Vào ngày 5 tháng Sáu, khi mối thù giữa hai người bạn thân Musk và Trump tăng lên, trên mạng xã hội Truth Social ông Trump viết như sau: “Cách dễ nhất để tiết kiệm tiền cho ngân sách, hàng tỷ tỷ đô la là hãy chấm dứt mọi Hợp Đồng, và Khoản Trợ Cấp dành cho Elon. Tôi ngạc nhiên không hiểu vì sao trước đây ông Biden không làm việc này.”.
Chín mươi phút sau, trên trang mạng xã hội X của ông Musk có ngay câu trả lời như sau: “Do việc Tổng thống nói ra đề nghị hủy bỏ hợp đồng của chúng tôi với chính phủ, nhóm SpaceX của chúng tôi sẽ chấm dứt ngay lập tức việc phóng phi thuyền Dragon.”
Sau khi câu tuyên bố trên được phát tán ít lâu, mọi người đều đã đọc, ông Musk lặng lẽ xóa lời tuyên bố này. Chiều tối hôm đó, một người đọc được cả hai bản tin trên trang mạng xã hội Truth Social và X đã gửi trở lại cho hai ông Trump và Musk những lời tuyên bố trên, và viết thêm một câu như sau: “Hai ông đang làm chuyện xấu hổ. Làm ơn bình tĩnh lại đi, bớt tức giận trong vài ngày.”. Ít phút sau, ông Musk trả lời: “Ý kiến hay! OK tôi sẽ không chấm dứt việc phóng phi thuyền Dragon nữa.”
Lời tuyên bố của ông Musk giải tỏa tức khắc tình trạng nguy hiểm gây ra do sự hiềm thù của hai người có nhiều tiền và quyền lực nhất thế giới. Câu hỏi đặt ra là chẳng lẽ chương trình khám phá không gian của Mỹ lại tùy thuộc vào mức độ giận dữ, thịnh nộ của nhà tỷ phú hay sao? Liệu ông Musk có thể làm cho chương trình không gian phải ngưng hoạt động? Liệu chữ ký bằng cây biết Sharpie rất to của ông Trump có thể làm cho tổ hợp Space X bị tê liệt hay sao? Câu trả lời gọn cho cả hai trường hợp vừa kể là có thể lắm chứ, nhưng có lẽ nó sẽ không xảy ra đâu.
Có lẽ không có gì quá đáng khi nói rằng Space X đóng vai trò chủ yếu bởi vì từ ngày công ty Space Exploration Technologies Corporation được thành lập 23 năm qua, công ty này đã phóng phi thuyền Falcon 9 vào năm 2010, và phi thuyền này đã trở thành con phi mã chủ yếu thực hiện những chuyến bay đi vào quỹ đạo. Phi thuyền này hoàn tất 485 phi vụ một cách tốt đẹp. Trong đó phi thuyền thực hiện 440 lần đáp nhào lộn ngoạn mục ngay trong phi vụ đầu tiên tái sử dụng phi thuyền. Hỏa tiễn và phi thuyền Dragon thường xuyên cung cấp dịch vụ cho trạm không gian quốc tế- International Space Station ISS. Trong năm 2024, công ty sử dụng phi thuyền lớn hơn, tên là Falcon Heavy để giúp phi thuyền Europa Clipper của NASA đi vào mặt trăng Europa của hành tinh Jupiter . Phi thuyền này dự tính sẽ đưa viễn vọng kính Nancy Grace Romance Telescope vào tháng Năm năm 2027.
Công ty kỹ thuật khám phá không gian kể trên không chỉ cộng tác với cơ quan NASA mà thôi. Vào hồi tháng Tư, theo tạp chí Ars Technica báo cáo, chính cơ quan US Space Force đã trao cho công ty một hợp đồng trị giá $5.9 tỷ đô la. Vì vậy tổ hợp Space X trở thành tổ chức đứng đầu trong việc cung cấp dịch vụ phóng vệ tinh của Ngũ Giác Đài Pentagon satellites. Trong lúc đó, theo nguồn tin của Defense News khoảng 50 bộ chỉ huy quân sự Hoa Kỳ sử dụng các vệ tinh của Starlinks, thuộc tổ hợp SpaceX Họ cần những vệ tinh này cho dịch vụ internet.
Trong cuộc hội nghị tổ chức hồi năm ngoái, được livestream, bà Gwynne Shotwell cho biết: “Chúng tôi nhận được hợp đồng với chính phủ trị giá $22 tỷ đô la. Sở dĩ chúng tôi nhận được hợp đồng quý giá này vì chúng tôi đề cung giá thấp nhất trong một cuộc đấu thầu công khai, minh bạch.”. Nếu không có chuyện gì không hay xảy ra, có lẽ chúng tôi sẽ còn có nhiều cơ hội trúng thầu thêm nữa. Hồi năm 2021, chính cơ quan NASA đã chọn tổ hợp SpaceX , từ khi nhóm này còn đang trong tình trạng phát minh và khai triển hỏa tiễn Starship. Hỏa tiễn này được dùng vào việc đưa các phi hành gia Mỹ từ quỹ đạo của mặt trăng đáp xuống mặt trăng và đưa trở về, dự trù sẽ thực hiện vào cuối thập niên này. Cơ quan NASA cũng chọn tổ hợp Space X để nhờ họ xây dựng một bộ máy có thể đẩy, hay kéo Trạm Không Gian Quốc Tế ra khỏi qũy đạo khi Trạm này làm xong nhiệm vụ vào năm 2030. Hồi tháng Năm vừa qua, với lý do ngân sách eo hẹp, ông Trump đã nhờ cơ quan NASA cho hủy bỏ kế hoạch làm Space Launch System, vì đã trễ hạn. Đây là hệ thống phóng phi thuyền dự tính được xây dựng để thay thế hỏa tiễn Saturn V làm từ thời thập niên 1960’s. Rồi đây Starship của nhóm Space X có lẽ sẽ là công ty làm hệ thống phóng hỏa iễn mới để thay thế.
Tất cả những sự kiện trên cho thấy có mối lệ thuộc hỗ tương chặt chẽ giữa tổ hợp Space X với chính phủ Mỹ. Do đó, không thể nói một trong hai phía có thể sẽ gây ra sự đổ vỡ cho quan hệ mật thiết này. Chính quyền Trump đã bổ nhiệm một người bạn thân của ông Elon Musk là Jared Isaacman làm Giám đốc Quản trị cơ quan NASA. Điều này cho thấy ông Elon Musk ảnh hưởng rất lớn đối với ông Trump. Đùng một cái hai ông trở thành thù nghịch nhau, tình bạn giữa hai người rạn nứt và ông Trump rút lại việc bổ nhiệm Isaacman vào chức vụ này vào ngày 31 tháng Năm. Nhưng sau khi hai người dịu bớt giận, và lời tuyên bố thịnh nộ được xóa đi, bây giờ chỉ còn là vấn đề quyền lợi. Các nhà đầu tư vào Space X cũng như những người khác mua dịch vụ của Space X sẽ là cái thắng không cho ông Musk giận quá mất khôn làm điều xằng bậy. Về phía chính quyền thi chính những dân biểu ở những tiểu bang liên quan đến chương trình khám phá không gian như California, Texas, và Florida sẽ phải đứng ra can dán ông Trump, để không xảy ra những thiệt hại cho cơ quan NASA.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo báo TIME ngày 7/7/2025
