Mahsa Amini, người phụ nữ 22 tuổi người Kurd gốc Iran đã chết khi bị cảnh sát giam giữ ở Iran vào năm ngoái, làm dấy lên các cuộc biểu tình trên toàn thế giới chống lại chế độ thần quyền Hồi giáo bảo thủ của đất nước này, đã được trao giải thưởng nhân quyền hàng đầu của Liên minh Châu Âu.
Giải thưởng của EU, được đặt theo tên của nhà bất đồng chính kiến Liên Xô Andrei Sakharov, được thành lập vào năm 1988 để tôn vinh các cá nhân hoặc nhóm bảo vệ nhân quyền và các quyền tự do cơ bản. Sakharov, người đoạt giải Nobel Hòa bình, qua đời năm 1989.
Những người lọt vào vòng chung kết khác năm nay bao gồm Vilma Núñez de Escorcia và Giám mục Công giáo La Mã Rolando Álvarez – hai nhân vật tiêu biểu trong cuộc đấu tranh bảo vệ nhân quyền ở Nicaragua – và bộ ba phụ nữ đến từ Ba Lan, El Salvador và Hoa Kỳ dẫn đầu cuộc chiến vì “phá thai miễn phí, an toàn và hợp pháp.”
Amini qua đời vào ngày 16 tháng 9 năm 2022, sau khi cô bị bắt vì bị cáo buộc vi phạm luật khăn trùm đầu bắt buộc của Iran. Chủ tịch Nghị viện Châu Âu Roberta Metsola cho biết ngày hôm đó sẽ “sống trong ô nhục” và nói thêm rằng “vụ giết người tàn bạo” của Iran đã đánh dấu một bước ngoặt.
“Nó đã khơi dậy một phong trào do phụ nữ lãnh đạo đang làm nên lịch sử,” bà nói khi tuyên bố trao giải thưởng cho Amini và phong trào Phụ nữ, Cuộc sống, Tự do ở Iran.
“Thế giới đã nghe thấy những khẩu hiệu ‘Phụ nữ, Cuộc sống, Tự do’. Ba từ này đã trở thành lời kêu gọi tập hợp cho tất cả những người đứng lên vì sự bình đẳng, nhân phẩm và tự do ở Iran,” Metsola nói.
Phụ nữ đóng vai trò lãnh đạo trong các cuộc biểu tình, nhiều người đã công khai cởi bỏ khăn trùm đầu bắt buộc của đạo Hồi.
EU gồm 27 quốc gia đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức và tổ chức của Iran – bao gồm các bộ trưởng, sĩ quan quân đội và cảnh sát đạo đức của Iran – vì vi phạm nhân quyền trong các cuộc biểu tình.
Metsola nói: “Chúng tôi sẽ luôn sát cánh cùng những người, ngay cả khi đang ở trong tù, vẫn tiếp tục duy trì sự tồn tại của phụ nữ, cuộc sống và tự do. Bằng cách chọn họ làm người đoạt Giải thưởng Sakharov về Tự do Tư tưởng năm 2023, Hạ viện này ghi nhớ cuộc đấu tranh của họ và tiếp tục tôn vinh tất cả những người đã phải trả cái giá đắt nhất cho tự do.”
Amini chết ba ngày sau khi cô bị cảnh sát đạo đức Iran bắt giữ. Trong khi nhà chức trách cho biết cô bị đau tim thì những người ủng hộ Amini cho biết cô đã bị cảnh sát đánh đập và chết vì vết thương.
Cái chết của cô đã gây ra các cuộc biểu tình lan rộng khắp đất nước và nhanh chóng leo thang thành những lời kêu gọi lật đổ chế độ thần quyền Hồi giáo kéo dài bốn thập niên của Iran.
Theo các nhóm nhân quyền, các nhà chức trách đã đáp trả bằng một cuộc đàn áp bạo lực, khiến hơn 500 người thiệt mạng và hơn 22.000 người khác bị giam giữ. Các cuộc biểu tình phần lớn đã lắng xuống vào đầu năm nay, nhưng vẫn còn những dấu hiệu bất mãn lan rộng. Trong vài tháng, người ta có thể thấy phụ nữ công khai phô trương quy định đội khăn trùm đầu ở Tehran và các thành phố khác, gây ra một cuộc đàn áp mới vào mùa hè.
Lễ trao giải sẽ diễn ra vào ngày 13/12.
Giải thưởng năm ngoái đã được trao cho người dân Ukraine và các đại diện của họ vì đã phản kháng trước sự xâm lược và thách thức của Nga trong cuộc chiến đang diễn ra.
Việt Linh (Theo Euro News)