Cộng đồng ngư dân địa phương lo sợ điều tồi tệ nhất khi nhà máy điện hạt nhân Fukushima bị đắm bắt đầu xả nước thải phóng xạ đã qua thanh lọc ra biển.
Tuy nhiên, thay vì gây ra thảm họa kinh doanh, người tiêu dùng trên toàn quốc đã ủng hộ khu vực bằng cách ăn nhiều cá hơn. Bên cạnh việc thúc đẩy một ngành công nghiệp đang yếu kém, nhu cầu đã giúp giảm thiểu tác động của lệnh cấm thủy sản Nhật Bản của Trung Quốc, mặc dù có những lo ngại về tương lai của việc xả nước.
“Cho đến nay, tôi chưa nghe thấy ai nêu lên mối lo ngại về an toàn đối với việc xả nước đã qua thanh lọc. Tôi sẽ nói là không,” Kazuto Harada, người làm việc tại Cửa hàng cá Marufuto gần Cảng Onahama ở Fukushima, nói khi đứng cạnh một thùng tôm hùm đánh bắt gần đó. “Tôi nửa ngạc nhiên nửa nhẹ nhõm.”
Khách hàng trên toàn quốc đang đặt hàng từ vùng biển ngoài khơi Fukushima và nước láng giềng phía nam Ibaraki. Điều đó bao gồm cá bơn và cá mắt xanh được yêu thích trong khu vực.
Đến chiều muộn, gần như toàn bộ sản phẩm đánh bắt tươi sống tại địa phương đã được bán hết.
Sumie Nouchi, một cư dân Tokyo, đã ghé thăm chợ hải sản Lalamew sau khi chơi gôn trong khu vực với bạn bè. “Tôi quyết tâm đến đây mua cá trên đường về nhà”, cô nói. Những mặt hàng cô mua bao gồm cá chẽm hồng, mắt xanh, mực và bạch tuộc.
Cô nói rằng việc hỗ trợ các doanh nghiệp địa phương không phải vì Joban-mono có vị ngon. “Tôi không lo lắng về việc xả nước đã qua xử lý. Tôi đã kiểm tra kết quả lấy mẫu và tôi tin tưởng chúng.”
Nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi bắt đầu xả nước thải phóng xạ đã qua xử lý và pha loãng ra biển vào ngày 24/8. Các quan chức cho biết điều đó là cần thiết vì hơn 1,3 triệu tấn nước thải phóng xạ đã tích tụ trong khoảng 1.000 bể chứa tại nhà máy kể từ khi hệ thống làm mát của nhà máy bị phá hủy bởi trận động đất và sóng thần lớn vào năm 2011.
Ngay cả khi xả nước thải, các bể chứa ước tính sẽ đạt công suất vào nửa đầu năm 2024 và sẽ cần không gian tại nhà máy để ngừng hoạt động, việc này sẽ mất hàng thập kỷ – nếu hoàn thành.
Trước khi xả ra, nước được thanh lọc để giảm chất phóng xạ xuống mức an toàn. Sau đó, nó được pha loãng với một lượng lớn nước biển để an toàn hơn nhiều so với tiêu chuẩn quốc tế.
Việc xả nước, dự kiến sẽ tiếp tục trong nhiều thập kỷ, đã bị các nhóm đánh cá và các nước láng giềng phản đối mạnh mẽ, bao gồm cả Hàn Quốc, nơi hàng trăm người đã phản đối. Bắc Kinh ngay lập tức cấm nhập khẩu tất cả thủy sản Nhật Bản. Đây là một cú hích lớn đối với các nhà sản xuất, chế biến và xuất khẩu thủy sản Nhật Bản – đặc biệt là những người ở miền bắc Nhật Bản chuyên về sò điệp và hải sâm, những mặt hàng được Trung Quốc thèm muốn.
Lệnh cấm hải sản của Trung Quốc và các báo cáo về tác động của nó đối với ngành đánh bắt cá Nhật Bản có thể đã xoa dịu những chỉ trích của Nhật Bản về việc xả nước và khuyến khích người dân ăn nhiều hải sản từ khu vực này.
Futoshi Kinoshita, giám đốc điều hành của Foodison, công ty điều hành chuỗi Sakana Bacca, cho biết: “Trước khi đợt xả thải bắt đầu, chúng tôi lo lắng rằng người tiêu dùng có thể tránh xa cá Fukushima, nhưng chúng tôi nhận thấy lượng khách hàng yêu cầu cá Fukushima tăng lên đáng kể”. “Sau lệnh cấm của Trung Quốc đối với hải sản Nhật Bản, chúng tôi nhận thấy ngày càng có nhiều khách hàng mua không chỉ cá Fukushima mà cả hải sản Nhật Bản nói chung để hỗ trợ ngành này”.
Ông cho biết dữ liệu thử nghiệm cá là chìa khóa để khiến người tiêu dùng tin tưởng vào độ an toàn của hải sản, nhưng chỉ dữ liệu thôi thì chưa đủ. “Tôi tin rằng những người vẫn còn lo ngại về cá Fukushima có thể tự tin hơn khi nhìn thấy bạn bè hoặc người thân của họ ăn nó mà không hề lo lắng, và tôi hy vọng vòng tròn niềm tin sẽ mở rộng hơn”.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế kết luận trong một báo cáo hồi tháng 7 rằng việc xả thải, nếu được thực hiện đúng theo kế hoạch, sẽ gây ra tác động không đáng kể đến môi trường và sức khỏe con người. Các phái đoàn lấy mẫu và đảm bảo an toàn của IAEA đã đến thăm Fukushima sau khi quá trình xả thải bắt đầu cho biết cho đến nay mọi việc vẫn diễn ra tốt đẹp.
Việc xả đợt nước thứ ba bắt đầu vào thứ Năm và Công ty Điện lực Tokyo, nhà điều hành nhà máy Fukushima, cho biết mọi thứ đang diễn ra theo đúng kế hoạch.
Chính phủ Nhật Bản đã thành lập một quỹ cứu trợ nhằm giúp tìm kiếm thị trường mới và giảm bớt nỗi đau từ lệnh cấm hải sản của Trung Quốc. Các biện pháp bao gồm tạm thời thu mua, đông lạnh và bảo quản hải sản cũng như khuyến khích bán hải sản tại nhà. Các bộ trưởng nội các đã tới Fukushima để nếm thử hải sản địa phương và quảng bá sự an toàn của nó, đồng thời Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Tokyo đã giúp tìm kiếm các thị trường mới, bao gồm cả các căn cứ quân sự của nước này ở Nhật Bản.
Bất chấp việc xả nước thải, giá đấu giá tại chợ cá Fukushima vẫn ổn định – hoặc thậm chí đôi khi cao hơn bình thường.
Trong khi người tiêu dùng cá nhân thích đặt hàng cá qua đường bưu điện và mua sắm ở chợ hải sản thì các quán ăn tự phục vụ của chính quyền tỉnh đã bắt đầu phục vụ hải sản Fukushima cho bữa trưa.
Chính quyền Thủ đô Tokyo đã bắt đầu chiến dịch trợ cấp “ăn uống vui vẻ” vào cuối tháng 10, với sự tham gia của 1.000 nhà bán lẻ hải sản cho đến cuối tháng 12. Chiến dịch nhắm đến những khách hàng quan tâm đến hải sản giá cao như tôm hùm.
Tại Kyoto, một nhóm đầu bếp ẩm thực Nhật Bản “Kaiseki” nổi tiếng thế giới sẽ phát triển thực đơn chủ yếu sử dụng cá Fukushima bắt đầu từ đầu năm tới. Yoshinori Tanaka tại Toriyone, một nhà hàng ở Kyoto, đồng thời là thành viên của Học viện Ẩm thực Nhật Bản, cho biết hàng chục đầu bếp dự định tổ chức các sự kiện nếm thử món ăn trên khắp đất nước bắt đầu từ mùa xuân và cuối cùng sẽ phục vụ thực đơn của họ tại hàng trăm nhà hàng.
Tanaka cho biết: “Các sản phẩm nông nghiệp và thủy sản trồng tại nhà là không thể thiếu đối với ẩm thực Nhật Bản. Tất nhiên, sự an toàn của việc xả nước đã qua xử lý là điều kiện tiên quyết để chống lại những tiếng xấu. Chúng tôi hy vọng dự án của chúng tôi cũng có thể góp phần giải quyết những lo ngại về an toàn mà một số người vẫn còn gặp phải.”
Một số chuyên gia cảnh báo rằng những nỗ lực thúc đẩy sản xuất cá Fukushima sẽ không kéo dài mãi mãi và khu vực cần có các biện pháp dài hạn để vực dậy ngành thủy sản trong khu vực đồng thời đảm bảo tránh mọi sai sót về an toàn.
Cộng đồng ngư nghiệp, du lịch và nền kinh tế của Fukushima bị ảnh hưởng nặng nề và vẫn đang phục hồi. Hoạt động đánh bắt cá địa phương bắt đầu trở lại bình thường vào năm 2021 khi chính phủ công bố kế hoạch xả nước.
Sản lượng đánh bắt địa phương của Fukushima ngày nay vẫn chỉ bằng khoảng 1/5 mức trước thảm họa do số lượng đánh bắt cá giảm và quy mô đánh bắt nhỏ hơn.
Hiroharu Haga, quản lý của Ichiyoshi, cửa hàng cá tại chợ hải sản Lalamew ở Onahama, cho biết khách hàng tăng lên sau vụ xả nước đã qua xử lý, với nhiều đơn đặt hàng từ bên ngoài Fukushima, nhưng ông không thể đáp ứng hết yêu cầu vì nguồn cung hạn chế.
Việt Linh (Theo Nikkei Asia)