Phán quyết của Tối cao Pháp viện trong tuần này — cho phép Tổng thống Donald Trump tiến hành dỡ bỏ phần lớn Bộ Giáo dục Hoa Kỳ — chỉ là một bước trong chuỗi động thái mùa hè năm nay thể hiện sự rút lui toàn diện của chính quyền liên bang khỏi vai trò quản lý giáo dục.
Hàng loạt động thái làm suy yếu giáo dục liên bang:
► Chính quyền Trump đang tìm cách giữ lại 6,8 tỷ USD vốn đã được Quốc hội thông qua dưới thời Tổng thống Biden. Khoản ngân sách này từng được các tiểu bang trông đợi sẽ nhận từ tháng 7 để hỗ trợ học sinh nhập cư học tiếng Anh, tài trợ chương trình học sau giờ và mùa hè, cũng như tuyển dụng – giữ chân giáo viên ở các khu vực thu nhập thấp. Nhiều bang hiện đã khởi kiện để đòi lại số tiền đó.
► Đạo luật do Trump và Đảng Cộng hòa thúc đẩy thông qua Quốc hội vừa sửa đổi quan trọng hệ thống vay nợ sinh viên liên bang, khiến việc hoãn trả nợ trở nên khó khăn hơn và thu hẹp các lựa chọn hoàn trả khoản vay.
► Luật cũng khuyến khích giáo dục tư thục bậc K-12 thông qua một ưu đãi thuế mới bắt đầu từ năm 2027, cho những người quyên góp cho các chương trình học bổng tư thục — một hình thức tài trợ gián tiếp ngân sách công cho trường tư, điều mà phe bảo thủ lâu nay theo đuổi.
“Những thay đổi lớn của Trump trong giáo dục thể hiện sự rút lui mà nhiều người bảo thủ đã mong muốn từ lâu, đi kèm với một số cuộc tấn công mới,” ông Nat Malkus, Phó Giám đốc phụ trách chính sách giáo dục tại Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ nhận định. Tập hợp các hành động hiện tại, theo ông, có thể thay đổi vai trò liên bang trong giáo dục một cách căn bản.
Kiểm soát hệ thống giáo dục bằng sức ép chính trị
Chính quyền Trump cũng đang gia tăng can thiệp vào giáo dục thông qua áp lực buộc các tiểu bang, trường đại học và cao đẳng từ bỏ các chương trình đa dạng hóa (diversity). Họ tuyên chiến với Đại học Harvard và Đại học Columbia vì chính sách đa dạng hóa và các cáo buộc bài Do Thái. Chính phủ liên bang cũng gửi thông điệp đe dọa đến các hệ thống đại học khác như Đại học California, bằng cách mở điều tra và sử dụng ngân sách nghiên cứu làm đòn bẩy.
Vai trò của Bộ Giáo dục là gì?
Dù chính phủ Hoa Kỳ đã tham gia vào giáo dục công lập từ thế kỷ 19, Bộ Giáo dục chỉ được thành lập vào thời Tổng thống Jimmy Carter. Đây là cơ quan cấp nội các nhỏ nhất nhưng có nhiệm vụ cực kỳ quan trọng: phân bổ hơn 28 tỷ USD mỗi năm – tương đương 10% ngân sách giáo dục K-12 toàn quốc. Phần lớn còn lại do tiểu bang tài trợ.
Khoản tiền liên bang này thường ưu tiên học sinh nghèo và các khu vực khó khăn. Ngoài ra, Bộ Giáo dục còn quản lý chương trình cho vay sinh viên liên bang trị giá 1,6 nghìn tỷ USD, điều tra phân biệt đối xử và cung cấp dữ liệu, nghiên cứu về chất lượng giáo dục Hoa Kỳ.
Kayla Bartkowski/Hình ảnh Getty
Bộ Giáo dục không làm gì?
Trái với tuyên bố của Trump, Bộ Giáo dục không quyết định học sinh Mỹ học gì — chương trình học và nội dung giảng dạy thuộc thẩm quyền của các tiểu bang và học khu.
“Chúng tôi sẽ trao trả giáo dục trở lại cho các tiểu bang – nơi mà nó vốn thuộc về,” Trump tuyên bố hồi tháng Ba khi ký sắc lệnh làm suy yếu Bộ Giáo dục. Tuy nhiên, để giải thể hoàn toàn cơ quan này, vẫn cần một đạo luật được Quốc hội thông qua.
“Phe chỉ trích đang tạo ra một hình ảnh giả về chính phủ liên bang như một con ‘quái vật’ áp đặt mọi thứ cho các trường học — điều đó hoàn toàn không đúng,” ông Jon Valant, Giám đốc Trung tâm Chính sách Giáo dục Brown tại Viện Brookings cho biết.
Bộ Giáo dục sẽ bị tháo dỡ ra sao?
Khoảng 1.300 nhân viên — gần một nửa lực lượng lao động của bộ — sẽ bị sa thải từ ngày 1/8 theo hình thức “cắt giảm nhân sự.” Tuy nhiên, có nhiều câu hỏi đặt ra về tiêu chí sa thải.
“Không có một tiêu chuẩn nào rõ ràng. Chúng tôi không hiểu vì sao chính quyền này lại sa thải những nhân viên kỳ cựu, làm việc hiệu quả, nhưng giữ lại người khác,” bà Sheria Smith – Chủ tịch công đoàn đại diện cho nhân viên Bộ Giáo dục – nói trên CNN. Bản thân bà Smith, một luật sư làm việc tại Văn phòng Quyền Dân sự ở Dallas, cũng nằm trong danh sách bị sa thải.
Chính quyền Trump cam kết sẽ chuyển các chức năng của Bộ Giáo dục sang các cơ quan khác:
- Bộ Lao động sẽ phụ trách giáo dục người lớn và chương trình xóa mù chữ trong gia đình.
- Cơ quan Quản lý Doanh nghiệp Nhỏ (SBA) có thể điều hành chương trình vay nợ sinh viên.
- Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (HHS) sẽ tiếp nhận dịch vụ giáo dục đặc biệt.
Ngoài ra, đề xuất ngân sách năm 2026 của Trump còn cắt giảm 15% tài trợ liên bang cho giáo dục.
Những thay đổi này có lợi cho học sinh?
Các hành động trên được tuyên bố là nhằm tăng hiệu quả, nhưng theo ông Valant, chuyển trách nhiệm sang các cơ quan ít chuyên môn hơn sẽ gây tác hại lớn hơn.
“Tôi không thấy bất kỳ chính sách giáo dục nào của chính phủ hiện nay đang giúp học sinh, cải thiện kết quả học tập, hay giải quyết các vấn đề thực tiễn,” ông nói.
Thay vì giải thể bộ hay gây áp lực về chương trình đa dạng hóa, ông Valant chỉ ra những vấn đề thực sự cấp thiết:
- Kết quả học tập sụt giảm sau đại dịch
- Tình trạng vắng học mãn tính
- Khủng hoảng sức khỏe tâm thần trong học sinh
“Thay vì giải quyết vấn đề, chính quyền này dường như chỉ tập trung vào các trận chiến văn hóa — và lợi dụng trường học như công cụ chính trị.”
Saul Loeb/AFP/Hình ảnh Getty
Nhiều thập niên tìm cách xóa sổ Bộ Giáo dục
Phe bảo thủ đã tìm cách xóa bỏ Bộ Giáo dục gần như ngay từ khi cơ quan này được thành lập năm 1979.
Tổng thống Ronald Reagan từng tuyên bố trong Thông điệp Liên bang 1982 rằng:
“Chúng ta phải cắt giảm các khoản chi không thiết yếu và loại bỏ sự lãng phí.”
Nhưng ông chưa bao giờ thực sự giải thể bộ này.
Đến năm 1996, cương lĩnh chính thức của Đảng Cộng hòa tuyên bố:
“Chúng tôi sẽ xóa bỏ Bộ Giáo dục, chấm dứt sự can thiệp của liên bang vào trường học, và thúc đẩy quyền lựa chọn của gia đình ở mọi cấp độ học tập.”
Tuy nhiên, các chính sách của Đảng Cộng hòa không nhất quán: Tổng thống George W. Bush từng hợp tác với Đảng Dân chủ để thông qua đạo luật No Child Left Behind, thiết lập chuẩn học quốc gia thông qua các kỳ thi do tiểu bang thực hiện. Luật này được thay thế vào năm 2015.
Riêng Trump, ông nhiều lần cam kết sẽ giải thể Bộ Giáo dục.
Trong một ý kiến phản đối mạnh mẽ về phán quyết mới đây của Tối cao Pháp viện, Thẩm phán Sonia Sotomayor – cùng hai thẩm phán cấp tiến khác – lên án rằng phe đa số đã cho phép Trump phớt lờ luật do Quốc hội ban hành để thành lập Bộ Giáo dục.
“Tư pháp có trách nhiệm ngăn chặn sự vi phạm luật pháp, chứ không phải tiếp tay cho nó,” bà viết.
Nguồn CNN
