SAN FRANCISCO – Một tòa phúc thẩm liên bang hôm thứ Tư đã đứng về phía chính quyền Trump, tạm dừng phán quyết của tòa cấp dưới vốn giữ nguyên tình trạng bảo hộ tạm thời cho khoảng 60.000 di dân từ Trung Mỹ và Nepal.
Điều này đồng nghĩa với việc chính quyền Cộng hòa có thể xúc tiến kế hoạch trục xuất khoảng 7.000 người Nepal có quy chế Tạm trú bảo hộ (TPS) đã hết hạn hôm 5 tháng 8. Quy chế và tình trạng pháp lý của 51.000 người Honduras và 3.000 người Nicaragua cũng sẽ hết hạn vào ngày 8 tháng 9, khiến họ trở thành đối tượng bị trục xuất.
Tòa Phúc thẩm Khu vực số 9 tại San Francisco đã chấp thuận lệnh đình chỉ khẩn cấp trong khi chờ kháng cáo, sau khi nguyên đơn chính – Liên minh TPS Quốc gia – cáo buộc chính quyền Trump đã hành động bất hợp pháp khi chấm dứt quy chế TPS cho người Honduras, Nicaragua và Nepal.
“Tòa sơ thẩm ra lệnh hoãn hiệu lực hôm 31/7/2025 nay bị đình chỉ cho đến khi có thông báo tiếp theo,” phán quyết của hội đồng thẩm phán nêu rõ. Ba thẩm phán tham gia vụ việc đều do các cựu tổng thống Bill Clinton, George W. Bush và Donald Trump bổ nhiệm.
Bối cảnh và tác động
TPS là một quy chế do Bộ trưởng An ninh Nội địa trao, ngăn di dân bị trục xuất và cho phép họ làm việc tại Mỹ. Chính quyền Trump đã quyết liệt tìm cách xóa bỏ hình thức bảo hộ này trong khuôn khổ nỗ lực rộng lớn hơn nhằm tiến hành trục xuất hàng loạt.
Theo luật, Bộ trưởng Kristi Noem có thể gia hạn TPS cho người nhập cư nếu quê hương họ đang bất ổn do thiên tai, bạo loạn chính trị hoặc điều kiện nguy hiểm khác.
Các nhà vận động cho quyền lợi di dân cho biết người Nepal đã sống ở Mỹ hơn 10 năm, trong khi nhiều người Honduras và Nicaragua đã ở đây 26 năm, kể từ sau cơn bão Mitch tàn phá khu vực năm 1998.
Jessica Bansal, luật sư của Tổ chức Lao động Quốc gia, nhận định: “Chính quyền Trump đang có hệ thống tước giấy tờ hợp pháp của những di dân đã sinh sống ở Mỹ nhiều thập niên, nuôi dạy con cái là công dân Mỹ, gây dựng doanh nghiệp và đóng góp cho cộng đồng.”
Bộ trưởng Noem cho dừng các chương trình TPS với lý do điều kiện tại các quốc gia này “không còn đủ nghiêm trọng để bảo hộ.”
Tranh cãi pháp lý tiếp diễn
Ngày 31/7, Thẩm phán liên bang Trina L. Thompson tại San Francisco đã ban hành lệnh giữ nguyên TPS trong lúc vụ kiện được xét xử, cho rằng chính quyền đã chấm dứt quy chế mà không có “đánh giá khách quan” về tình hình thực tế, như bạo lực chính trị ở Honduras hay ảnh hưởng của các cơn bão gần đây tại Nicaragua. Phiên điều trần tiếp theo được ấn định vào ngày 18/11.
Phát ngôn viên Bộ An ninh Nội địa Tricia McLaughlin đáp lại: “TPS chưa bao giờ được thiết kế như một hệ thống tị nạn mặc định, nhưng các chính quyền trước đã lạm dụng nó suốt hàng thập kỷ.”
Chính quyền Trump cũng đã chấm dứt TPS cho khoảng 350.000 người Venezuela, 500.000 người Haiti, hơn 160.000 người Ukraine cùng hàng ngàn người Afghanistan và Cameroon – một số vụ việc đang chờ phán quyết tại các tòa liên bang.
Phía nguyên đơn cho rằng quyết định của Noem là trái luật vì xuất phát từ cam kết vận động tranh cử của Trump và bị thúc đẩy bởi động cơ phân biệt chủng tộc.
Trong khi đó, Phó Trợ lý Bộ trưởng Tư pháp Drew Ensign lập luận tại phiên điều trần rằng chính phủ “chịu tổn hại không thể khắc phục” khi không thể thực hiện các chương trình đã được xác định là cần thiết.
Phản ứng quốc tế
Thứ trưởng Ngoại giao Honduras, Gerardo Torres, gọi phán quyết phúc thẩm là “đáng tiếc,” đồng thời cho biết chính phủ hy vọng ít nhất có thêm thời gian để người Honduras tìm cách hợp pháp hóa tình trạng cư trú tại Mỹ.
“Chúng tôi sẽ chờ quyết định của Liên minh TPS Quốc gia. Có thể vụ việc sẽ được đưa lên Tòa Tối cao Mỹ, nhưng phải chờ xem,” ông nói.
Trước đó hồi tháng 5, Tòa Tối cao đã cho phép chính quyền Trump chấm dứt TPS cho người Venezuela mà không đưa ra lý do cụ thể – một cách xử lý thường thấy trong các vụ kháng cáo khẩn cấp.
