(AP) — Một tòa án liên bang hôm thứ Ba đã phán quyết rằng Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Lisa Cook, người đang đối mặt với nỗ lực sa thải từ Tổng thống Donald Trump, có thể tiếp tục tại vị trong khi cuộc chiến pháp lý vẫn diễn ra.
Phán quyết này — gần như chắc chắn sẽ bị kháng cáo — được xem là đòn giáng vào nỗ lực của chính quyền Trump nhằm mở rộng kiểm soát đối với Fed, vốn từ lâu được duy trì tính độc lập để thực hiện nhiệm vụ do Quốc hội giao phó: ổn định giá cả và tối đa hóa việc làm.
Ngày 25/8, Trump tuyên bố sa thải Cook với cáo buộc bà gian lận thế chấp khi mua hai bất động sản năm 2021, trước khi gia nhập Fed. Theo cáo buộc, Cook đã khai cả hai là “nhà ở chính” để hưởng mức trả trước và lãi suất thấp hơn, thay vì khai là nhà thứ hai hoặc bất động sản đầu tư.
Các luật sư của Cook phản bác, cho rằng việc sa thải này là trái luật vì tổng thống chỉ có thể bãi nhiệm một thống đốc Fed “vì lý do chính đáng” — vốn thường được hiểu là kém hiệu quả, sao lãng nhiệm vụ hoặc sai phạm trong thời gian tại chức. Họ cũng khẳng định Cook phải được quyền điều trần và tự bào chữa trước khi bị bãi nhiệm, nhưng bà không hề được trao cơ hội đó. Trong đơn kiện, Cook bác bỏ toàn bộ cáo buộc nhưng không đưa thêm chi tiết.
Vụ việc có thể trở thành bước ngoặt lịch sử cho Fed — cơ quan đã tồn tại 112 năm. Các nhà kinh tế từ lâu ủng hộ một ngân hàng trung ương độc lập, bởi họ có thể đưa ra những quyết định khó khăn, như tăng lãi suất để chống lạm phát, dễ dàng hơn so với các chính trị gia chịu áp lực cử tri.
Nhiều chuyên gia lo ngại rằng nếu Fed rơi vào vòng kiểm soát của Tòa Bạch Ốc, lãi suất có thể bị duy trì ở mức thấp hơn so với thực tế kinh tế để đáp ứng mong muốn vay rẻ của Trump. Điều đó có thể thúc đẩy lạm phát, làm tăng lãi suất dài hạn với các khoản vay mua nhà, mua xe và khiến chính phủ Mỹ phải trả chi phí đi vay cao hơn.
Nếu thành công loại bỏ Cook, Trump có thể giành đa số 4-3 trong Hội đồng Thống đốc Fed. Ông đã bổ nhiệm hai thành viên trong nhiệm kỳ đầu và mới đề cử Stephen Miran — cố vấn kinh tế chủ chốt của Tòa Bạch Ốc — thay thế Thống đốc Adriana Kugler, người bất ngờ từ chức hôm 1/8. Trump cũng tuyên bố sẽ chỉ bổ nhiệm những người ủng hộ hạ lãi suất.
Chưa từng có tổng thống nào tìm cách sa thải một thống đốc Fed. Tòa Tối cao trước đây từng ra tín hiệu rằng tổng thống không thể bãi nhiệm thống đốc Fed vì bất đồng chính sách, mà chỉ có thể làm vậy “vì lý do chính đáng,” thường là sai phạm hoặc sao lãng nhiệm vụ. Cho đến nay, Cook chưa hề bị buộc tội hình sự nào.
Trump nhiều lần công khai chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell và các thành viên Ủy ban Chính sách Tiền tệ vì không giảm lãi suất nhanh như ông mong muốn. Hiện lãi suất ngắn hạn do Fed kiểm soát đang ở mức 4,3% sau khi được cắt giảm một điểm phần trăm vào cuối năm ngoái. Trump cho rằng mức này nên hạ xuống 1,3% — mức mà hầu như không một quan chức Fed hay nhà kinh tế nào ủng hộ.
Ông Powell gần đây phát tín hiệu rằng Fed có khả năng cắt giảm lãi suất tại cuộc họp ngày 16–17/9, nhưng có thể chỉ xuống khoảng 3,25% — vẫn cao hơn nhiều so với mong muốn của Trump.
Lisa Cook là phụ nữ da màu đầu tiên đảm nhiệm vị trí Thống đốc Fed. Bà từng là học giả Marshall, tốt nghiệp Đại học Oxford và Spelman College, đồng thời từng giảng dạy tại Đại học Michigan State và Trường Chính sách công Kennedy thuộc Harvard trước khi gia nhập hội đồng Fed.
