Tòa Thượng thẩm Hồng Kông hôm thứ Hai đã tuyên nhà hoạt động ủng hộ dân chủ Jimmy Lai có tội với các cáo buộc âm mưu thông đồng với thế lực nước ngoài và xuất bản tài liệu mang tính kích động, theo Luật An ninh Quốc gia do Trung Quốc áp đặt—những tội danh có thể khiến ông đối mặt án tù chung thân.
Vụ án mang tính bước ngoặt này thu hút sự theo dõi sát sao của cộng đồng quốc tế, trong bối cảnh nhiều năm qua Hồng Kông chứng kiến siết chặt các quyền và tự do sau các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ năm 2019—những diễn biến mà Bắc Kinh coi là thách thức đối với quyền cai trị của mình tại trung tâm tài chính toàn cầu này.
Trong khi những người ủng hộ xem ông Lai là người đấu tranh cho tự do, Bắc Kinh coi ông là đầu não của các cuộc biểu tình và là người vận động các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Hồng Kông và Trung Quốc đại lục. Giới chức Trung Quốc bác bỏ cáo buộc cho rằng họ làm xói mòn pháp quyền của thành phố.
“Không còn nghi ngờ gì nữa rằng ông Lai đã ‘nuôi dưỡng sự oán giận và thù ghét đối với’ Trung Quốc trong nhiều năm trưởng thành của mình,” Thẩm phán Esther Toh phát biểu trước một phòng xử chật kín người. Khi đó, ông trùm truyền thông—mặc áo len xanh nhạt và khoác áo xám—ngồi khoanh tay lắng nghe. Hai thẩm phán còn lại trong hội đồng xét xử là Alex Lee và Susana D’Almada Remedios.
Dự kiến tuyên án vào năm tới
Ông Jimmy Lai, người sáng lập nhật báo Apple Daily (nay đã ngừng hoạt động) và là một trong những tiếng nói chỉ trích nổi bật nhất đối với lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã phải đối mặt với hàng loạt vụ kiện, bao gồm các cáo buộc theo luật an ninh diện rộng mà Bắc Kinh ban hành để đáp trả các cuộc biểu tình năm 2019.
Ông Lai—đã bị giam 5 năm trong thời gian chờ phán quyết—sẽ được tuyên án vào thời điểm sau. Một phiên điều trần tiền tuyên án, nơi ông có thể xin giảm nhẹ hình phạt, được ấn định vào ngày 12 tháng 1. Luật sư Steven Kwan cho biết thân chủ sẽ quyết định có kháng cáo hay không sau khi bản án được tuyên.
Nhà tỷ phú 78 tuổi, đang gặp nhiều vấn đề sức khỏe như tiểu đường và cao huyết áp, đã không nhận tội đối với ba cáo buộc: một tội âm mưu xuất bản tài liệu kích động và hai tội âm mưu thông đồng với thế lực nước ngoài.
Phán quyết đối với ông Lai khép lại một năm đánh dấu sự tan rã gần như hoàn toàn của phe đối lập dân chủ tại Hồng Kông, khi Đảng Dân chủ—lực lượng đối lập lớn nhất của thành phố—đã bỏ phiếu giải thể vào Chủ nhật dưới áp lực từ Bắc Kinh.
Bên ngoài tòa án, người dân xếp hàng qua đêm, kéo dài hơn một dãy nhà, một số mang theo đồ cắm trại, để tranh 507 vé vào phòng xử. Cảnh sát được triển khai giám sát khu vực xung quanh.
Các tổ chức nhân quyền chỉ trích phán quyết
Phiên tòa của ông Lai bắt đầu từ tháng 12 năm 2023 và là vụ áp dụng Luật An ninh Quốc gia gây chú ý nhất tại thuộc địa cũ của Anh—nơi được trao trả cho Trung Quốc năm 1997. Phán quyết được xem là điểm nóng ngoại giao mới tiềm ẩn.
Mỹ, Anh và nhiều tổ chức nhân quyền cho rằng phiên tòa mang động cơ chính trị, đồng thời kêu gọi trả tự do ngay lập tức cho ông Lai. Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nêu trường hợp của ông Lai với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong cuộc gặp hồi tháng 10 và nói sẽ làm hết sức để “cứu” ông.
Bà Beh Lih Yi, Giám đốc khu vực châu Á–Thái Bình Dương của Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ), gọi phán quyết là một “bản án ngụy tạo” và là “hành vi bức hại đáng xấu hổ”.
“Phán quyết này cho thấy sự coi thường trắng trợn đối với tự do báo chí tại Hồng Kông,” bà nói. “Tội duy nhất của Jimmy Lai là điều hành một tờ báo và bảo vệ dân chủ.”
Tổ chức Phóng viên Không Biên giới (RSF) cũng mô tả phiên tòa của ông Lai là “trò hề”.
Chính quyền Trung Quốc và Hồng Kông khẳng định ông Lai được xét xử công bằng, và rằng không có quyền tự do nào là tuyệt đối khi liên quan đến bảo vệ an ninh quốc gia.
Gia đình ông Lai cho biết tình trạng sức khỏe của ông xấu đi sau hơn 1.800 ngày bị biệt giam, với các triệu chứng gồm tiểu đường, cao huyết áp và rối loạn nhịp tim.
Phán quyết được đưa ra vào thời điểm nhạy cảm đối với Hồng Kông, khi người dân còn đang để tang sau vụ hỏa hoạn tháng trước khiến ít nhất 160 người thiệt mạng—một trong những thảm họa cháy chung cư nghiêm trọng nhất thế giới trong những năm gần đây.
Các cơ quan an ninh quốc gia Trung Quốc cảnh báo sẽ trấn áp bất kỳ cá nhân “chống Trung Quốc” nào tìm cách lợi dụng thảm kịch này để “đẩy Hồng Kông trở lại hỗn loạn” như năm 2019, thời điểm các cuộc biểu tình quy mô lớn đã châm ngòi cho khủng hoảng chính trị.
