Cảng nước sâu trị giá 3,6 tỷ USD dự kiến sẽ biến đổi một thị trấn đánh cá và kết nối Nam Mỹ trực tiếp hơn với châu Á, nhưng nó làm dấy lên lo ngại về những tác động an ninh quốc gia.
Cuộc sống ở thị trấn đánh cá hàng thế kỷ trên bờ biển Thái Bình Dương của Peru sắp thay đổi.
Một cảng nước sâu khổng lồ dành cho tàu container đang được xây dựng ở Chancay, cách Lima khoảng 45 dặm về phía bắc và được tài trợ phần lớn bởi Trung Quốc , đối tác thương mại lớn nhất của Peru. Cảng sẽ đón một số tàu chở hàng lớn nhất thế giới và đóng vai trò là đầu cầu kinh tế của Trung Quốc ở Mỹ Latinh, khu vực có lịch sử bị Hoa Kỳ thống trị, nơi đầu tư và ảnh hưởng của Bắc Kinh đang gia tăng.
Nhà xây dựng siêu cảng và các quan chức chính phủ Trung Quốc và Peru cho biết nó sẽ thúc đẩy nền kinh tế địa phương và khu vực, đồng thời định hình lại các tuyến đường vận chuyển toàn cầu. Nhưng cư dân Chancay, nơi có dân số khoảng 60.000 người, nói rằng họ lo lắng về tác động kinh tế và môi trường, đồng thời khó chịu vì họ có rất ít tiếng nói trong dự án trị giá 3,6 tỷ USD này.
Cảng cách San Francisco 4.500 dặm, nơi Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ gặp nhau vào thứ Tư bên lề hội nghị Hợp tác Kinh tế Châu Á Thái Bình Dương (APEC), nhưng về mặt địa chính trị, Chancay nằm trên “đường 20 thước” của Mỹ. như Tướng Laura Richardson, người đứng đầu Bộ Tư lệnh miền Nam Hoa Kỳ, đã mô tả.
Các quan chức Mỹ được cho là đã nêu quan ngại với Peru rằng đầu tư của Trung Quốc vào cảng này có thể ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, do tham vọng của ông Tập Cận Bình thường được đề cập là biến Trung Quốc thành một “cường quốc hàng hải”. Người xây dựng cảng cho biết nó chỉ dành cho mục đích thương mại.
Miriam Arce, một lãnh đạo cộng đồng có cha là ngư dân, lại có mối lo ngại khác: những chiếc thuyền đánh cá thời thơ ấu của cô sẽ biến mất, thay thế bằng tàu chở hàng trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Con đường nhanh hơn đến châu Á
NBC News đã được cấp quyền truy cập rộng rãi vào khu phức hợp Cảng Chancay rộng lớn, được sở hữu 60% bởi công ty nhà nước Trung Quốc Cosco, một trong những công ty vận tải biển lớn nhất thế giới và 40% thuộc sở hữu của công ty khai thác mỏ Volcan của Peru.
Trong chuyến tham quan gần đây, các máy đào và xe tải đang di chuyển đất cát màu nâu trong khi những người khác đang xây dựng bến cho tàu chở hàng. Theo Cosco, hàng trăm công nhân được đưa đến từ Trung Quốc – chủ yếu là các chuyên gia, kỹ sư và người vận hành máy móc – đã sát cánh cùng người Peru, tổng số công nhân của họ lên tới khoảng 2.200 người.
Công ty hy vọng giai đoạn đầu tiên của siêu cảng – một phần trong sáng kiến cơ sở hạ tầng Vành đai và Con đường đặc trưng của Tập Cận Bình – sẽ hoàn thành vào thời điểm nhà lãnh đạo Trung Quốc đến thăm Peru dự hội nghị APEC tiếp theo vào cuối năm 2024.
“Tôi nghĩ cảng sẽ thay đổi cuộc sống của rất nhiều người dân ở Peru và sẽ thúc đẩy sự phát triển cũng như tăng cường thương mại,” Đô đốc đã nghỉ hưu Gonzálo Ríos Polastri, phó tổng giám đốc của Cảng vận chuyển Cosco ở Chancay, cho biết.
Bộ trưởng thương mại Peru, Juan Carlos Mathews, cho biết cảng sẽ giảm đáng kể thời gian vận chuyển từ Nam Mỹ đến châu Á, giúp Peru cạnh tranh hơn trong ngoại thương và cắt giảm chi phí cho các nhà xuất khẩu quanh khu vực.
Ông nói tại London tuần trước: “Cơ sở hạ tầng mới này không chỉ là tài sản ngoạn mục đối với các công ty Peru mà còn đối với các công ty ở Chile, Colombia, Brazil và các nước trong khu vực khác đang kinh doanh ở châu Á”.
Đại sứ Trung Quốc tại Peru, Song Yang, cho biết Chancay có thể trở thành phiên bản Thượng Hải của Peru, thành phố cảng lớn nhất thế giới.
Ríos hạ thấp vai trò của Trung Quốc trong việc tài trợ cho dự án.
“Không phải các quốc gia, mà là các công ty,” ông nói. “Đây là nhà đầu tư đến dự án sau khi tìm kiếm với một ngân hàng đầu tư, họ đã làm cho dự án thành công và biến nó thành hiện thực.”
Tuy nhiên, cảng Chancay được thiết lập để tạo ra sợi dây kinh tế kết nối Nam Mỹ với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của nước này và châu Á rộng hơn. Mặc dù Cosco vận hành 38 cảng trên khắp thế giới nhưng cảng Chancay là cảng đầu tiên ở Nam Mỹ.
Công ty đang hứa hẹn về một “cảng thông minh” chạy bằng tự động hóa và công nghệ kỹ thuật số mới nhất, giúp giảm thời gian vận chuyển từ Nam Mỹ đến châu Á từ 10 ngày trở lên và loại bỏ các điểm dừng ở Mỹ và Mexico khỏi phương trình.
Hành trình xuyên Thái Bình Dương hiện kéo dài ít nhất 35 ngày và bao gồm các điểm dừng tại các cảng như Long Beach, California. Ríos cho biết, khi cảng mở cửa, hàng hóa có thể đi từ Chancay đến Thượng Hải chỉ trong vòng 20 ngày.
Cảng này chỉ là một trong nhiều dự án cơ sở hạ tầng có sự tham gia của các công ty Trung Quốc ở Peru giàu khoáng sản. Các công ty Trung Quốc sở hữu hoặc có cổ phần trong ít nhất 5 mỏ và có lo ngại rằng hai công ty Trung Quốc có thể sớm kiểm soát 100% nguồn cung cấp điện ở Lima nếu việc bán cho công ty năng lượng Enel của Ý thành công.
Trả lời những lo ngại về an ninh của Mỹ, Bộ trưởng Thương mại Mathews cho biết Peru sẵn sàng đón nhận đầu tư từ các nơi khác nhau trên thế giới.
Ông nói: “Chúng tôi không kết hôn với Trung Quốc, nhưng chúng tôi đang phát triển mối quan hệ với họ”.
Rios, người từng là chỉ huy Hải quân Peru trước vai trò hiện tại, đã bác bỏ những lo ngại về an ninh quốc gia, bao gồm cả việc cảng Chancay một ngày nào đó có thể được các tàu hải quân Trung Quốc sử dụng.
Ông nói: “Ở Peru có luật rất nghiêm ngặt về việc cùng lực lượng vũ trang đến các cảng hoặc bất kỳ vùng nào của Peru, ngay cả đối với một người lính mang súng trường”.
Ông cho biết không có điều khoản nào trong hợp đồng Cosco loại trừ việc sử dụng quân sự vì đó không phải là mục đích của cảng.
Người dân cho biết họ lo ngại về tác động đối với các vùng đất ngập nước địa phương và hoạt động đánh bắt thủ công. Họ cũng chỉ ra một đường hầm ngầm dài 1,1 dặm nhằm mục đích hợp lý hóa việc cho xe tải vào cảng.
Ríos cho biết đường hầm được thiết kế để giảm thiểu tác động của cảng đối với thành phố, nhưng người dân cho rằng điều đó không đúng.
Vào tháng 5, một vụ lở đất một phần tại một trong những công trường xây dựng đường hầm đã làm hư hại một số ngôi nhà và đường phố trong cộng đồng Peralvillo gần đó và buộc Cosco phải tạm dừng công việc. Văn phòng công tố Peru đang điều tra.
Những cư dân Peralvillo như Margarita Muñoz, 67 tuổi, lo lắng về những vết nứt hình thành trong nhà của họ kể từ khi bắt đầu xây dựng đường hầm.
Angeli Yufra, một nhà hoạt động môi trường, hàng xóm của cô, cho biết: “Họ chỉ sơ tán gia đình trong ngôi nhà bị sập”. “Nhưng 200 người khác sống ở ngôi làng gần đó và 2.000 người khác đang gặp nguy hiểm”.
Việt Linh (Theo NBC News)