Người đứng đầu Ủy ban Nobel Na Uy kêu gọi Iran trả tự do cho người đoạt giải hòa bình đang bị cầm tù Narges Mohammadi và để bà nhận giải tại lễ trao giải thường niên vào tháng 12.
Những lời kêu gọi như vậy trước đây thường ít có tác dụng.
Mohammadi, một nhà hoạt động nhân quyền người Iran, là người đoạt giải hòa bình thứ năm nhận được giải thưởng khi đang ở tù hoặc bị quản thúc tại gia. Không có trường hợp nào trước đây giải thưởng dẫn đến việc người nhận được trả tự do. Hai người trong số họ vẫn bị giam cầm cho đến khi chết.
Những người đoạt giải Nobel trước đây đang bị giam giữ:
CARL VON OSSIETZKY
Giải Nobel Hòa bình năm 1935 dành cho nhà báo người Đức Carl Von Ossietzky đã khiến Adolf Hitler tức giận đến mức nhà lãnh đạo Đức Quốc xã đã cấm tất cả người Đức nhận giải thưởng Nobel.
Ossietzky từng bị bỏ tù vì tiết lộ kế hoạch bí mật tái vũ trang của Đức vào những năm 1920. Ông được thả sau bảy tháng nhưng lại bị bắt và bị đưa đến trại tập trung sau khi Đức Quốc xã lên nắm quyền vào năm 1933.
Bất chấp chiến dịch trả tự do cho ông, chính phủ vẫn từ chối thả Ossietzky, người bị bệnh lao. Ossietzky bị cấm đến Na Uy để nhận giải và bị giám sát tại một bệnh viện dân sự cho đến khi qua đời vào năm 1938. Ông là người đoạt giải Nobel hòa bình đầu tiên chết trong cảnh bị giam cầm.
AUNG SAN SUU KYI
Giải Nobel Hòa bình đã giúp nâng cao sự ủng hộ của quốc tế đối với lãnh đạo phe đối lập Myanmar Aung San Suu Kyi, người bị quản thúc tại gia khi bà đoạt giải vào năm 1991. Tuy nhiên, bà vẫn bị quản thúc tại gia cho đến khi được thả vào năm 2010.
Bà có bài phát biểu nhận giải Nobel hai năm sau đó, nhưng khi nắm quyền, vinh quang Nobel của bà phai nhạt khi bà phải đối mặt với những lời chỉ trích vì phớt lờ và đôi khi bảo vệ những hành động tàn bạo của quân đội, bao gồm cả cuộc đàn áp người Hồi giáo Rohingya năm 2017.
Suu Kyi lại bị giam giữ khi quân đội lật đổ chính phủ dân cử của bà vào năm 2021, và bà vẫn bị cầm tù bất chấp những lời kêu gọi thả bà của Ủy ban Nobel Na Uy và nhiều quốc gia khác. Vào tháng 8, chính phủ do quân đội lãnh đạo được cho là đã giảm án tù cho bà , nhưng người phụ nữ 78 tuổi này vẫn phải thụ án tổng cộng 27 trong số 33 năm tù mà bà phải chịu.
LƯU HIỂU BA
Lưu Hiểu Ba đang thụ án 11 năm vì tội kích động lật đổ bằng cách ủng hộ cải cách chính trị sâu rộng và nhân quyền tốt hơn ở Trung Quốc khi Ủy ban Nobel Na Uy chọn ông cho giải hòa bình năm 2010.
Giải thưởng đã khiến các nhà lãnh đạo thế giới, trong đó có Tổng thống Mỹ Barack Obama, kêu gọi trả tự do cho ông Lưu, nhưng vô ích. Quyết định này khiến Bắc Kinh vô cùng tức giận và đã đình chỉ đàm phán thương mại với Na Uy.
Không một người bạn hay người thân nào có thể thay mặt ông Lưu nhận giải thưởng. Vợ ông bị quản thúc tại gia, và nhiều người ủng hộ ông bị ngăn cản rời khỏi đất nước. Sự vắng mặt của ông Lưu được đánh dấu bằng một chiếc ghế trống tại lễ trao giải ở Oslo.
Ông qua đời vì bệnh ung thư gan vào năm 2017.
ALES BIALIATSKI
Nhà vận động ủng hộ dân chủ người Belarus, Ales Bialiatski, người đã chia sẻ giải Nobel Hòa bình năm ngoái với các nhóm nhân quyền ở Nga và Ukraine, là người thứ tư nhận được giải thưởng khi bị giam cầm.
Bialiatski, hiện 61 tuổi, đã thành lập tổ chức phi chính phủ Trung tâm Nhân quyền Viasna. Ông bị giam giữ sau các cuộc biểu tình vào năm 2020 phản đối việc tái đắc cử của Tổng thống Belarus, Alexander Lukashenko.
Một tòa án đã kết án ông 10 năm tù vào tháng 3. Trung tâm cho biết Bialiatski và các đồng nghiệp của ông tại Viasna đã bị kết tội tài trợ cho các hoạt động vi phạm trật tự công cộng và buôn lậu. Vào tháng 5, vợ ông cho biết ông đã bị chuyển đến một nhà tù khét tiếng tàn bạo ở Belarus.
Việt Linh (Theo NBC News)