Các đồng minh NATO đang bất đồng về việc có nên chính thức hóa chính sách bắn hạ các máy bay Nga xâm phạm không phận liên minh hay không. Một số nước — trong đó có Mỹ, Ba Lan và các quốc gia vùng Baltic — cho rằng những vi phạm trong tương lai cần bị đáp trả bằng vũ lực, trong khi những nước khác, tiêu biểu là Đức, kêu gọi thận trọng hơn.
Vấn đề này bùng lên tại cuộc họp khẩn của Hội đồng Bắc Đại Tây Dương hôm thứ Ba, do Estonia triệu tập sau khi ba tiêm kích Nga xâm phạm không phận Estonia tuần trước trong 12 phút.
Đại diện một số nước, bao gồm Ba Lan và Estonia, muốn tuyên bố chung sau cuộc họp nêu rõ: mọi vi phạm tiếp theo của Nga, kể cả từ máy bay có người lái, sẽ bị đáp trả bằng vũ lực — một lựa chọn mà NATO có thẩm quyền thực hiện nếu cần, theo hai quan chức NATO biết rõ nội dung thảo luận.
Tuy nhiên Đức và một số nước Nam Âu đã thúc đẩy loại bỏ ngôn ngữ đó khỏi tuyên bố, lo ngại điều ấy sẽ dẫn đến leo thang.
Spencer Platt/Hình ảnh Getty
Tướng Alexus Grynkewich, tư lệnh tối cao liên quân NATO ở châu Âu, cũng làm dấy lên tranh luận khi nói rằng vụ xâm nhập vào không phận Estonia có thể mang tính vô ý do trình độ và huấn luyện chưa đầy đủ của phi công Nga, CNN đưa tin.
Tuyên bố cuối cùng, được 32 quốc gia thành viên thông qua, nằm ở thế “hòa hoãn”:
“NATO và các Đồng minh sẽ sử dụng, phù hợp với luật pháp quốc tế, mọi công cụ quân sự và phi quân sự cần thiết để tự vệ và ngăn chặn mọi mối đe dọa từ mọi hướng. Chúng tôi sẽ tiếp tục phản ứng theo cách thức, thời điểm và lĩnh vực mà chúng tôi lựa chọn.”
Sự kiện nhấn mạnh khó khăn trong việc đạt đồng thuận, các quan chức nhận định, giữa lúc Nga liên tục đẩy giới hạn tấn công vào Ukraine — nhiều lần lấn sang lãnh thổ NATO — đồng thời triển khai lực lượng gần châu Âu.
Ngay cả Tổng thống Donald Trump, người lâu nay thường tỏ vẻ đánh giá có lợi cho Nga, cũng phát biểu hôm thứ Ba rằng “Có, tôi ủng hộ” khi được hỏi có nên bắn hạ máy bay Nga vi phạm không phận NATO hay không.
“Lời cảnh báo đã được đưa ra”
Kacper Pempel/Reuters
Chỉ trong hai tuần qua, Nga đã phóng tới 21 máy bay không người lái về phía Ba Lan, một số bị tiêm kích NATO bắn hạ; một máy bay tấn công của Nga bay vào không phận Romania; ba chiếc tiêm kích Nga bay qua Estonia khi tắt bộ phát tín hiệu; và một máy bay quân sự Nga bay thấp qua khu trục hạm của hải quân Đức ở Biển Baltic vào cuối tuần trước, theo Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius.
Na Uy cũng thông báo Nga đã xâm phạm không phận nước này ba lần trong năm nay — hai lần trên biển gần Vardø ở cực đông bắc, và một lần trên vùng đất hoang ở tỉnh Finnmark.
Chưa rõ tất cả các vụ việc trên có phải cố ý hay không. Giới chức NATO, Mỹ và châu Âu đang xem xét khả năng một trong các vụ xâm nhập của drone vào Ba Lan là hậu quả của việc gây nhiễu điện tử từ bên Ukraine, khiến máy bay trệch hướng, CNN dẫn nguồn.
Một quan chức NATO khác nói với CNN rằng họ không xem bình luận của Trump là nỗ lực vận động để Mỹ thay đổi chính sách NATO, gọi đó chỉ là “ý kiến nóng trong giờ” của ông. “Về phần chúng ta, ta đã phản ứng với các vụ xâm nhập bằng sự chuyên nghiệp; bên Nga thì cho thấy sự thiếu chuyên môn. Vậy tại sao ta phải bắn hạ họ?” quan chức này nói.
Nhưng với nhiều quốc gia NATO, đặc biệt các nước phía đông sát biên giới Nga, ý định không phải là yếu tố then chốt — họ cho rằng Moskva cần chịu hậu quả cho hành vi ngày càng liều lĩnh và nguy hiểm.
“Nếu một quả tên lửa hay máy bay khác xâm nhập không phận chúng tôi không xin phép — cố ý hay ‘nhầm lẫn’ — rồi bị bắn rơi, và mảnh vỡ rơi xuống lãnh thổ NATO, xin đừng đến đây than vãn,” Ngoại trưởng Ba Lan Radek Sikorski nói tại cuộc họp khẩn ở Liên Hiệp Quốc. “Các bạn đã được cảnh báo.”
Jeenah Moon/Reuters
“Thận trọng không phải là hèn nhát”
Tổng thống Czech Petr Pavel nói rằng “chúng ta phải phản ứng phù hợp, bao gồm cả khả năng bắn hạ máy bay Nga,” và cảnh báo nếu các đồng minh không đoàn kết, sự việc tương tự sẽ sớm xảy đến với họ.
Một quan chức cấp cao NATO nhận định Nga đang thăm dò các điểm yếu trong phòng thủ của liên minh và thu thập thông tin xem NATO sẵn sàng đến đâu để bảo vệ không phận — điều mà Bộ trưởng Quốc phòng Đức Pistorius cảnh báo.
“Các vụ xâm nhập của drone và máy bay chiến đấu Nga sâu vào không phận Ba Lan và Estonia, cùng hành động bay qua một tàu khu trục Đức ở Baltic chỉ trong vài ngày, cho thấy Nga đang thử nghiệm biên giới NATO với tần suất và cường độ tăng dần,” Pistorius nói. Tuy nhiên ông cũng cảnh báo tránh rơi vào “bẫy leo thang” do Nga giăng ra, kêu gọi nét cân nhắc trong phản ứng.
“Những yêu cầu vô căn cứ đòi bắn hạ thứ gì đó trên bầu trời là không hữu ích,” ông nói. “Thận trọng không phải là hèn nhát, mà là trách nhiệm với đất nước mình và hòa bình ở châu Âu.”
Hình ảnh Simon Wohlfahrt/Bloomberg/Getty
Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb khuyên đồng minh “đừng phản ứng thái quá nhưng phải đủ cứng rắn, bởi điều duy nhất Nga hiểu là sức mạnh.”
Nguy cơ leo thang cao hơn với máy bay có người lái
Tướng Grynkewich, tư lệnh Bộ Chỉ huy châu Âu kiêm Tư lệnh Tối cao Liên quân NATO ở châu Âu, nói với báo Le Monde rằng bắn hạ tiêm kích có rủi ro leo thang cao hơn nhiều so với bắn hạ một drone.
“Dễ dàng hơn nhiều khi quyết định hạ một máy bay không người lái xâm nhập,” ông nói. “Chúng ta phải cân nhắc vị trí, khu vực bên dưới khi bắn hạ, rủi ro với dân thường và mối đe dọa mà nó cấu thành.”
Hình ảnh Simon Wohlfahrt/AFP/Getty
Nhưng việc bắn rơi máy bay có người lái rõ ràng “tăng nguy cơ leo thang nếu diễn ra giao tranh khiến ai đó thiệt mạng,” Grynkewich nói. “Tôi có thể khẳng định nếu có mối đe dọa xác thực từ bất kỳ vật thể nào trên không, có người hay không, chúng tôi sẵn sàng thực hiện mọi hành động cần thiết để bảo vệ dân chúng.”
Ông thừa nhận các quan điểm khác nhau trong NATO về khi nào và cách thức sử dụng lực lượng can thiệp. Một số nước như Ba Lan mong muốn “ứng dụng rộng rãi” lực lượng NATO để đối phó đe dọa, trong khi “những quốc gia khác đưa ra đánh giá khác.” Grynkewich cho biết NATO phối hợp chặt chẽ với từng nước để xác định tham số can thiệp, nhằm giảm tối đa các giới hạn và tăng tính linh hoạt tác chiến.
Nguồn CNN
