Trong nhiều năm qua, California luôn được xem là pháo đài vững chắc của phe Dân Chủ. Tuy nhiên, bước sang giữa năm 2025, những con số mới nhất từ California Secretary of State đã hé lộ một nghịch lý lặng lẽ: đảng Dân Chủ không còn tăng trưởng.
Theo báo cáo ghi danh cử tri so sánh giữa tháng 2 và tháng 9 năm 2025, đảng Dân Chủ chỉ tăng +190 người, trong khi Cộng Hòa tăng +48,104, nhóm Không Thuộc Đảng (NPP) tăng +82,723, và các đảng nhỏ khác tăng +29,350.
Đây là tỉ lệ lệch chưa từng thấy trong vài thập niên qua. Đây không chỉ là dao động con số ngẫu nhiên, mà là phản chiếu chính xác xu hướng tâm lý ghi danh.
Con số tâm lý
Những con số khô khan ấy phản ánh một sự thật sâu hơn. Nhiều cử tri trung dung đang rời khỏi đảng Dân Chủ, không hẳn vì họ yêu thích Cộng Hòa, mà vì họ mất niềm tin vào cấu trúc chính trị hiện hành.
Ở California, đảng Dân Chủ ngày càng chịu tác động sâu của các nghiệp đoàn khu vực công và liên minh phong trào thiên tả. Ảnh hưởng ấy thể hiện rõ qua quy trình đề cử, dòng tài trợ vận động, và chương trình nghị sự lập pháp. Đối với một bộ phận cử tri trung dung và độc lập, bức tranh này tạo cảm giác đảng bị “lệ thuộc” vào lợi ích có tổ chức, ưu tiên các mục tiêu khuynh tả sâu hơn là những nhu cầu thực tế về chi phí sinh hoạt, an toàn công cộng, thuế, lệ phí hay chính sách cho doanh nghiệp nhỏ. Chính sự mất cân đối này đang xói mòn niềm tin vào quy trình và tính đại diện, đặc biệt trong nhóm trung lưu lao động và tiểu thương, những người từng là nền tảng ổn định của cử tri Dân Chủ.
Proposition 50, quyền phân chia ranh giới bầu cử vốn do Ủy ban Độc lập đảm trách nay chịu ảnh hưởng trực tiếp hơn từ cơ quan lập pháp đảng phái.
Điều này vô hình trung làm suy giảm niềm tin rằng “phiếu bầu của mỗi người có giá trị như nhau”, khiến nhiều cử tri chọn rút lui khỏi đảng và tham gia NPP hoặc các đảng nhỏ. Về hình thức, đây là sự “trung lập hóa“. Nhưng thực tế, phần lớn nhóm NPP, nhất là tại miền Nam California lại nghiêng về trung hữu, và có tỷ lệ đi bầu cao hơn trong các kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ.
Sự mất cân bằng ấy không chỉ đến từ số liệu, mà còn từ cách đảng phái đối xử với lá phiếu. Khi đảng Dân Chủ chọn đề cử Phó Tổng thống Kamala Harris thay thế Tổng thống Joe Biden, nhiều cử tri cảm thấy rằng quyền lựa chọn của họ bị thu hẹp, giống như khi Proposition 50 đã làm giảm vai trò của Ủy ban Độc lập được thành lập qua Proposition 11 để bảo vệ tiếng nói của dân. Hai sự kiện tưởng như riêng biệt ấy lại phản chiếu cùng một điều – khi đảng phái can thiệp vào cơ chế dân chủ, niềm tin của cử tri bắt đầu lung lay. Và khi niềm tin lung lay, con số ghi danh, dù nhỏ, cũng đủ tạo ra sự dịch chuyển chính trị lớn.
Sóng bắt đầu
Khi tỉ lệ số cử tri ghi danh đổi màu, kết quả thăm dò cũng bắt đầu phản ứng.
Theo Emerson College Polling tháng 8 năm 2025, hai ứng cử viên thống đốc California, bà Katie Porter (Dân chủ) dẫn ông Steve Hilton (Cộng hoà) 6 điểm, nhưng đến tháng 10, ông Hilton đã vượt bà Porter 1 điểm — một bước nhảy 7 điểm chỉ trong hai tháng.
Đây không chỉ là dao động ngẫu nhiên của thăm dò, mà là phản chiếu chính xác xu hướng tỉ lệ số phiếu ghi danh.
Đây không chỉ là dao động trong thăm dò số; mà là phản chiếu chính xác xu hướng ghi danh – bên xanh đứng yên, bên đỏ tiến tới.
Từ “ổn định” đến “dao động” là một quá trình âm thầm nhưng có thật, và lịch sử California chưa từng chứng kiến đà chuyển này kể từ thời Thống đốc Cộng hoà Schwarzenegger (2006).
Bản đồ thật
Tại các địa hạt dao động như CA-45, nơi đảng Dân Chủ chỉ hơn khoảng D + 1, mọi sai lệch nhỏ trong hành vi cử tri đều có thể tạo ra chênh lệch lớn trong kết quả thực tế. Bản đồ vẽ lại sau Proposition 50 có thể đậm xanh hơn trên giấy, nhưng lại yếu hơn trong thực tế.
Nguyên nhân là các khu vực “mở rộng” từ Los Angeles có nhiều cử tri trẻ và Latino, nhóm vốn có tỷ lệ đi bầu thấp trong năm giữa nhiệm kỳ. Ngược lại, phần còn lại của địa hạt tại Orange County – với nhiều cử tri trung niên, chủ nhà, nói tiếng Anh – lại là nhóm đi bầu đều đặn hơn.
Sự chênh lệch về hành vi thay đổi số đông “ít đi bầu” thay vào “thường đi bầu” này khiến lợi thế “xanh” trên giấy trở thành ảo giác thống kê.
Đợt sóng ngầm
Những người tin rằng Proposition 50 sẽ giúp củng cố bản đồ xanh có thể đã bỏ qua một yếu tố quan trọng, thời gian lan truyền của xu hướng chính trị. Khi đà ghi danh nghiêng hữu kéo dài từ nay đến kỳ bán kết, “sóng ngầm” vẫn có thể còn nhe nhẹ. Nhưng càng gần ngày bầu cử toàn bang, làn sóng này càng tích tụ sức mạnh, lan qua các tầng lớp cử tri độc lập, trung dung và NPP. Đến cuối cùng, chính nhóm cử tri ấy, vốn rời đảng vì mệt mỏi với chính trị cực đoan, lại trở thành lực đẩy mạnh nhất cho phe hữu.
Nếu xu hướng này không đổi, cuộc bầu cử 2026 có thể chứng kiến một cơn sóng thần chính trị, nơi một D + 1 trên giấy biến thành R + 1 trong thực tế chỉ qua một đêm.
Kết luận
Dưới góc nhìn dữ liệu, Proposition 50 có thể được xem là một “nước cờ xanh” trên bàn cờ chính trị, nhưng nước cờ ấy đang tạo nên hiệu ứng ngược.
Khi đảng Dân Chủ gần như không tăng trưởng tỉ lệ ghi danh, khi các nhóm trung hữu và độc lập gia tăng nhanh chóng, và khi các cuộc thăm dò đã bắt đầu phản ứng, thì “màu xanh” của California không còn là bức tường vững chắc như trước. Nếu không kịp thay đổi chiến lược, phe xanh có thể chứng kiến trận sóng đỏ đầu tiên kể từ năm 2006, bắt đầu bằng những con số nhỏ, nhưng kết thúc bằng một cuộc đảo chiều lớn.
Một tiến trình dân chủ lành mạnh đòi hỏi lá phiếu của người dân được đặt trên mọi toan tính đảng phái. Cháy rừng đôi khi chỉ bắt đầu từ một điếu thuốc nhỏ, và trong chính trị, chỉ cần một sai lệch nhỏ cũng đủ thổi bùng ngọn lửa đỏ thiêu rụi cả rừng xanh California.
DHL
