Chính sách gây tranh cãi của chính phủ Anh nhằm ngăn chặn dòng người di cư phải đối mặt với một trong những thách thức khó khăn nhất trong tuần này khi Tòa án Tối cao Vương quốc Anh cân nhắc xem việc gửi người xin tị nạn đến Rwanda có hợp pháp hay không.
Chính phủ Đảng Bảo thủ đang thách thức phán quyết của Tòa phúc thẩm vào tháng 6 cho biết chính sách nhằm ngăn cản người nhập cư mạo hiểm mạng sống của họ băng qua eo biển Anh trên những chiếc thuyền nhỏ là bất hợp pháp vì quốc gia Đông Phi này không phải là nơi an toàn để gửi họ.
Ba ngày tranh luận dự kiến sẽ bắt đầu vào thứ Hai với việc chính phủ cho rằng chính sách của họ là an toàn và các luật sư đại diện cho người di cư từ Việt Nam, Syria, Iraq, Iran và Sudan cho rằng đó là bất hợp pháp và vô nhân đạo.
Phiên điều trần diễn ra trong bối cảnh phần lớn châu Âu và Mỹ đang nỗ lực tìm cách đối phó tốt nhất với những người di cư đang tìm nơi ẩn náu khỏi chiến tranh, bạo lực, áp bức và hành tinh nóng lên đã gây ra hạn hán và lũ lụt tàn khốc.
Thủ tướng Rishi Sunak tuyên bố “chặn tàu” là ưu tiên hàng đầu để hạn chế tình trạng nhập cư trái phép. Ước tính hơn 25.000 người đã đến Vương quốc Anh bằng thuyền tính đến ngày 2 tháng 10, giảm gần 25% so với 33.000 người đã vượt biển vào cùng thời điểm này năm ngoái.
Chính sách này nhằm ngăn chặn các băng nhóm tội phạm chở người di cư qua một trong những tuyến đường vận chuyển đông đúc nhất thế giới bằng cách biến Anh thành một điểm đến kém hấp dẫn vì có khả năng được cấp vé một chiều đến Rwanda.
Hậu quả của việc vượt biển đã gây chết người. Hồi tháng 8, 6 người di cư thiệt mạng và khoảng 50 người phải được cứu khi thuyền của họ bị lật sau khi rời bờ biển phía bắc nước Pháp. Vào tháng 11 năm 2021, 27 người thiệt mạng sau khi thuyền của họ bị chìm.
Chính phủ tuyên bố chính sách này là một cách công bằng để đối phó với dòng người đến bờ biển Vương quốc Anh mà không được phép và Rwanda là một “quốc gia thứ ba” an toàn – nghĩa là đó không phải là nơi họ xin tị nạn.
Cách đây hơn một năm, chính phủ Anh và Rwanda đã đạt được thỏa thuận sẽ gửi những người xin tị nạn đến quốc gia Đông Phi này và cho phép họ ở lại đó nếu được cấp quy chế tị nạn.
Cho đến nay, không một người nào được gửi đến đó vì chính sách này đã được đấu tranh tại tòa án.
Các nhóm nhân quyền cho rằng việc trục xuất người dân đi hơn 4.000 dặm (6.400 km) đến một nơi mà họ không muốn sinh sống là vô nhân đạo. Họ cũng trích dẫn thành tích nhân quyền kém cỏi của Rwanda, bao gồm các cáo buộc tra tấn và giết hại những người chống đối chính phủ.
Một thẩm phán Tòa án Tối cao ban đầu giữ nguyên chính sách này, nói rằng nó không vi phạm nghĩa vụ của Anh theo Công ước về Người tị nạn của Liên hợp quốc hoặc các thỏa thuận quốc tế khác. Nhưng phán quyết đó đã bị đảo ngược bởi quyết định 2-1 tại Tòa phúc thẩm cho thấy rằng mặc dù việc gửi người xin tị nạn đến một nước thứ ba an toàn là không trái pháp luật nhưng Rwanda không thể được coi là an toàn.
Chính phủ lập luận rằng Tòa phúc thẩm không có quyền can thiệp vào quyết định của tòa án cấp dưới và đã sai khi kết luận những người bị trục xuất sẽ gặp nguy hiểm ở Rwanda và có thể phải đối mặt với viễn cảnh bị đưa về quê hương, nơi họ có thể phải đối mặt với sự đàn áp. Vương quốc Anh cũng nói rằng tòa án lẽ ra phải tôn trọng phân tích của chính phủ xác định Rwanda là an toàn và chính phủ của họ sẽ tuân thủ các điều khoản của thỏa thuận để bảo vệ quyền của người di cư.
Các luật sư của người di cư lập luận rằng có nguy cơ thực sự là khách hàng của họ có thể bị tra tấn, trừng phạt hoặc đối mặt với sự đối xử vô nhân đạo và hạ nhục vi phạm Công ước Châu Âu về Nhân quyền và họ trích dẫn lịch sử lạm dụng người tị nạn vì những người bất đồng chính kiến của Rwanda. Mặt thứ hai trong lập luận của họ là Bộ trưởng Nội vụ đã không điều tra kỹ lưỡng cách Rwanda xác định tình trạng của người tị nạn.
Một trong những nguyên đơn khẳng định rằng Vương quốc Anh vẫn phải tuân thủ các thủ tục tị nạn của Liên minh Châu Âu bất chấp việc Brexit tách khỏi EU đã có hiệu lực cuối cùng vào năm 2020. Các chính sách của EU chỉ cho phép những người xin tị nạn được gửi đến một nước thứ ba an toàn nếu họ có mối liên hệ với quốc gia đó.
Ngay cả khi tòa án cho phép tiếp tục chính sách này, vẫn chưa rõ có bao nhiêu người sẽ được đưa đến Rwanda với chi phí ước tính là 169.000 bảng Anh (206.000 USD) mỗi người.
Và có khả năng là nó sẽ không tồn tại được lâu. Lãnh đạo Đảng Lao động đối lập, Keir Starmer, cho biết hôm Chủ Nhật rằng ông sẽ hủy bỏ chính sách này nếu được bầu làm thủ tướng.
Các cuộc thăm dò cho thấy Đảng Lao động có lợi thế trong cuộc bầu cử phải diễn ra vào cuối năm sau.
“Tôi nghĩ đó là một chính sách sai lầm, nó vô cùng tốn kém,” Starmer nói với BBC.
Tòa án dự kiến sẽ không đưa ra phán quyết ngay sau phiên điều trần.
Việt Linh (Theo TheGuardian)