử của Trump được cho là đã được David Cornstein, cựu đại sứ của Trump tại Hungary, thúc giục Trump thâu nhận Árpád Habony, một cố vấn thân cận của Viktor Orbán vào làm cố vấn. Trong khi đó, các đảng viên Đảng Cộng hòa như Đại diện Paul Gosar của Arizona và cựu ứng cử viên thống đốc Kari Lake đã tới Budapest vào mùa xuân để dự một hội nghị.
Viktor Orbán muốn mở rộng hình ảnh quốc tế của mình và kết nối với quyền lực quốc tế – và đặc biệt là quyền lực của giới chính trị Mỹ. Phải mất một thời gian – thực tế là vài năm – nhưng cuối cùng Viktor Orbán cũng tìm ra cách để làm được điều đó.
Khi Viktor Orbán đảm nhận chức thủ tướng lần thứ hai vào năm 2010, ông ta và đảng Fidesz của ông ta, đã rất thân thiện với Moscow và bắt đầu tìm cách kết nối với các đảng viên Cộng hòa tại Mỹ.
Đến năm 2014, Viktor Orbán đã quyết tâm xây dựng một nền dân chủ phi tự do và cùng với các chiến lược gia người Mỹ George Birnbaum và Arthur Finkelstein, đã tấn công nhà từ thiện tỷ phú gốc Budapest George Soros—vốn là mục tiêu nổi bật của cánh hữu Mỹ. Cùng năm đó, Hungary đã thuê cựu dân biểu Florida, Connie Mack làm nhà vận động hành lang.
Sau đó, cuộc khủng hoảng di cư ở châu Âu năm 2015 xảy ra, “thực sự là một bước ngoặt đối với nền chính trị của Viktor Orbán ở châu Âu cũng như đối với các chính trị gia trung hữu của Mỹ,”.
Viktor Orbán nắm bắt thời cơ, vạch ra những âm mưu cáo buộc rằng George Soros đang tài trợ cho dòng người di cư trong nỗ lực thay đổi nhân khẩu học của châu Âu. Ứng cử viên tổng thống cho năm 2016 là Donald Trump cũng coi việc tấn công người di cư là tâm điểm trong chiến dịch tranh cử đầu tiên của ông ta. Và khi Trump thực sự nổi lên như một thế lực trong nền chính trị Mỹ. Bản năng chính trị của Viktor Orbán mách bảo rằng: “Đây chính là thời điểm, là một cơ hội chiến đấu để giành được ảnh hưởng từ Mỹ và nhân vật đặc biệt quái dị này có thể có cơ hội trở thành Tổng thống Mỹ, nếu “chó nhảy bàn độc” thành công. Hungary với chế độ phi dân chủ sẽ có những đối tác có cùng chí hướng”.
Bắt đầu từ năm 2016, những người nổi tiếng của Fidesz dường như thường xuyên có mặt ở Hoa Kỳ nhiều hơn.
Kỷ nguyên Trump ít nhất cũng có kết quả như đảng Fidesz của Viktor Orbán mong đợi. Hai nhà lãnh đạo đồng quan điểm về vấn đề nhập cư. Cả hai đều vui vẻ tấn công George Soros và phóng đại tác động của các khoản quyên góp của ông đối với các mục đích tự do cũng như đả kích, bêu xấu ảnh hưởng của ông đối với chính trị toàn cầu. Viktor Orbán thậm chí còn có chuyến thăm Tòa Bạch Ốc vào năm 2019. Ông ta đã tìm thấy những người bạn đồng hành ở những chính trị gia Hoa Kỳ có cùng chí hướng khác. Luật gần đây được thông qua ở Florida về quyền LGBTQ và giáo dục có những nét tương đồng đáng kinh ngạc với luật được thông qua ở Budapest vào năm 2021. Năm 2022, Trump tán thành Viktor Orbán tái tranh cử và đầu năm nay, Viktor Orbán đã trả ơn và nói rằng ông ta hy vọng Trump sẽ một lần nữa được bầu vào Tòa Bạch Ốc.
Thất bại trong cuộc bầu cử năm 2020 của Trump đã khiến mọi thứ ở Washington trở nên tồi tệ hơn đáng kể đối với Viktor Orbán và các đồng minh của ông ta. Dalibor Rohac, thành viên cấp cao tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, cho biết rằng: “Họ thực sự đã đốt cháy tất cả các cây cầu với chính quyền Biden, các nhà lập pháp Đảng Dân chủ, các đảng viên Cộng hòa trung hữu”. “Tất cả những gì họ còn lại là những loại MAGA rác rưỡi, những người bị thúc đẩy bởi chiến tranh văn hóa.” Hãy xem Matt Schlapp, chủ tịch Liên minh Bảo thủ Hoa Kỳ và Thượng nghị sĩ tiểu bang Wisconsin, Ron Johnson đã lên tiếng ủng hộ Viktor Orbán tái tranh cử rằng: “Đúng, chúng tôi ủng hộ các nhà lãnh đạo bác bỏ chủ nghĩa toàn cầu, chủ nghĩa xã hội, di cư bất hợp pháp và quan tâm đến việc bảo vệ gia đình, chủ quyền quốc gia và các giá trị truyền thống.”
Tuy nhiên, thay vì đảo ngược tiến trình, chính phủ Hungary và các đồng minh của họ đang tăng cường gấp đôi. Ví dụ, Mathias Corvinus Collegium, hay MCC, một trường đại học tư do giám đốc chính trị của Viktor Orbán, Balázs Orbán, giám sát, đã chứng kiến một làn sóng đầu tư và được coi là nơi mà những người bảo thủ Mỹ và Hungary có thể hội tụ để phổ biến các chính sách phi dân chủ và phát xít cực đoan của họ.
Trong khi đó, cánh hữu cực đoan của Mỹ ngày càng coi Hungary là hình mẫu cho những nỗ lực của chính họ và coi đó là thành tựu cuối cùng trong dự án chính trị của họ.
Vào năm 2022, Tucker Carlson—lúc đó vẫn là cậu bé vàng của Fox News— đã thực hiện một bộ phim tài liệu ca ngợi Hungary của Viktor Orbán. Hội nghị Hành động Chính trị Bảo thủ đã hai lần diễn ra tại Budapest, Hungary. Những người cực hữu tổ chức các hội nghị CPAC của Hungary coi việc bảo vệ bản sắc dân tộc, chủ quyền và truyền thống xã hội Do Thái-Kitô giáo là sứ mệnh chính của họ.
Đảng Fidesz đang xây dựng mối quan hệ với nhiều người cực hữu tại Mỹ như Donald Trump, Ron DeSantis. Tổng thống Hungary, Katalin Novák đã gặp Thống đốc Florida Ron DeSantis vào tháng 3. Hungary đã chính thức ủng hộ Trump với khẩu hiệu: “Donald Trump sẽ có đề cử của Đảng Cộng hòa. Hoặc là Trump hoặc không ai cả.” Họ thực sự hy vọng rằng Trump hoặc một tổng thống theo chủ nghĩa Trump sẽ quay trở lại nắm quyền. Khi đó đảng Fidesz sẽ có tầm quan trọng hơn ở cấp độ quốc tế. Họ đang chuẩn bị cho chiến thắng của phe cực hữu toàn cầu.
Đối với tất cả những cách mà phe cánh hữu của Mỹ và Hungary khẳng định họ có cùng quan điểm, sự thật là có những khác biệt đáng kể về chính sách mà những người thúc đẩy mối quan hệ luôn phải thừa nhận.
Ví dụ, đảng Fidesz thường nói về tầm quan trọng của gia đình Cơ đốc giáo, nhưng chính phủ Hungary khuyến khích sinh sản bằng cách thúc đẩy phúc lợi một cách hiệu quả. Vào tháng 4, chính phủ nhấn mạnh rằng các siêu thị nên áp dụng các chương trình khuyến mãi, chào bán các loại sản phẩm khác nhau mỗi tuần. Năm 2019, Viktor Orbán hứa với những phụ nữ có trên 4 con sẽ không phải nộp thuế thu nhập; Chính phủ của ông cho biết sẽ giúp các gia đình có hơn 3 đứa con mua xe giá rẻ và cho phép vợ chồng được nghỉ phép chăm con có hưởng lương, thêm chỗ học tại các trường mẫu giáo và hoàn trả số tiền lên tới 10 triệu forint (khoảng 30.000 USD) cho các khoản vay của các gia đình có hai con trở lên. Mặc dù một số người thuộc phe cánh hữu của Mỹ đã tỏ ra vay mượn chủ nghĩa phi dân chủ của đảng Fidesz, nhưng những chính sách này của đảng Fidesz trên thực tế không có cơ hội được GOP chấp nhận. Vì đảng Cộng hòa hiện tại chỉ muốn tìm cách cắt giảm, chứ không phải mở rộng sự hỗ trợ từ chính phủ. Đây là một sự khác biệt mà điểm cộng, tôi cho là thuộc về Hungary của Viktor Orbán, ít ra họ còn nghĩ đến người dân, quyền của phụ nữ và cha mẹ, những đứa trẻ nhưng với đảng Cộng hòa tại Mỹ thì không.
Và một ví dụ nữa, mặc dù Vikrtor Orbán đã thực hiện một số bước để khiến việc phá thai trở nên khó khăn hơn— chẳng hạn như năm ngoái đã tuyên bố rằng người mang thai phải chứng minh rằng họ đã nghe nhịp tim của thai nhi trước khi thực hiện phá thai—việc tước bỏ quyền phá thai không phải là một phần của chính sách của đảng Fidesz. Người Hungary ủng hộ quyền lựa chọn phá thai, việc tiếp cận phá thai được hiểu là “một quyền nhất định”. Đây lại là một điểm cộng nữa thuộc về Hungary của Viktor Orbán, trong khi đảng Cộng hòa tại Mỹ, chủ trương tước đoạt quyền phá thai của nữ giới, muốn kiểm soát gắt gao gần như toàn bộ cơ thể và sinh hoạt của nữ giới Mỹ. Lại thêm một điểm cộng nữa cho đảng Fidesz của Viktor Orbán, họ vẫn còn biết tôn trọng quyền của nữ giới, còn đảng Cộng hòa tại Mỹ thì chỉ biết đàn áp, tước đoạt, muốn đưa đất nước trở thành một chính phủ Taliban thứ hai, xem phụ nữ như cỏ rác.
Về chính sách đối ngoại cũng vậy, Viktor Orbán đã nhiều lần trì hoãn nỗ lực trở thành thành viên NATO của Thụy Điển, phản đối kế hoạch của EU cấp thêm tiền cho Ukraine. Đây là những vấn đề không chỉ liên quan đến chính trị trong nước mà còn liên quan đến an ninh quốc tế.
Và trên thực tế, có nhiều người trong Đảng Cộng hòa – bao gồm cả Trump và DeSantis – đã nghi ngờ sự ủng hộ của Mỹ đối với NATO và Ukraine.
Phải thừa nhận rằng mọi thứ diễn ra như thế này không có nghĩa là mọi thứ sẽ luôn như vậy. Những người cánh hữu Hungary và Mỹ không nhất thiết phải liên minh với nhau mãi mãi. Vào tháng 8, chính quyền Biden đã hạn chế sự tham gia của Hungary vào chương trình miễn thị thực. Mặc dù quyết định này rõ ràng là do chính quyền Đảng Dân chủ đưa ra, nhưng cuối cùng nó có thể có tác động dây chuyền đến quan hệ Hungary-Mỹ nói chung và tác động đến chính quyền tiếp theo của Đảng Cộng hòa.
Ngoài ra còn có một thực tế là, ít nhất về mặt lý thuyết, Liên minh Châu Âu nên đóng vai trò như một cơ quan kiểm soát Hungary nếu nước này quyết định hoàn toàn đi theo chủ nghĩa độc tài. Daniel Kelemen, giáo sư chính sách công tại Georgetown, đã so sánh đất nước Hungary với các tiểu bang riêng lẻ của Hoa Kỳ từ cuối thế kỷ 19 cho đến giữa thế kỷ 20 đã nhận được tài trợ từ chính phủ liên bang ngay cả khi họ hoạt động như các quốc gia độc đảng chứ không phải các nền dân chủ cạnh tranh. Chính phủ của Viktor Orbán là một kẻ cơ hội đang được EU bao cấp. Nhưng EU đặt ra một số giới hạn bên ngoài về những gì ông ta có thể làm và giới hạn ông ấy có thể đi được bao xa.
Trong khi Trump liên tục chỉ trích Trung Quốc và DeSantis gần đây đã tiết lộ một kế hoạch kinh tế nhằm mục đích đối phó với Bắc Kinh, thì Hungary lại nói về “cơ hội hơn là rủi ro”. Vào tháng 5, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị mô tả mối quan hệ giữa hai nước đã bước vào “thời kỳ tốt đẹp nhất trong lịch sử”.
Tóm lại, bất chấp những khác biệt về chính sách giữa đảng Fidesz của Viktor Orbán và đang Cộng hòa Trump, có rất ít lý do để mong đợi một sự rạn nứt giữa cánh hữu Hungary và Mỹ trong tương lai gần.
Lời kết:
Đối với giới chính trị cánh hữu của Mỹ, Hungary là một ý tưởng, một nguồn cảm hứng, một hình mẫu mà Mỹ muốn được trở thành. Tuy nhiên, trên thực tế, đây là một quốc gia tương đối nhỏ với dân số liên tục giảm và ảnh hưởng toàn cầu chỉ ở mức tối thiểu. Nhưng tại sao đất nước Hungary với đảng Fidesz của Viktor Orbán lại thực sự rất quan trọng đối với đảng Cộng hòa Trump?
Đơn giản là vì đảng Cộng hòa Trump làm theo, học hỏi theo đảng Fidesz của Viktor Orbán sẽ không bị thiệt thòi gì. Viktor Orbán không có gì nhiều để mất nếu không có qua lại nhiều với phía Mỹ nhưng nếu Trump giành được quyền lực, vận mệnh của Hungary đối với chính sách đối ngoại của Mỹ sẽ được cải thiện và nâng cấp, xem trọng.
Nói bình dân hơn một chút, thời nào cũng vậy, bất cứ ai và bất cứ nơi đâu thì, luôn luôn: “Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã”.
Translated & Summarized
Việt Linh