Căng thẳng leo thang giữa Colombia và Israel về cuộc chiến ở Gaza có thể làm mất đi mối quan hệ quân sự chặt chẽ hàng thập kỷ giữa hai nước và cản trở khả năng của Colombia trong việc chống lại những kẻ buôn bán ma túy và phiến quân, các nhà phân tích an ninh cho biết.
Israel là một trong những nhà cung cấp máy bay chiến đấu, thiết bị giám sát và súng trường tấn công chính cho Colombia kể từ những năm 1990. Nhưng hôm Chủ Nhật, Bộ Ngoại giao nước này tuyên bố đình chỉ xuất khẩu quốc phòng sang Colombia, sau khi Tổng thống Gustavo Petro từ chối lên án cuộc tấn công của Hamas vào Israel và so sánh hành động của Israel ở Gaza với hành động của Đức Quốc xã.
Các nhà phân tích ở Bogota nói rằng việc đình chỉ có thể gây nguy hiểm cho một số hợp đồng, bao gồm cả thỏa thuận trị giá 5 triệu USD giữa Bộ Quốc phòng Colombia và công ty IAI của Israel để duy trì phi đội máy bay chiến đấu Kfir đã cũ của Colombia.
Chính phủ Colombia gần đây cũng đã thuê một công ty của Israel trang bị cho hai chiếc Boeing 737 thiết bị tác chiến điện tử và các công cụ tình báo có thể giúp quân đội gây nhiễu liên lạc của các nhóm nổi dậy còn lại trong nước và theo dõi hoạt động của họ.
Đại sứ quán Israel tại Bogota từ chối trả lời các câu hỏi về lệnh cấm xuất khẩu và liệu nó có áp dụng cho các hợp đồng đã được ký kết hay không.
Các nhà phân tích an ninh ở Bogota cho rằng nếu lệnh cấm được duy trì, nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến lực lượng vũ trang Colombia do họ phụ thuộc vào phần cứng và công nghệ của Israel.
Jorge Restrepo, giám đốc CERAC, một tổ chức tư vấn an ninh ở Bogota, cho biết: “Nó sẽ gây suy yếu và thực sự tốn kém. Có thể mất vài tháng hoặc nhiều năm để tìm nhà cung cấp mới và đào tạo nhân viên cách sử dụng và tin tưởng vào thiết bị mới.”
Colombia tăng cường quan hệ quân sự với Israel vào cuối những năm 80 bằng cách mua một nhóm máy bay chiến đấu Kfir. Các máy bay chiến tranh, có tên dịch là sư tử con, có thể phóng bom dẫn đường bằng laser.
Chúng được lực lượng không quân Colombia sử dụng trong nhiều cuộc tấn công vào các trại du kích xa xôi làm suy yếu Lực lượng vũ trang cách mạng Colombia và giúp đẩy nhóm này vào các cuộc đàm phán hòa bình dẫn đến giải giáp vũ khí vào năm 2016.
Tuy nhiên, khi phi đội gồm 22 máy bay chiến đấu Kfir của Colombia trở nên cũ hơn, nước này cũng thường xuyên phải dựa vào việc bảo trì từ các nhà sản xuất Israel, Erich Saumeth Cadavid, một nhà phân tích quốc phòng Colombia cho biết.
Cadavid lưu ý rằng một kết quả tiềm tàng của lệnh cấm xuất khẩu có thể là sẽ có ít chuyến xuất kích hơn đối với máy bay Kfir, vốn là máy bay chiến đấu duy nhất của Colombia và cũng là máy bay duy nhất trong kho vũ khí của quốc gia có khả năng phóng bom chính xác.
Các quan chức Colombia đã chậm chạp trong việc thay thế phi đội bay bất chấp lời đề nghị từ các nhà sản xuất ở Pháp, Thụy Điển và Hoa Kỳ, do chính quyền Petro ưu tiên chi tiêu vào các lĩnh vực khác.
Lệnh cấm xuất khẩu quân sự của Israel được đưa ra trong bối cảnh chính phủ Colombia tiếp tục đối mặt với mối đe dọa từ các nhóm nổi dậy không tham gia thỏa thuận hòa bình năm 2016 với FARC và đã phát triển mạnh mẽ hơn ở một số vùng nông thôn của đất nước sau khi FARC rút khỏi các khu vực này.
Chính quyền của Petro gần đây đã ký lệnh ngừng bắn với hai trong số các nhóm này – ELN và EMC – sẽ hết hạn vào đầu năm tới, trong khi họ đang chiến đấu chống lại nhóm buôn bán ma túy được gọi là Gulf Clan, nhóm vũ trang lớn thứ hai của quốc gia.
Wilder Alejandro Sánchez, nhà phân tích quân sự và chủ tịch của Second Floor Strategies, một công ty tư vấn có trụ sở tại Washington, cho biết các lực lượng vũ trang Colombia sẽ phải mất vài tháng mới cảm nhận được tác động của lệnh cấm xuất khẩu của Israel.
Ông nói rằng trong khi Colombia có một bộ vũ khí “đa dạng” trong kho vũ khí của mình, bao gồm cả máy bay Super Tucano do Brazil sản xuất có thể tấn công kẻ thù trên mặt đất, thì quốc gia này lại phụ thuộc rất nhiều vào Israel trong việc bảo trì các thiết bị giám sát, bao gồm cả máy bay không người lái.
Sánchez nói: “Colombia tiếp tục phải đối mặt với vô số thách thức an ninh nội bộ và họ cần một quân đội mạnh mẽ với nhiều khả năng khác nhau. Vì vậy, lệnh cấm này, nếu nó thực sự được thông qua, sẽ đến vào thời điểm thực sự tồi tệ.”
Sánchez cho biết, một hợp đồng khác có thể bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm là giấy phép mà qua đó nhà máy quân sự thuộc sở hữu nhà nước của Colombia, Indumil, sản xuất súng trường tấn công Galil do Israel thiết kế, loại súng này đã trở thành vũ khí chính được quân đội Colombia sử dụng trên bộ.
Sau thông báo của Israel về ý định đình chỉ xuất khẩu quân sự, tổng thống cánh tả của Colombia đe dọa cắt đứt quan hệ ngoại giao với Israel và đổ lỗi cho nước này về sự phát triển của các nhóm bán quân sự ở Colombia, mặc dù ông không đưa ra bằng chứng cho tuyên bố đó.
“Nếu chúng tôi phải đình chỉ quan hệ với Israel, thì đó là điều chúng tôi sẽ làm,” Petro viết trên nền tảng mạng xã hội X. “Từ người dân Israel, tôi yêu cầu sự giúp đỡ để xây dựng hòa bình ở Colombia, ở Palestine và trên thế giới .”
Petro, người từng là thành viên của nhóm phiến quân cánh tả hòa giải với chính phủ Colombia vào những năm 1990, đã viết hàng chục tin nhắn trên X về cuộc chiến ở Gaza kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu vào ngày 7 tháng 10.
Trong một số tin nhắn, ông đã so sánh các điều kiện ở Dải Gaza với điều kiện của một trại tập trung, và trong những tin nhắn khác, ông viết rằng việc Israel bắn phá Gaza tương đương với “nạn diệt chủng”.
Nhưng tổng thống đã từ chối lên án cuộc tấn công của Hamas vào Israel, bất chấp nhiều lời kêu gọi của các chính trị gia và trí thức Colombia yêu cầu ông làm như vậy.
Trong khi những người ủng hộ Petro khen ngợi ông vì đã lên tiếng mạnh mẽ về hoàn cảnh khó khăn của người Palestine, thì các nhà phê bình lo ngại rằng thương hiệu ngoại giao trực tuyến của ông cuối cùng có thể dẫn đến sự cắt đứt hoàn toàn quan hệ với Israel và làm suy yếu mối quan hệ của Colombia với các nước khác.
Diego Molano, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Colombia, cho biết: “Bằng cách không lên án vụ tấn công khủng bố, ông ấy đang rời xa các đồng minh chiến lược của Colombia và đặt Colombia ngang hàng với các quốc gia ủng hộ chủ nghĩa khủng bố”.
Sergio Guzmán, một nhà phân tích rủi ro chính trị ở Bogota, cho biết: “Petro là người bốc đồng và ông ấy nhìn thấy ở người Palestine điều gì đó mà ông ấy có thể trở thành người ủng hộ lớn tiếng cho điều đó phù hợp với hệ tư tưởng và niềm đam mê chống chủ nghĩa thực dân của ông ấy. Tuy nhiên, ông ấy không tính đến lợi ích của Colombia và điều đó khiến Colombia bị đẩy vào thế khó”.
Chiều thứ Năm, Petro đã tổ chức các cuộc gặp riêng với các đại sứ của Israel và Palestine và đăng ảnh lên X. Ông tuyên bố Colombia sẽ gửi viện trợ nhân đạo cho người dân Dải Gaza và viết trên tài khoản của mình rằng ông đã nói với cả hai đại sứ về mong muốn thiết lập một “hội nghị hòa bình quốc tế mở ra con đường cho hai quốc gia tự do và độc lập”.
Việt Linh (Theo TheGuardian)