Trong khi Tổng thống Joe Biden nhấn mạnh sự hỗ trợ của Mỹ dành cho Israel thì Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin lại có cách tiếp cận khác.
Khi lo ngại ngày càng gia tăng về một cuộc xung đột rộng hơn ở Trung Đông, cuộc chiến giữa Israel và Hamas dường như đang làm sâu sắc thêm sự chia rẽ giữa một bên là Mỹ và các đồng minh của họ và một bên là Trung Quốc và đối tác Nga.
Sự chia rẽ đã thể hiện rõ ràng trong tuần này tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, nơi những nỗ lực thông qua một nghị quyết nhằm ứng phó với cuộc xung đột đã bị cản trở bởi những bất đồng giữa các thành viên bao gồm Mỹ, Nga và Trung Quốc, tất cả đều có quyền phủ quyết.
Tính đến thứ bảy, cuộc xung đột đã giết chết hơn 4.000 người ở Dải Gaza và 1.400 người ở Israel, với ít nhất 32 người Mỹ, 19 người Nga và 4 người Trung Quốc trong số những người thương vong.
Trong khi Tổng thống Joe Biden nhấn mạnh sự ủng hộ của Mỹ đối với Israel, lên án cuộc tấn công tàn bạo của Hamas vào ngày 7 tháng 10 và ủng hộ sự trả đũa “có kiềm chế” của lực lượng Israel, thì Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc và Vladimir Putin của Nga lại có cách tiếp cận khác.
Trong một phản ứng gần như giống nhau, hai nhà lãnh đạo đã lên án các cuộc tấn công vào dân thường, kêu gọi ngừng bắn và đề nghị hòa giải, trong khi không lên án rõ ràng Hamas.
Cả hai đều cho biết giải pháp cho cuộc xung đột nằm ở việc thành lập một nhà nước Palestine độc lập, và trong cuộc gặp hôm thứ Năm, Trung Quốc và Nga đã tái khẳng định lập trường chung của họ về vấn đề này và cho biết họ đang phối hợp chặt chẽ trong chính sách Trung Đông.
“Lý do cơ bản khiến xung đột Palestine-Israel đi đến tình trạng hiện tại là vì các quyền dân tộc hợp pháp của người Palestine chưa được bảo vệ”, đặc phái viên Trung Đông của Trung Quốc Zhai Jun nói với người đồng cấp Nga, Mikhail Bogdanov, tại Qatar, điểm dừng chân đầu tiên của ông trong một chuyến đi đến khu vực.
Robert Sutter, giáo sư về các vấn đề quốc tế tại Đại học George Washington, nói về Trung Quốc và Nga: “Họ đang cố gắng giữ mối quan hệ ổn định. Nhưng rõ ràng là họ đang rời xa người Israel và nghiêng về phía người Palestine.”
Trung Quốc và Nga, vốn đã tuyên bố quan hệ đối tác “không giới hạn” vài tuần trước khi Putin tiến hành cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2 năm 2022, chỉ trở nên thân thiết hơn khi mối quan hệ của họ với phương Tây ngày càng xấu đi.
Trung Quốc, vốn ủng hộ cuộc chiến của Nga về mặt chính trị và kinh tế, coi Moscow là đối tác quan trọng trong nỗ lực thuyết phục các nước đang phát triển theo tầm nhìn của Tập về một trật tự thế giới thay thế ít bị Mỹ và các đồng minh dân chủ của nước này thống trị.
Mối quan hệ bền chặt giữa hai nước đã được nhấn mạnh trong tuần này khi ông Putin xuất hiện tại một cuộc họp toàn cầu ở Bắc Kinh nhân kỷ niệm 10 năm sáng kiến Vành đai và Con đường đặc trưng của ông Tập. Đây là chuyến đi đầu tiên của Putin bên ngoài Liên Xô cũ kể từ khi lệnh bắt giữ quốc tế được ban hành đối với ông vào tháng 3 vì cuộc chiến Ukraine.
Alexey Maslov, giám đốc Viện Nghiên cứu Châu Á và Châu Phi tại Đại học Quốc gia Moscow, cho biết, sự tham dự của Putin không nhằm mục đích thể hiện sáng kiến mà Nga không tham gia mà cho thấy ông vẫn có những người bạn quyền lực.
Ông Tập đã cố gắng thể hiện “sự tôn trọng lớn nhất” đối với Putin, hai nhà lãnh đạo đã tham dự sự kiện tại Đại lễ đường Nhân dân cạnh nhau.
Ông Tập không đề cập đến xung đột Israel-Hamas trong bài phát biểu tại Diễn đàn Vành đai và Con đường. Các quan chức của ông đã thẳng thắn hơn, với việc Ngoại trưởng Vương Nghị nói với Ngoại trưởng Ả Rập Saudi vào tuần trước rằng Israel đã “vượt quá phạm vi tự vệ” và nên “ngưng trừng phạt tập thể” đối với người dân ở Gaza, vùng lãnh thổ của người Palestine.
Israel đã bày tỏ “sự thất vọng sâu sắc” trước phản ứng của Trung Quốc trước cuộc tấn công của Hamas, trong đó cả gia đình bị tàn sát và ước tính khoảng 200 người, bao gồm cả trẻ em và người già, bị bắt làm con tin.
Gedaliah Afterman, người đứng đầu Chương trình Chính sách Châu Á tại Viện Ngoại giao Quốc tế Abba Eban ở Israel, cho biết: “Từ quan điểm của Israel, đây là vụ 11/9 hoặc thậm chí còn tệ hơn của Israel.”
Amir Lati, tổng lãnh sự Israel tại lãnh thổ Hồng Kông của Trung Quốc, cho biết bất kỳ quốc gia nào muốn đóng vai trò ở Trung Đông cần phải có “cách tiếp cận cân bằng hơn”.
Ông nói: “Chúng tôi mong đợi các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia mà chúng tôi coi là thân thiện với Israel, coi những tội ác khủng khiếp này là khủng bố, và chúng tôi thất vọng với một số quốc gia mơ hồ trong việc lên án những hành động này”.
Lati nói thêm rằng việc kêu gọi một giải pháp hai nhà nước là điều không cần thiết vì đó không phải là ý tưởng mà Hamas ủng hộ.
Maslov cho biết, Trung Quốc và Nga đã kiềm chế chỉ trích Hamas vì họ đang chờ đợi đánh giá phản ứng từ các quốc gia có đa số dân theo Hồi giáo, không chỉ từ các quốc gia sản xuất dầu lớn ở Trung Đông mà họ có quan hệ kinh tế sâu sắc, mà còn từ các quốc gia khác trên thế giới như Indonesia và Malaysia.
Ông nói: “Nga sẽ tham gia ý kiến của đa số các nhà lãnh đạo Ả Rập”, đồng thời nói thêm rằng họ không muốn kích động quân nổi dậy Hồi giáo trong biên giới của mình, đặc biệt là những lực lượng ở các tỉnh Chechnya và Dagestan.”
Trung Quốc, vốn bị cáo buộc ngược đãi các thành viên của cộng đồng người Duy Ngô Nhĩ thiểu số theo đạo Hồi, dù sao cũng là nước ủng hộ người Palestine lâu năm và công nhận Nhà nước Palestine vào năm 1988. Nhưng họ cũng đang cố gắng cân bằng quan hệ với Israel, quốc gia mà họ có quan hệ ngoại giao đầy đủ.
Ông Tập đã tiếp đón Tổng thống Chính quyền Palestine Mahmoud Abbas tại Bắc Kinh vào tháng 6, và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã lên kế hoạch cho chuyến đi tới Trung Quốc trong tháng này trước khi chiến tranh nổ ra.
Khi Tập tìm cách mở rộng ảnh hưởng toàn cầu của mình, ông đã cố gắng đặt Trung Quốc làm trung gian hòa giải tiềm năng ở Ukraine cũng như Trung Đông, một khu vực có truyền thống bị Mỹ thống trị.
Wang Jin, trợ lý giám đốc Viện Nghiên cứu Trung Đông tại Đại học Tây Bắc ở Trung Quốc, cho biết cách tiếp cận của Trung Quốc đối với khu vực “luôn rất rõ ràng”.
“Trung Quốc không tìm kiếm người ủy nhiệm ở Trung Đông, không tìm cách thu lợi từ Trung Đông và không muốn lấp đầy cái gọi là khoảng trống ở Trung Đông. Đây là cách suy nghĩ của Trung Quốc, khác với Mỹ”.
Bắc Kinh đã giành được thắng lợi ngoại giao bất ngờ trong năm nay khi chủ trì các cuộc đàm phán trong đó Ả Rập Saudi và Iran đồng ý khôi phục quan hệ ngoại giao. Ông Tập cũng là người ủng hộ mạnh mẽ việc mở rộng nhóm BRICS gồm các nền kinh tế mới nổi, nhóm sẽ bổ sung thêm 6 thành viên vào năm tới, bao gồm Ai Cập, Iran, Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Matthew Miller nói với các phóng viên sau cuộc gọi ngày 14 tháng 10 của Blinken , để ghi nhận rõ ràng những bước tiến mà Trung Quốc đã đạt được trong khu vực, Ngoại trưởng Antony Blinken đã kêu gọi Bắc Kinh sử dụng ảnh hưởng của mình để ngăn chặn cuộc chiến Israel-Hamas lan sang các nước khác.
Nhưng “để có hiệu quả”, Đại sứ Hoa Kỳ tại Trung Quốc Nicholas Burns cho biết trong tháng này, “bạn phải ủng hộ điều gì đó”.
Ông nói tại một sự kiện do Ủy ban Quốc gia về Quan hệ Mỹ-Trung tổ chức vào ngày 11/10: “Vẫn còn phải xem liệu Trung Quốc có khả năng trở thành một nhà hòa giải thực sự hay không, nơi bạn phải nói sự thật với cả hai bên”.
Burns nói thêm: “Loại ngoại giao thực tế mà Hoa Kỳ đã thực hiện trong một thời gian dài, bạn thực sự không thấy người Trung Quốc làm điều đó. Vì vậy, tôi nghĩ họ ở xa những vấn đề này hơn chúng ta một chút.”
Phản ứng tương đối im lặng của Bắc Kinh đối với cuộc chiến ở Gaza cho đến nay được phản ảnh trên các phương tiện truyền thông nhà nước của họ, trong tuần này đã bị lu mờ bởi việc đưa tin về Diễn đàn Vành đai và Con đường, sự kiện ngoại giao quan trọng nhất trong năm của Trung Quốc.
Việc truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin về các vấn đề toàn cầu có xu hướng nhấn mạnh sức mạnh ngoại giao và vai trò ngày càng tăng của Bắc Kinh trên thế giới, nhưng họ không thể thực sự tập trung vào Israel vì nước này không thực sự hành động tích cực trong vấn đề này.
Trong khi đó, quyết định của Washington gửi hai tàu sân bay tới khu vực đã làm thay đổi tình hình địa chính trị.
Ông nói: “Đó là một bất ngờ rất tốt đối với Israel và tôi nghĩ đó là điều được các đồng minh khác của Mỹ trong khu vực theo dõi chặt chẽ. Đó cũng là một thông điệp tới Trung Quốc rằng Mỹ vẫn hiện diện rất nhiều ở Trung Đông.
Mặc dù Trung Quốc không thể cạnh tranh với Mỹ về lực lượng quân sự nhưng nước này có thể sử dụng mối quan hệ của mình với các quốc gia khác nhau trong khu vực để đóng vai trò hòa giải và giảm căng thẳng.
Việt Linh (Theo Deutsche Welle)